Czachór Z, Graś A Vademecum Europa od A do Z wyd 2 (2023)

Pobierz cały dokument
Czachór Z, Graś A Vademecum Europa od A do Z wyd 2.pdf
Rozmiar 875,2 KB

VADEMECUMEUROPAodAdoZ

ZbigniewCzachór,AndrzejGraœ

Warszawa2006

WydanieII,poprawioneirozszerzone

©Z.Czachór,A.GraœiFundacjaim.FriedrichaEberta,PrzedstawicielstwowPolsce

Za³¹czonap³ytaCD-ROMstanowiintegraln¹czêœæniniejszejksi¹¿ki,apublikowane

naniejmateria³yzosta³yudostêpnionedziêkiuprzejmoœci

UrzêduKomitetuIntegracjiEuropejskiej–

zzachowaniemprawnale¿nychAutoromtychmateria³ów.

Redakcja:

AnnaKierzkowska-Tokarska

JulianKoz³owski

Opracowaniegraficzne:

MariuszStel¹gowski

Sk³adi³amanie:

ANTERs.c.,ul.Tamka4lok.12,Warszawa

Instytucjasprawcza:

Fundacjaim.FriedrichaEberta,

PrzedstawicielstwowPolsce

ul.Podwale11,00-252Warszawa

tel./fax:022-831-13-03

www.feswar.org.pl

Wydawca:

VIZJAPRESS&ITSp.zo.o.

ul.Dzielna60,01-029Warszawa

tel.:022-536-54-53

www.vizja.net.pl

www.vizja.osdw.pl

ISBN83-60283-07-9

Spistreści

Przedmowa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

AgencjaOchronyGranicFRONTEX. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

AkcesjadoUniiEuropejskiej,zawieszeniewprawachcz³onka,wyst¹pienie

zUE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Artyku³yspo¿ywcze,jab³ka,ogórki,banany;bezpieczeñstwoproduktów

wUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

AzylipolitykawizowawUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Badania,RozwójTechnologicznyorazRamowyProgramBadañNauko-

wych,RozwojuTechnicznegoiPrezentacjiUniiEuropejskiej. . . . . . . . .

BankiwsystemiefinansowymUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bia³oruœwpolityceUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Bud¿etUniiEuropejskiej,p³atnicynettoibeneficjencinetto. . . . . . . . . . . .

Deficytwhandluzagranicznym. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DemograficzneproblemyUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Dorobekprawny(

acquiscommunautaire)orazprzepisyWspólnotiUnii

Europejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

DziennikUrzêdowyUEijêzykiurzêdoweUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . .

Edukacjaeuropejskaistudiaeuropejskie(„europeistyka”). . . . . . . . . . . . . .

Eurokorpus,EuropejskaStrategiaBezpieczeñstwaieuropejskiesi³yzbrojne

(armiaeuropejska). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Eurokraci,pracawunijnychinstytucjach. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Europasocjalna. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

EuropejskaPolitykaEnergetyczna:bezpieczeñstwodostaw,unijnasolidar-

noœæiWspólnotaEnergii. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

EuropejskaPolitykaS¹siedzka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Europejskawaluta,kryteriakonwergencji,UniaWalutowa. . . . . . . . . . . . .

EuropejskiModelGospodarczyiSpo³eczny(EMGiS). . . . . . . . . . . . . . . . .

EuropejskiePartiePolityczne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Europejskieprawowspólnotowe–prawoeuropejskie. . . . . . . . . . . . . . . .

EuropejskieStowarzyszenieWolnegoHandlu(EFTA). . . . . . . . . . . . . . . . .

Eurorealizmieurosceptycyzm. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Euroregiony–wspó³pracaprzygraniczna/transgraniczna. . . . . . . . . . . . . .

Federalizmipolitycznewizjefederacjieuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Funduszeiprogramyprzedakcesyjne. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Genezaietapyintegracjieuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Globalizacja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

InstytucjeWspólnotiUniiEuropejskiejorazagendywspieraj¹cepracêUE.

Integracjaiinstytucjonalizacjaintegracjieuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . .

IntegracjaPolskizUni¹Europejsk¹–przebieg,kosztyikorzyœci. . . . . . . . .

Interesymiêdzynarodoweaintegracjaeuropejska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

JeanMonnetakryzysintegracjieuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Karyfinansowenak³adanenaPañstwaCz³onkowskieUniiprzezTrybuna³

Sprawiedliwoœci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

KomisjaEuropejska:kuratorTraktatów. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

KonferencjaEuropejskaikonferencjamiêdzyrz¹dowa. . . . . . . . . . . . . . . . .

KonstytucjaUniiEuropejskiej/Traktatustanawiaj¹cyKonstytucjêdlaEuropy

KontrolawydatkówUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

KonwentEuropejski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Koœció³Rzymskokatolicki–integracjaeuropejska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100
KrajeiterytoriazamorskieUniiEuropejskiej(

OverseasCountriesand

Territories–OCT). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101

Kryteriakopenhaskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
Kryzyspañstwanarodowegoarenacjonalizacja. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
Kszta³ceniezawodowe,oœwiataim³odzie¿wUniiEuropejskiej. . . . . . . . . .103
Lobbing(rzecznictwointeresów)wUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . .104
MediawUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .105
MinisterSprawZagranicznychUE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .106
NabywanienieruchomoœciwPañstwachCz³onkowskichUniiEuropejskiej.107
NarkotykiiwalkaznimiwUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .107
NorwegiaaUniaEuropejska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109
NowaPerspektywaFinansowa2007–2013. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .109
ObywatelstwoUniiEuropejskiej.PrawaobywatelaUniiEuropejskiej. . . . . .110
Ochronaprawcz³owiekaipodstawowychwolnoœci.KartaPrawPodstawo-

wychUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .122

OchronaœrodowiskawUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125
OchronazdrowiaifarmaceutykiwUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . .127
Ojcowieintegracjieuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128
Organizacjepozarz¹doweaintegracjaPolskiwramachUniiEuropejskiej. .130
PaktnarzeczStabilnoœciiWzrostu(

StabilityandGrowthPact). . . . . . . . . .131

Papie¿JanPawe³IIaintegracjaeuropejska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .133
ParlamentEuropejskiwprocesieintegracjieuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . .134
ParlamentyPañstwCz³onkowskichwsystemieintegracjieuropejskiej. . . . .135

Spistreści

PHARE(Phare)iprogramywspólnotowewPolsce. . . . . . . . . . . . . . . . . . .138
PodatkiwUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .141
Podejmowaniedecyzji,deficytdemokracjiwUniiEuropejskiej,wiêkszoœæ

kwalifikowana(QMV),kompromisluksemburski,kompromiszJaniny
(Ioanniny),komitologia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143

Politycznekoncepcjeintegracjieuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .148
Politykagospodarcza,przemys³owa,handlowaUniiEuropejskiejorazsektor

przedsiêbiorstwwUE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .150

PolitykakulturalnaUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .153
Politykastrukturalna,FunduszeStrukturalne,NUTS. . . . . . . . . . . . . . . . . .153
Polskierolnictwoaintegracjaeuropejska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157
„Pomarañczowarewolucja”aUE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158
Poszanowanieto¿samoœcinarodowejPañstwCz³onkowskichUniiEuropej-

skiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .160

PozyskiwanieœrodkówfinansowychUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . .161
ProcesBoloñski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .161
RadaEuropejska,RadaEuropyiRadaUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . .162
RadaWzajemnejPomocyGospodarczej(RWPG). . . . . . . . . . . . . . . . . . . .165
Regionalizm,regionyipolitykaregionalnawUniiEuropejskiej. . . . . . . . . .166
ReklamawUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .168
RolniczeorganizacjezawodowewUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . .170
Rosja–strategicznypartnerUE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .172
RuchdrogowywUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174
RuchEuropejski. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .174
Rybo³ówstwowUE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .175
RynekWewnêtrzny–RynekJednolity.Wolnoœcieuropejskie(swobody)i

ochronaRynkuWewnêtrznegoUE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .176

RzecznikPrawObywatelskichUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .181
Samorz¹d–integracjaeuropejska–Polska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .182
Schengen:PorozumieniazSchengen–

acquisSchengen–SIS(System

InformacyjnySchengen). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .184

StolicaApostolskaaUniaEuropejska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186
StowarzyszeniezeWspólnotamiEuropejskimiorazichPañstwami

Cz³onkowskimi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .187

StrategiaLizboñska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .188
Subsydiarnoœæ(pomocniczoœæ)isuwerennoœæwprocesieintegracjieuropej-

skiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189

Symboleiœwiêtointegracjieuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .191
Œciœlejszawspó³praca(wzmocnionawspó³praca)lubelastycznoœæintegracyj-

na(

flexibility). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .191

ŒwiatowaOrganizacjaHandlu(

WorldTradeOrganisation–WTO).Wojna

handlowaUniaEuropejska–USA. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .193

Spistreści

TraktatElizejski:FrancjaiNiemcymotoremintegracjieuropejskiej. . . . . . .195
TraktatKonstytucyjnyidebatawsprawiejegoratyfikacji . . . . . . . . . . . . . . .198
TraktatyWspólnotEuropejskichiTraktatyUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . .201
TransformacjaustrojowapañstwEuropyŒrodkowo-Wschodniejaintegracja

europejska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .205

TransportiSieciTranseuropejskie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .206
Trybuna³yUniiEuropejskiejiorzecznictwoTrybuna³uSprawiedliwoœci. . .207
Turcjaaintegracjaeuropejska. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .210
UniaEuropejska–osobowoœæprawna,definicjaicele. . . . . . . . . . . . . . . . .211
UniaEuropejska–uniapolityczna–fina³integracjieuropejskiej(

finalité

politique). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .213

Us³ugifinansowewUniiEuropejskiej.DyrektywaBolkensteina:dyrektywa

wzakresierynkuus³ug. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .214

Walkazprzestêpczoœci¹wUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .216
WsparcieUniiEuropejskiejdlakrajówrozwijaj¹cychsiê. . . . . . . . . . . . . . .220
WspólnaPolitykaRolna(CAP),prawodawstworolneUniiEuropejskiej,do-

tacjeUEdlagospodarstwrolnych,kwotyprodukcyjne. . . . . . . . . . . . . .222

WspólnaPolitykaZagranicznaiBezpieczeñstwa(WPZiB)UniiEuropejskiej

226

WspólnotyEuropejskie:zjednoczeniwró¿norodnoœci. . . . . . . . . . . . . . . . .226
Wspó³pracakrajówEuropyŒrodkowo-Wschodniej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .230
Wspó³pracapañstwbasenuMorzaBa³tyckiego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .231
WyborypowszechnedoParlamentuEuropejskiego. . . . . . . . . . . . . . . . . . .233
Wyborysamorz¹dowewUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .234
WymiarSprawiedliwoœciiSprawyWewnêtrzneUniiEuropejskiej(dziœ:

wspó³pracapolicjiis¹dówwsprawachkarnych). . . . . . . . . . . . . . . . . .236

ZakupyaprawoUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .237
ZamówieniapublicznewUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .238
Zwi¹zkizawodowewUniiEuropejskiej. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .239
Tród³ainformacjioUniiiWspólnotachEuropejskich. . . . . . . . . . . . . . . . .240

OFundacjiim.FriedrichaEberta. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .246

Bibliografia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .247

Spistreści

Przedmowa

Up³yn¹³krótkiczasodreferendów,wktórychwieluobywateliFrancji

iNiderlandówwypowiedzia³osiêprzeciwkotraktatowikonstytucyjnemu
dlaEuropy.Powody,dlaktórychg³osowalina„nie”zpewnoœci¹nieby³y
g³ówniespraw¹politykiwewnêtrznej,chocia¿ju¿oddawnatrzebapogo-
dziæsiêzfaktem,¿epolitykinarodoweposzczególnychkrajówprzenika-
j¹siêwwieludziedzinachzewspólnotow¹polityk¹europejsk¹,anawet,
itowcorazwiêkszymstopniu,zprocesamiipolityk¹ozasiêguglobal-
nym.

Procesintegracjieuropejskiej,rozpoczêtypoIIwojnieœwiatowej,nie

by³ drog¹, która zosta³a przebyta bez trudu. Aby osi¹gn¹æ obecne stadium
wspólnotykonieczneby³oprzezwyciê¿enielicznychkryzysów.Zw³aszcza
wprocesiestopniowegorozszerzaniaUnii,po1maja2004roku,25pañ-
stwom,aod2007roku27PañstwomCz³onkowskimUEtraktatkonsty-
tucyjnymo¿ebyæpilniepotrzebny.

PoostatnimrozszerzeniuUniiEuropejskiejzrodzi³osiêwielepytañ.
DlaczegoFrancuziiHolendrzyodrzucilitraktatkonstytucyjny?Czy

g³osowaliprzeciwkokonstytucjieuropejskiej?Czyprocesrozszerzania
Uniizosta³nad³u¿szyczaszatrzymany,amo¿ewrêczdobieg³kresu?Czy
nale¿yprzemyœleæiuregulowaænanoworó¿nesferypolitykiwspólnoto-
wej,np.wdziedzinierolnictwa,bud¿etuczypolitykienergetycznej?Czy
istniej¹cypodzia³zadañmiêdzypañstwo,spo³eczeñstwoobywatelskie
irynekjestnadalobowi¹zuj¹cywobecrosn¹cegoznaczeniaglobalizacji–
zw³aszczawdziedziniefinansów,przep³ywukapita³u,si³yroboczejoraz
wymianyinformacji?Czypolitycyeuropejscytrac¹zoczupotrzeby,oba-
wyipragnieniaswoichwyborców?

RobertSchumaniJeanMonnetmieliwizjênadchodz¹cejprzysz³oœci:

IntegracjêEuropejsk¹,Zjednoczon¹Europê.Ichzasadnicz¹myœl¹by³o
zbudowanie,utrzymanieizapewnieniepokojuwEuropie.Istotnymin-
strumentemdorealizacjitegoceluby³awspó³pracagospodarcza.Postêpu-
j¹cyprocesintegracjiobejmowa³stopniowokolejneistotnedziedzinypo-
lityki.

Tak¿eidzisiaj,poup³ywieponadpó³wieczadyskutujemyoniezmien-

niewa¿nej,aleitrudnejdlaUniiEuropejskiejkwestiinaszychwspólnych,
podstawowychwartoœciinaszejwspólnej,europejskiejto¿samoœci.Przede
wszystkimmusimydoceniaæfundamentaln¹dlaEuropykoncepcjêpoko-
juipamiêtaæoniejwlokalnych,regionalnychinarodowych,atak¿e
wspólnotowychdzia³aniach.NiedawnewojnynaBa³kanachiaktualneza-
gro¿eniabezpieczeñstwaœwiatowegodowodz¹,¿etakahierarchiawarto-
œciniestraci³aidziœnaznaczeniu.JeœliUniaEuropejskachceutrzymaæro-
lêpartneraglobalnego,abypozytywnymidoœwiadczeniamiminionychlat
wnieœæw³asnywk³adwdzie³obudowyizapewnieniapokoju–topowin-
nawzmocniækonkretneinstrumentyswejpolityki,m.in.Wspóln¹Polity-
kêZagraniczn¹iBezpieczeñstwa.

Wewspó³czesnymœwiecieczêstozwracasiêuwagêprzedewszystkim

naprocesygospodarczeiwichkontekœcieoceniaperspektywyrozwojo-
weWspólnoty.Wa¿nejestjednak,abypamiêtaæ,¿edrogakuintegracjieu-
ropejskiejpo³¹czy³aszerokiobszarzagadnieñidziedzinpolityki.25kra-
jówró¿nisiêpodwielomawzglêdamiitonietylkodoœwiadczeniamido-
tychczasowegorozwoju,lecztak¿ecelami,jakiezamierzaj¹osi¹gn¹æ.
„Jednoœæwró¿norodnoœci”jakocechawyró¿niaj¹caUniêEuropejsk¹ma
bezw¹tpieniabardzoistotneznaczenie.Nienale¿yjednakpomijaæcechy
równieistotnej–to¿samoœcieuropejskiej,zjejwartoœci¹szczególn¹,jak¹
jestsolidarnoœæ.Dopierobowiemsolidarnedzia³aniewszystkichPañstw
Cz³onkowskich,zarównonap³aszczyŸnieeuropejskiejjakiglobalnej,
sprawia,¿eUniaEuropejskastajesiêzdolnadofunkcjonowaniaskutecz-
negoiwywieraniawp³ywuoglobalnymzasiêgu.Ró¿norodnoœæ,to¿sa-
moœæisolidarnoœæ–tetrzyfilaryopieraj¹siênaistotnejzasadziedemo-
kratycznych,socjalnychpañstwprawa,nainkluzjispo³ecznej.Jejzapew-
nienieniestanowiprzytymcelusamegowsobie,leczokreœlaspo³eczny
wymiarrozwojugospodarczegoWspólnoty.Tymw³aœnieró¿nisiêeuro-
pejskimodelspo³ecznyodmodelispo³ecznychinnychpañstwnienale¿¹-
cychdoUniiEuropejskiej.

Przedmowa

Jednak¿eniechodziwtymmodeluoukszta³towaniejednolitejeuro-

pejskiejpolitykispo³ecznejigospodarczej,leczozachowaniejejzasadni-
czych wartoœci. Unia Europejska, choæ sama nie chce byæ superpañstwem,
musibyæzainteresowanatym,byjejPañstwaCz³onkowskieby³yzdolne
doefektywnegodzia³ania.JednymztakichpañstwjestPolska,gdzieklu-
czoweznaczeniewskomplikowanymprocesieintegracjimaspo³eczeñ-
stwoobywatelskie.Dlategowa¿nejest,byPolacyposiadaliwiedzênate-
matUniiEuropejskiej.Chodzinietylkooprzybli¿enieobywatelomdzia-
³alnoœcisamychjejinstytucji,leczrównie¿ozrozumieniestandardówire-
gu³,obowi¹zuj¹cychwwieludziedzinach¿yciagospodarczegoispo³ecz-
negoUnii.

WPolscewzrastastopniowopoziomakceptacjispo³ecznejprocesuin-

tegracjieuropejskiej,jednak,jakwykazuj¹wynikibadañsocjologicznych,
brakdostatecznejwiedzywp³ywahamuj¹conatenwzrost.Negatywne
ocenyinstytucjieuropejskich,procesuintegracjiorazroliPolskiwtym
procesieopieraj¹siêprzedewszystkimnastereotypachwynikaj¹cych
zniepe³nejinformacji.Pog³ebionawiedzanatemateuropejskiegoprocesu
integracyjnegopozwalaokreœliænowepoladodzia³aniadlaPolskiijej
obywateli, atym samym pozwoli realizowaæ ideê silnej Polski wsilnej Eu-
ropie.

Zainteresowanieobywateliwyzwaniamiintegracjieuropejskiejdotyczy

szerokiegospektrumzagadnieñ:odmo¿liwoœcipodejmowaniapracyistu-
diówwkrajachunijnych,szansnarozwójgminispo³ecznoœcilokalnych,
przysz³oœcipolskiegosektorarolno-spo¿ywczego,wsparciadlama³ych
iœrednichprzedsiêbiorstwdziêkiprzepisomunijnymipraktykomdecyzyj-
nymwdziedziniewolnejkonkurencji,perspektywywprowadzeniawPol-
sce waluty euro, a¿ po nowe wyzwania wpolityce zagranicznej, wewnêtrz-
nejczyenergetycznej.Pojawiaj¹siête¿noweproblemyiwyzwania,wcze-
œniejnieobecnewpolskimdyskursiepolitycznym,jakskutecznarealizacja
podstawowychcelówUniiEuropejskiejwzakresiewzrostu,zatrudnienia,
kszta³ceniaiochronyœrodowiskaorazdalszegorozszerzaniaUnii.

ImbardziejkompleksowajestwiedzaPolakównatematintegracjieu-

ropejskiej, tym pewniej bêd¹ siê oni czuæ przy podejmowaniu decyzji jako
obywateleprzywspó³tworzeniukompleksowychpolitycznychprocesów
decyzyjnych.Bêd¹te¿zdolniwpe³niwykorzystaæswojeuprawnieniawy-
nikaj¹cezudzia³uPolskiwRynkuWewnêtrznymUE:swobodnegoprze-
p³ywutowarów,osób,us³ugikapita³u.

Przedmowa

Niniejszym,drugimwydaniem

Vademecum,pragniemyprzybli¿yæ

Czytelnikowipostêpuj¹cyprocesintegracjieuropejskiejzperspektywy
obywatelaUniiEuropejskiejorazprzyczyniæsiêdolepszegozrozumienia
skutkówtejintegracjidlaPolskijakoPañstwaCz³onkowskiego.

Vademecumniejestprostymleksykonem,leczzbioremdefinicjidoty-

cz¹cychnajwa¿niejszych,aktualnychzagadnieñintegracjieuropejskiej.
Czytelnikznajdziewtekœcie³¹cznikiinternetowedoposzczególnychha-
se³uzupe³nionep³yt¹CD-ROM.

PodziêkowaniawtymmiejscupragniemywyraziæP.T.Autorom

Vade-

mecumiPanudr.ErnstowiPiehlowi,ekspertowids.UEzBrukseli,zawy-
datn¹pomocwopracowaniuniniejszego

Vademecum,atak¿eUrzêdowi

KomitetuIntegracjiEuropejskiejzaudostêpnieniemateria³ówprezento-
wanychnap³ycieCD-ROMtowarzysz¹cej

Vademecumorazwszystkim

osobom,któreprzyczyni³ysiêdoobecnegokszta³tutejpublikacji.

PeterHengstenberg

AnnaKierzkowska-Tokarska

DyrektorFundacjiim.FriedrichaEberta

asystentnaukowyFundacji

PrzedstawicielstwowPolsce

Przedmowa

AgencjaOchronyGranicFRONTEX

Odpocz¹tkueuropejskiejintegracjizak³adanoutworzeniewielkiejunii
celnej,dziêkiczemudziœzbêdnejestdokonywaniekontrolitowarówna
wspólnychgranicachUniiEuropejskiej.Napozosta³ychgranicach,zwa-
nychgranicamizewnêtrznymi,kontrolecelnedokonywanes¹przezs³u¿-
byPañstwCz³onkowskichwimieniuUE.Wostatnichlatachogromnego
znaczenianabra³yjednakkontrolepaszportowe,czylikontrolepodró¿-
nychprzekraczaj¹cychgranicezewnêtrzneUEorazochronagranicyze-
wnêtrznejUniiprzedniedozwolonymjejprzekraczaniem.

Kwestiatasta³asiêszczególnieistotnaporozpoczêciu–wrazzwej-

œciemw¿ycieTraktatuAmsterdamskiego–wdra¿aniadorobkuprawnego
SchengenwramyUEorazwsytuacjiwzrostuzagro¿eniaterrorystyczne-
gowEuropie.Wykorzystanoprzytymdoœwiadczeniap³yn¹cezfunkcjo-
nowaniatzw.WspólnejJednostkiPraktykówds.GranicZewnêtrznych.
Wroku2002Radaprzyjê³arozporz¹dzenieustanawiaj¹ceEuropejsk¹
AgencjêZarz¹dzaniaWspó³prac¹Operacyjn¹naGranicachZewnêtrznych
PañstwCz³onkowskichUniiEuropejskiejFRONTEX(odfr.:

frontieres

exterieures–granicezewnêtrzne),nazywan¹wskrócieFRONTEXlubEu-
ropejsk¹Agencj¹Graniczn¹,alboAgencj¹OchronyGranic.

ZadaniemAgencjiniejesttworzenieczyte¿prowadzeniew³asnejpo-

litykigranicznej–ajedyniekoordynowaniewspó³pracys³u¿bgranicznych
ró¿nychPañstwCz³onkowskich,wspomaganieszkoleñ,przeprowadzanie
analizryzykaiwspieraniepracbadawczych.Wewnêtrznymijednostkami
Agencjizosta³yistniej¹cedotychczascentraoperacyjne,takiejak:Cen-
trumdoSprawGranicL¹dowych(CLB)zsiedzib¹wBerlinie,Centrum
Doskonalenia(CE)wDover,CentrumAnalizyRyzyka(RAC)wHelsin-
kach,Centrumds.SzkoleniaS³u¿bGranicznych(ACT)wTraiskirchen
iWiedniu,PlanMiêdzynarodowychPortówLotniczych(IAP)zsiedzib¹
wRzymieorazCentrumdoSprawGranicMorskich(CMB)zsiedzibami
wMadrycieiPireusie

NasiedzibêAgencjiwybranoWarszawê,gdzie3paŸdzienika2005ro-

kuFRONTEXzainaugurowa³swoj¹dzia³alnoœæ.Agencjazatrudnianieco
ponad50osób,ajejDyrektoremjestpochodz¹cyzFinlandiiIlkkaLaiti-
nen.

AgencjaOchronyGranicFRONTEX

AkcesjadoUniiEuropejskiej,zawieszeniewprawach
członka,wystąpieniezUE

Zgodniezart.49TraktatuoUniiEuropejskiej–ka¿depañstwoeuropej-
skiemo¿eubiegaæsiêocz³onkostwowUnii.Swójwnioseksk³adaonodo
Rady,któradzia³ajednomyœlnie–pozapoznaniusiêzopini¹KomisjiEu-
ropejskiejipootrzymaniuzgodyParlamentuEuropejskiego,dzia³aj¹cego
bezwzglêdn¹wiêkszoœci¹swoichcz³onków.

Schematproceduryprzyjmowanianowychkrajówcz³onkowskichdo

UniiEuropejskiejwygl¹danastêpuj¹co:

1.Krajkandyduj¹cysk³adawniosekocz³onkostwowUEdoRady

Europejskiej.

2.RadaEuropejskazwracasiêzproœb¹doKomisjiEuropejskiej

oprzygotowanieopinii(fr.:

avis)ownioskudanegokandydata.

3.Komisjaprzedopracowaniemopiniizazwyczajprowadziinten-

sywnekonsultacjezpañstwemkandyduj¹cym,oceniaj¹cestopieñ
jegoprzygotowaniadoakcesji.

4.Komisjaprzedstawiaswoj¹opiniêowniosku.
5.Rada(dzia³aj¹cjednomyœlnie)decydujeorozpoczêciunegocjacji.
6.KomisjaEuropejskaprzygotowujepropozycjêmandatunegocja-

cyjnego,aRadaUEprzyjmujetenmandatjednomyœlnie.

7.UniaEuropejska,reprezentowanaprzezPrezydencjê(pañstwoak-

tualnieprzewodnicz¹ceUniiEuropejskiej)iwspieranaprzezKomi-
sjêEuropejsk¹przeprowadzanegocjacjezkrajemkandyduj¹cym.

8.Zakoñczenienegocjacjiwformieuzgodnieniaprojektutraktatu

akcesyjnego.

9.ParlamentEuropejskiwyra¿abezwzglêdn¹wiêkszoœci¹g³osów

zgodênaprzyjêciewynegocjowanegotekstutraktatuakcesyjnego.

10.RadaUEzatwierdzajednomyœlnieprojekttraktatuakcesyjnego.
11.Krajecz³onkowskieUEikrajkandyduj¹cyformalniepodpisuj¹

traktatakcesyjny.

12.PañstwaCz³onkowskie(

MemberStates)ikrajkandyduj¹cy–zgod-

niezichwewnêtrznymiprocedurami–ratyfikuj¹traktatakcesyj-
ny.Krajeprzyjmuj¹cenowegocz³onkaorazkrajeprzystêpuj¹cedo
UEmog¹,zgodniezwewnêtrzn¹sytuacj¹konstytucyjn¹,przepro-
wadziæreferendumwsprawieprzyst¹pieniadoUE.

13.Nowelizacjetraktatówunijnychitraktatakcesyjnywchodz¹w¿y-

ciewokreœlonymwnimterminie.

AkcesjadoUniiEuropejskiej

Opinia(fr.:

avis)jestkluczowymdokumentemproceduryakcesyjnej

krajówprzygotowuj¹cychsiêdocz³onkostwawUniiEuropejskiej.Przy-
gotowywanajestprzezKomisjêEuropejsk¹,któradokonujeocenyprzy-
sz³egokandydata.OpiniaprzekazywanaRadzieEuropejskiejstanowifor-
mêrekomendacjirozpoczêcianegocjacjiakcesyjnych.Opiniadotyczy
wszystkichaspektów:politycznych,gospodarczychoraz¿yciaspo³eczne-
gowpañstwiekandyduj¹cym.Przygotowanieopiniisk³adasiêzkilkueta-
pów:

1.KomisjaEuropejskaprzygotowujekwestionariuszepytañ,którekie-

rujedopañstwakandyduj¹cego.Kwestionariuszetezawieraj¹bar-
dzoszczegó³owepytaniadotycz¹cewszystkichobszarówfunkcjono-
waniapañstwaobjêtychwprzysz³oœcidorobkiemprawnymWspól-
notEuropejskichiUniiEuropejskiej.

2.Kraj kandyduj¹cy udziela odpowiedzi iprzesy³a je do Komisji Euro-

pejskiejwBrukseli.
Wprzypadkunegocjowaniacz³onkostwaPolskiwUE–KomisjaEu-
ropejskaprzes³a³aKwestionariuszRz¹dowiRP26kwietnia1996r.
Pytaniadotycz¹cesytuacjiPolskizgrupowanow24rozdzia³achna
156stronach.Rz¹dodpowiedzia³nakwestionariuszwdokumencie
licz¹cym blisko 2700 stron, przedstawionym Komisji 26 lipca 1996 r.
Podobnekwestionariuszezawszeprzedstawianes¹pañstwomstara-
j¹cymsiêocz³onkostwowUEiprzes³anezosta³yrównie¿wszyst-
kimpañstwomstowarzyszonymzUE.

3.KomisjaEuropejskadokonujeanalizyodpowiedzi,weryfikuj¹cje

zw³asnymidanyminatematpañstwakandyduj¹cego.

4.KomisjaEuropejskaprezentujeoficjalnieopiniêiprzekazujej¹Ra-

dzieEuropejskiejzapoœrednictwemPrezydencji.

16lipca1997rokuKomisjaEuropejskaprzedstawi³aRadzieUniiEuro-

pejskiejorazParlamentowiEuropejskiemuopiniê(

avis)natematstanu

przygotowañpañstwkandyduj¹cychdocz³onkostwaUE,rekomenduj¹c
rozpoczêcienegocjacjiz6pañstwami,wtymzPolsk¹.Opiniapoœwiêcona
Polscezawiera³aopistransformacjisystemowej,g³êbokichreformgospo-
darczychorazwyraŸnegozbli¿eniaPolskidostandardówwspólnotowych,
wskazuj¹cjednoczeœnienadziedzinywymagaj¹cedalszychreform.Napod-
stawietegodokumentuRadaEuropejskanaszczyciewLuksemburgu
(12–13grudnia1997r.)podjê³adecyzjêorozpoczêciunegocjacjiakcesyj-
nychzCyprem,Estoni¹,Republik¹Czesk¹,S³oweni¹,WêgramiiPolsk¹.

AkcesjadoUniiEuropejskiej

Podkreœliætrzeba,i¿opinieKomisjiEuropejskiejnies¹wi¹¿¹cedlaRa-

dyEuropejskiej.Naprzyk³ad:swegoczasuopiniaKomisjiwsprawieprzy-
st¹pieniaGrecjidoWspólnotEuropejskichby³anegatywna,amimoto
rozpoczêtoisfinalizowanonegocjacjeakcesyjneztymkrajem.

Traktatakcesyjnyjestumow¹miêdzynarodow¹zawart¹miêdzyPañ-

stwamiCz³onkowskimiUniiEuropejskiejapañstwemprzystêpuj¹cym.
Przedmiotemtraktatuakcesyjnego(umowyoprzyst¹pieniu)jestcz³onko-
stwowUniiEuropejskiejkrajuprzystêpuj¹cego,awiêcwarunkiprzyjêcia
iwynikaj¹cezpowy¿szegoprzyjêciadostosowaniatraktatów,naktórych
opierasiêUnia.Traktatakcesyjnysk³adasiêtrzechczêœci:aktuakcesji,
aneksówiaktukoñcowego.Traktattenpodleganastêpnieratyfikacji
zgodniezuregulowaniamiprzyjêtymiwdanymkraju.

ZgodniezKonstytucj¹RP,Traktatpodlega³ratyfikacjiwdrodzerefe-

rendumogólnokrajowego.KonstytucjaPolskiprzewidujetak¿emo¿liwoœæ
ratyfikacjiprzezSejm(wiêkszoœci¹2/3g³osów,wobecnoœciconajmniej
po³owyustawowejliczbypos³ów)iprzezSenat(wiêkszoœci¹2/3g³osów,
wobecnoœciconajmniejpo³owyustawowejliczbysenatorów).

Dozawieszeniapañstwawprawachcz³onkaUniiEuropejskiejmo¿e

dojœæwsytuacji,gdypañstwotonaruszafundamentalnepostanowienia
TraktatuoUniiEuropejskiej(art.6ust.1):„Uniajestustanowionanaza-
sadachwolnoœci,demokracji,poszanowaniaprawcz³owiekaipodstawo-
wychwolnoœciorazpraworz¹dnoœci,nazasadach,któres¹wspólnedla
PañstwCz³onkowskich.”

Je¿elidojdziedotakiegonaruszenia,wówczasRada,decyduj¹cjedno-

myœlniewsk³adzieg³ówpañstwlubszefówrz¹dównaspotkaniuorgani-
zowanymnawniosekjednejtrzeciejPañstwCz³onkowskichlubKomisji
orazpouzyskaniuzgodyParlamentuEuropejskiegoipowezwaniudane-
gopañstwadozajêciastanowiska–mo¿estwierdziæistnieniepowa¿nego
iuporczywegonaruszaniaprzezPañstwoCz³onkowskiepowy¿szychza-
sad.Je¿elipowziêtezostanietakiestwierdzenie,wówczasRadaEuropej-
ska,dzia³aj¹cwiêkszoœci¹kwalifikowan¹,mo¿ezdecydowaæ,ozawiesze-
niupewnychprawwynikaj¹cychzestosowaniaTraktatuoUEwobecPañ-
stwaCz³onkowskiego,októrymmowa–w³¹czaj¹cwtoprawodog³oso-
waniaprzedstawicielarz¹dutegopañstwanaforumRadyUE.G³oskraju
zawieszonegowprawachcz³onkaUniiniejestbranypoduwagêwtoku
pracRadyUnii.Krajtenjednakbêdziemusia³wtymczasiewype³niaæ
wszystkiezobowi¹zaniawynikaj¹ceztraktatów,wtymizobowi¹zaniafi-

AkcesjadoUniiEuropejskiej

nansowewobecbud¿etuUE.Postêpuj¹ctak,Radabierzepoduwagêmo¿-
liwekonsekwencjetakiegozawieszeniawobecpraworazobowi¹zków
osóbfizycznychiprawnych.Dotychczasnigdyniedosz³ojednakdoza-
wieszeniaPañstwaCz³onkowskiegowprawachcz³onkaUE.

Kwestiamo¿liwoœciwyst¹pieniaPañstwaCz³onkowskiegozUEnie

jestjasnorozstrzygniêta.Artyku³51TraktatuoUniiEuropejskiej(TUE)
stanowi,¿etraktattenzosta³zawartynaczasnieograniczony.Podobne
uregulowaniezawieraTraktatUstanawiaj¹cyWspólnotêEuropejsk¹
TUWE).Traktatyteniezawieraj¹natomiastpostanowieñdotycz¹cych
wyst¹pieniazUniiEuropejskiej.Niezawieraj¹równie¿katalogukonse-
kwencjijednostronnegowyst¹pieniazUE.Dlarozstrzygniêciakwestii
mo¿liwoœciwyst¹pieniazUniikoniecznejestodwo³aniesiêdozasadpra-
wamiêdzynarodowego,wtymwszczególnoœcidopostanowieñKonwen-
cjiWiedeñskiejoPrawieTraktatówz1969r.Jedenzartyku³ówtejkon-
wencjiprzewidujejednak,i¿jednazestronumowymiêdzynarodowejmo-
¿esiêzniejwycofaæzazgod¹pozosta³ychstronnawetwówczas,gdyta
umowamo¿liwoœcitakiejniezak³ada.

Konwencjaniewspominajednakokonsekwencjachnaturyprawnej

ifinansowej,wynikaj¹cychzjednostronnegozerwaniaumowymiêdzyna-
rodowej.Jednostronnezerwanieumowymiêdzynarodowej(wtymtrakta-
tuakcesyjnegodoUniiEuropejskiej)jestjednakmo¿liwe.Wtejsytuacji
nale¿yliczyæsiêzpolityczn¹(równie¿iprawn¹)reakcj¹innychpañstw,
któretozerwaniedotknê³o.Whistoriiintegracjieuropejskiejmia³miejsce
jedenprzypadekwy³¹czeniaczêœciterytoriumPañstwaCz³onkowskiego
zobszaruWspólnoty.NapodstawieTraktatuz1984r.zmieniaj¹cegotrak-
tatywspólnotowewodniesieniudoGrenlandii,taautonomicznaczêœæ
KrólestwaDaniiod1985r.zmieni³astatuszczêœciPañstwaCz³onkow-
skiegonastatusStowarzyszonegoTerytoriumZamorskiego.Wycofanie
siêGrenlandiinast¹pi³owdrodzenowegotraktatu,awiêczazgod¹
wszystkichpozosta³ychPañstwCz³onkowskich.PrzypadekGrenlandiijest
jednakszczególnyzuwaginajejusytuowaniegeograficzneorazjejwyj¹t-
kowystatuswewn¹trzDanii.

AkcesjadoUniiEuropejskiej

Artykułyspożywcze,jabłka,ogórki,banany;
bezpieczeństwoproduktówwUniiEuropejskiej

Upodstawunijnejochronyartyku³ówspo¿ywczychiswobodyichsprze-
da¿yleg³oorzeczenieTrybuna³uSprawiedliwoœcizroku1979wsprawie
nazywanej „Cassis de Dijon”. Chodzi³o wówczas opytanie: czy francuska
nalewkaporzeczkowazawieraj¹cajedynie15–20%alkoholumo¿ebyæ
sprzedawanajakolikierwRFN,gdziedlalikierówwymaganajestmini-
malna zawartoœæ alkoholu wwysokoœci 25%? Sêdziowie Trybuna³u dopa-
trzylisiêwniemieckiejnormiealkoholowejsamowolnegoograniczenia
swobodnegoobrotutowarowegoiotworzyliniemieckirynekdlaCassis.

Podobniezadecydowanowprzypadkuniemieckiegopiwa,zabielacza

dokawyipasztetuzFrancjizawieraj¹cychbia³kosoi;zkoleiweW³oszech
mo¿ebyæoferowanymakaronniewyprodukowanyztwardejm¹kipszen-
nej (z pszenicy durum) iniemiecki ocet jab³kowy, zaœ niemieckie kie³baski
zawieraj¹cebia³kozmlekamog¹byæsprzedawanewNiderlandach.

Powielulatachprowadzeniakampaniiinformacyjnejipromocyjnejor-

ganizacjekonsumenckieosi¹gnê³ysukces.UniaEuropejskapodjê³a
wefekciem.in.tychkampaniizdecydowanekrokizwi¹zanezpopraw¹ja-
koœci¿yciakonsumentówwUE.Jednymztychkrokówby³oprzyjêcie
normczystoœciorazsporz¹dzenieeuropejskiejlistysubstancjidozwolo-
nychjakododatkiwprodukcjiartyku³ówspo¿ywczych.Naliœcietejwy-
mienionobarwniki,przeciwutleniacze,œrodkikonserwuj¹ce,emulgatory,
stabilizatoryiœrodki¿eluj¹ce.Ustalonorównie¿maksymalnypoziomza-
wartoœcipestycydówwowocachiwarzywachorazkwasuerukowego
wolejach it³uszczach jadalnych. Odpowiednimi rozporz¹dzeniami objêto
produkcjêmiodu,sokówowocowych,mlekapuszkowanego,kakaoicze-
kolady,wyci¹guzcykorii,ekstraktukawowego,d¿emów,marmolady,ma-
sykasztanowejiszczególnychartyku³ów¿ywnoœciowych,np.produktów
stosowanychwspecjalnychdietach.Przyjêtote¿dyrektywywsprawie
obowi¹zkuetykietowaniaartyku³ówspo¿ywczych,podawaniainformacji
natematsk³adników,iloœciorazterminuprzydatnoœcidanegoproduktu
do spo¿ycia. Whodowli zwierz¹t zakazano u¿ywania pasz, które zawiera-
j¹niektóresubstancjeoefektachhormonalnychlubzak³ócaj¹cychczynno-
œcitarczycy.

Wdyrektywiedotycz¹cejsubstancjiniebezpiecznychuregulowanezo-

sta³ykwestiekontrolowania,klasyfikowania,obrotu,etykietowaniaiwy-

Artykułyspożywcze

korzystaniawielutoksycznychsubstancji,szczególniepestycydów,roz-
puszczalników,farb,werniksów,farbdrukarskich,klejówiazbestu.

Szczególnejregulacjipoddanezosta³ytak¿efarmaceutyki.Odpowied-

nimi przepisami wprowadzono koniecznoœæ ich testowania, patentowania
ietykietowania.Handelproduktamifarmaceutycznymizosta³wy³¹czony
zklasycznychregulacjiobrotutowaraminaRynkuWewnêtrznymUniiEu-
ropejskiej.DyrektywyUnijneobejmuj¹,tak¿ezewzglêdunaszczególne
okolicznoœci(bezpieczeñstwokonsumenta),produktytakie,jakkosmety-
ki,tekstylia(gdzieg³ówn¹wagêprzywi¹zujesiêdostosowaniamateria³ów
niepalnych),zabawkiiszeregartyku³ówprzemys³owych.Przyjêtorównie¿
kilkasetdyrektyw,którychcelemby³anormalizacjanarzêdzi,czêœcisk³a-
dowychiproduktówkoñcowychwprzemyœleprzetwórczym.

UniaEuropejskaprzyjê³ate¿przepisydotycz¹cewymogówjakoœcio-

wychzwi¹zanychzprodukcj¹jab³ek(ustalonazosta³am.in.minimalna
œrednicajab³ekrzêdu55mm)iogórków.Wypadawyjaœniæ,dlaczegoby-
³otopotrzebneiczymspowodowane.Otó¿realizacjapostanowieñ
WspólnejPolitykiRolnejgwarantujerolnikomminimalnecenyzawypro-
dukowaneprzeznichjab³ka.Wprzypadku,gdycenajab³ekwhandlu
spadnieponi¿ejcenyminimalnej(okreœlonejprzezUniê),np.zewzglêdu
na urodzaj jab³ek, Unia Europejska jest zobowi¹zana skupiæ od producen-
tówjab³kapogwarantowanychcenachminimalnych,jednakdotyczyto
wy³¹czniejab³ekoœrednicyconajmniej55mm.Oczywiœcierolnikmo¿e
oferowaænasprzeda¿jab³kadowolnejwielkoœci,tak¿emniejszeodwiel-
koœciminimalnej,oilektoœjekupi–albomo¿eztychjab³ekzrobiæsok,
mus,d¿emlubmoszczitp.Wtymprzypadkusprzeda¿jab³ekoœrednicy
poni¿ej55mmniebêdziepoddanainterwencjiUniiEuropejskiej.Wyzna-
czeniewUniiEuropejskiejpo¿¹danegok¹tazakrzywieniaogórkawodpo-
wiednichnormachprawnychtak¿emia³oswojebardzowa¿neuzasadnie-
nie. Chodzi³o odostosowanie kszta³tu ogórków do opakowañ, wktórych
s¹ one przechowywane itransportowane. Dziêki tej regulacji wiêcej ogór-
kówmieœcisiêdostandardowejskrzynkiinaeuropaletê,cowrezultacie
zapewniadu¿eoszczêdnoœci.Rzeczjasna,tak¿ewtymprzypadkurolnik
mo¿eoferowaænasprzeda¿dowolniezakrzywioneogórki,jednakhandel
takimiogórkaminiebêdziedopuszczonydounijnegoobrotuhurtowego.

GdywUniiEuropejskiejpodro¿a³ybanany,pojawi³ysiêkomentarze,

jakobyprzyczyn¹tejpodwy¿kiby³aochronarynku„kolonialnychbana-
nów”zFrancji,ZjednoczonegoKrólestwaiHiszpanii.Komentarzeby³y

Artykułyspożywcze

prawdziwe–UEwprowadzi³awy¿sz¹stawkêceln¹ikontyngentiloœcio-
wynabanany,alezwy³¹czeniembananówzby³ychczyobecnychteryto-
riówzale¿nych(zamorskich)PañstwCz³onkowskichUnii,szczególnie
Francji.Bananytakiegopochodzenianazywanes¹potocznie„bananami
AKP”(od„Afryka,Karaiby,Pacyfik”).Podwy¿kitedotknê³yszczególnie
Niemiecidziœoddzia³uj¹tak¿enaPolskê.Dziêkilicznymwnaszymkraju
dojrzewalniombananówbyliœmybowiemdoniedawnajednymznajwiêk-
szycheksporterówbananów.Spórwsprawiebananówsiêgagenezyinte-
gracjieuropejskiej.Ju¿wroku1957KanclerzKonradAdenauerprzesun¹³
parafowanieprzezRFNTraktatówRzymskicho4dni,czekaj¹c,a¿Niem-
cyzrealizuj¹bezc³owyimporttzw.bananówdolarowych(bananyzAme-
ryki Œrodkowej iPo³udniowej). Trzeba bowiem wiedzieæ, i¿ ka¿dy obywa-
telNiemieczjadaprzeciêtnie16kgbananówrocznie,czyliconajmniej
dwukrotniewiêcej,ni¿mieszkaniecinnychkrajówcz³onkowskichUE.
Niemcykonsumuj¹oko³o1,3mlntonbananównaoko³o6mlntonba-
nanówspo¿ywanychroczniewca³ejUnii

Swoj¹decyzjêUniaEuropejskauzasadnia³arównie¿sprzeciwemwo-

becpoczynañkoncernówamerykañskich,którychnajwiêkszeplantacje
wAmeryce£aciñskiejosi¹gaj¹10000ha,gdytymczasemprzeciêtnapo-
wierzchniaplantacjiunijnejczykrajówAKPzwi¹zanychgospodarczo
zUEnieprzekracza100ha.WielkiekoncernyzUSAwykupi³yogromne
po³aciekrajówAmeryki£aciñskiej(np.wKostaryceiEkwadorze),pod-
porz¹dkowuj¹cswoiminteresomgospodarkêipolitykêtychpañstw,zna-
nychopiniiœwiatowejpodnazw¹„republikbananowych”.Przychody
zhandlubananamip³yn¹dopó³nocnoamerykañskichprzedsiêbiorstwma-
cierzystych,natomiastkrajeAmeryki£aciñskiejiichmieszkañcyubo¿ej¹
–achemianaplantacjachcorazbardziejzagra¿azdrowiulokalnychspo-
³ecznoœci.Wtymkontekœcie„aferêbananow¹”nale¿ywidzieærównie¿
przezpryzmatekonomicznegokonfliktupomiêdzyUEaUSA(mówisiê
ju¿owojniehandlowej).Tymbardziej,¿eniejesttojedynyprzyk³adró¿-
nicwrealizacjiinteresówekonomicznychobupotêg.Aren¹tychkonflik-
tówsta³asiêŒwiatowaOrganizacjaHandlu,doktórejodwo³uj¹siêze
wzajemnymiskargamizarównoUnia,jakiUSA.

Artykułyspożywcze

AzylipolitykawizowawUniiEuropejskiej

Pañstwauczestnicz¹cewintegracjieuropejskiejprzezwielelatprowadzi-
³ydzia³aniadotycz¹ceudzielaniaazyluniejako„naw³asn¹rêkê”.Jestto
zrozumiale,gdy¿traktatyza³o¿ycielskie(wszczególnoœciTraktatustana-
wiaj¹cyEuropejsk¹WspólnotêGospodarcz¹)nieprzewidzia³ywtymza-
kresiekompetencjiwspólnotowych.Ka¿dyprzeœladowanylubnara¿ony
naprzeœladowanieobywatelinnegopañstwamo¿ejednakubiegaæsiê
oochronêprzedtymprzeœladowaniemwPañstwachCz³onkowskichUE
napodstawienormmiêdzynarodowych.Najwa¿niejszezowychnormza-
wartes¹wKonwencjioStatusieUchodŸcówsporz¹dzonejwGenewie
w1951 roku, uzupe³nionej Protoko³em Nowojorskim z1967 roku. Mo¿-
liwoœciuzyskaniatakiejochronyjednakby³yis¹nadalczêstowykorzysty-
wanewcelunielegalnejimigracjizarobkowej.Jednoczeœnienast¹pi³
wzrostaktywnoœcizorganizowanychgrupprzestêpczychspecjalizuj¹cych
siêwprzemycieorazhandluludŸmi,broni¹inarkotykami.Ponadtonasi-
li³o siê zjawisko „orbituj¹cych azylantów”, czyli osób, które po wyczerpa-
niuproceduryrozpatrywaniawnioskuoazylzeskutkiemnegatywnym
wjednymkrajuUnii(atrwaæonamo¿enawetdodwóchlat)wyje¿d¿a³y
poprostudos¹siedniegokrajuEuropyZachodniejitamsk³ada³ynowy
wniosekoazyl.

Napocz¹tkulatdziewiêædziesi¹tychubieg³egostuleciatetrzyczynni-

kizmusi³ypañstwauczestnicz¹cewintegracjieuropejskiejdodzia³ania.
WkonwencjiwykonawczejSchengenz1990rokuprzewidzianoregu³y
dotycz¹cew³aœciwoœcipañstwstronpodczasrozpatrywaniawniosku
oazyl.Równoleglezawartospecjaln¹konwencjêoprawieidentycznejtre-
œciwsprawachazylowych,mianowicieKonwencjêDubliñsk¹,wktórej
uczestniczy³y–wprzeciwieñstwiedoSchengen–wszystkiepañstwa
cz³onkowskieEWG,w³¹czniezeZjednoczonymKrólestwemorazIrlan-
di¹.Konwencjawesz³aw¿yciew1997r.,zastêpuj¹codpowiednieposta-
nowieniaKonwencjiWykonawczejSchengen.

Na mocy Konwencji Dubliñskiej ka¿dy wniosek azylowy jest rozpatry-

wanytylkowjednymkrajuUE,awynikproceduryjestwi¹¿¹cydla
wszystkichpozosta³ychpañstwUE.Konwencjaustalakryteriaw³aœciwo-
œci,czyliwyboruokreœlonegopañstwadlarozpatrzeniadanegowniosku.
Na potrzeby Konwencji przyjêto wroku 2000 rozporz¹dzenie outworze-
niubazydanychEURODAC(zawieraj¹cejodciskipalcówosóbubiegaj¹-

AzylipolitykawizowawUniiEuropejskiej

cychsiêoazyl).Wreszciewroku2003sam¹Konwencj¹Dubliñsk¹przy-
jêtojakoakt

acquiscommunautaire,czylijakoaktprawawspólnotowego,

wformierozporz¹dzeniaRady(tzw.rozporz¹dzenieDublinII).

PolitykawizowaUEwywodzisiêzewspó³pracywramachSchengen,

któramoc¹TraktatuAmsterdamskiegozosta³astopniowow³¹czonado
systemuunijnego.

WspólnaPolitykaWizowask³adasiêzkilkuelementów.Jednymznich

s¹wspólnelisty,tzw.pozytywnainegatywna,dotycz¹cewjazduobywate-
li pañstw trzecich na terytorium Pañstw Cz³onkowskich UE. S¹ tak¿e listy
tychpañstwtrzecich,którychobywateles¹obowi¹zaniposiadaæwizêprzy
wjeŸdziedoUE,orazpozosta³ychpañstwtrzecich,którychobywateles¹
zwolnieniztegoobowi¹zku.Wizys¹wzajemnieuznawane.Posiadaczwi-
zywystawionejnp.przezkonsulaniemieckiegomo¿ewokresiewa¿noœci
tejwizyswobodnieporuszaæsiêponp.FrancjiczyinnychPañstwach
Cz³onkowskich.Taharmonizacjadotyczywizwystawianychnaokres
krótki(do3miesiêcy).

Innymelementemzharmonizowanejpolitykiwizowejjestujednolico-

naformagraficznawizy(tzw.wizaSchengen).Wydawaniewizdrukowa-
nychwed³ugwspólnegowzoruu³atwiaichodczytywanieprzezro¿nes³u¿-
by(nietylkograniczne)25pañstwcz³onkowskich.Zdrugiejstrony–
wspólnystandardwygl¹duwizygwarantujejednolity,wysokipoziom
ochronyprzedjejfa³szowaniem.

Kolejnymelementemwspólnejpolitykiwizowejjestwymianainforma-

cjioosobach,któreniepowinnyotrzymaæunijnejwizy.S³u¿bykonsular-
nepañstwaudzielaj¹cegozgodynawjazdpytaj¹otak¹zgodêtak¿einne
PañstwaCz³onkowskie.Nastêpujetowca³kowiciezautomatyzowanyspo-
sóbdziêkisystemowiSIS.

Wramachwspólnejpolitykiwizowejustalanes¹kryteriaudzielania

wiz,jednakzawszekonsuljejudzielaj¹cykorzystaæmo¿ezpewnegomar-
ginesuswobodywkonkretnychsytuacjach.

Wizynaokresd³u¿szyni¿3miesi¹ceniepodlegaj¹harmonizacji.Taka

wizanieuprawniadozamieszkiwaniawinnymPañstwieCz³onkowskim
ni¿pañstwo,któreudzieli³ozgodynawjazd.

Zewzglêdówhumanitarnychdopuszczalnejestudzielaniewiznagra-

nicy–aniewkonsulacie.Takwystawionawizawa¿najestjednaktylko
wkrajuwjazdu.

AzylipolitykawizowawUniiEuropejskiej

Mimokrytykiwyra¿anejzestronyniektórychpañstwtrzecichwobec

wspólnejpolitykiwizowej–niesposóbzaprzeczyæ,i¿dlaobywatelitych
pañstwniesieonazesob¹tak¿epozytywneskutki.Naprzyk³ad:podczas
swoichpodró¿ys³u¿bowychczyturystycznychdokilkukrajówUniis¹oni
zwolnienizobowi¹zkuposiadaniaosobnychwizdoka¿degozkolejnood-
wiedzanychpañstw.Wczeœniejnp.biznesmenrosyjski,maj¹cydoza³a-
twieniasprawywBerlinie,Pary¿uiMediolanie,musia³ubiegaæsiêotrzy
wizynajedn¹podró¿.

Podkreœliætrzeba,¿epolitykawizowaUEniedzia³anazasadziewza-

jemnoœci.Nieistniej¹przepisyzmuszaj¹cepañstwatrzeciedoprowadze-
niajednolitejpolitykiwizowejwobecwszystkichPañstwCz³onkowskich
UE.Dlategoobywatelenp.PolskiczyGrecjimusz¹posiadaæwizyprzy
wjeŸdziedoUSA,natomiastodobywateliFrancjiczyRFNwizytakienie
s¹wUSAwymagane.

Badania,RozwójTechnologicznyorazRamowyProgram
BadańNaukowych,RozwojuTechnicznegoiPrezentacji
UniiEuropejskiej

Wrazzustanowieniem25marca1957r.wRzymieEuropejskiejWspólno-
tyGospodarczej(EWG)iEuropejskiejWspólnotyEnergiiAtomowej(Eu-
ratom)politykawzakresiebadañnaukowychirozwojutechnicznego
itechnologicznegozosta³apodniesionadorangipolitykiwspólnotowej.
Znalaz³otoszczególniewyraŸneodzwierciedleniewdziedzinieeuropej-
skiejpolitykiatomowej,którazmierza³a(m.in.poprzezwspólnotoweba-
daniaisterowaniezaopatrzeniawuran)dointensywnegorozwojupro-
dukcjienergiiatomowej,konkurencyjnejnarynkachmiêdzynarodowych.
WtymceluutworzonoWspóln¹PlacówkêBadawcz¹iAgencjêZaopatrze-
niow¹Euratomu.Mimotychpo³¹czonychdzia³añbadanianaukoweiroz-
wójnowychtechnologiipozostawa³ydokoñcalat60.przedewszystkim
wgestiiPañstwCz³onkowskich.Kryzysgospodarczywpo³owielat70.
orazpog³êbieniesiêlukitechnologicznejwodniesieniudoJaponiiiUSA
sta³ysiêg³ównymiprzes³ankamizacieœnianiawspó³pracykrajówWspól-
notEuropejskichwzakresiewspieraniabadañirozwojutechnicznego
itechnologicznego.Wroku1974RadaMinistrówEWGpodjê³adecyzjê
owypracowaniu, anastêpnie realizacji wspólnej strategii wdziedzinie na-

Badania,RozwójTechnologiczny

ukiitechnologii.Dotegoczasudzia³alnoœæbadawczo-rozwojowana
p³aszczyŸniewspólnotowejby³arealizowananatrzysposoby:

•dzia³añbezpoœrednich,zwi¹zanychzbadaniamiprowadzonymi

wlaboratoriachWspólnegoOœrodkaBadawczego(którydyspono-
wa³oœmiomainstytutami,m.in.wIspraweW³oszech,GeelwBel-
gii,KarlsruhewNiemczech,PettenwNiderlandachorazwSewilli
wHiszpanii);

•dzia³añpoœrednich,pozostaj¹cychwzwi¹zkuzbadaniamiprowa-

dzonymiprzezinstytucjePañstwCz³onkowskich,leczinspirowa-
nych,koordynowanychifinansowanych(przynajmniejwczêœci)
przezKomisjêEuropejsk¹;

•uzgodnionychbadañwspólnotowych,prowadzonychnap³aszczyŸ-

niewewnêtrznejbezinterwencjifinansowejWspólnoty,aleplano-
wanychnapoziomiewspólnotowymikoordynowanychprzezKo-
misjêEuropejsk¹.

Realizuj¹cza³o¿on¹w1974r.strategiê,PañstwaCz³onkowskieWspól-

notzdecydowa³ysiêpowo³aæw1978r.ProgramFAST–Prognozowanie
iOcenianiewNauceiTechnologii(ang.:

ForecastingandAssessmentin

Science and Technology). Jednak zasadnicz¹ ijakoœciow¹ zmian¹ by³ przy-
jêty wlipcu 1983 roku Pierwszy Ogólny Program Ramowy wspólnotowej
dzia³alnoœcinaukowejitechnologicznejnalata1984–1987.Rezultatem
tegoby³adecyzjaPañstwCz³onkowskichWspólnotEuropejskichozmia-
nachwtraktatowychpodstawachzacieœnianiawspó³pracybadawczo-roz-
wojowej.Dosz³odotegowwynikuprzyjêciaJednolitegoAktuEuropej-
skiego(wszed³w¿ycie1lipca1987roku).Pozwoli³onorganomwspól-
notowym(g³ównieKomisjiiRadzie)nawyraŸnezwiêkszeniekompeten-
cjiwzakresiedzia³añnarzeczwzmocnieniapotencja³ubadawczo-rozwo-
jowegoWspólnoty,zdefiniowa³celetakiejwspó³pracyisposobyichreali-
zacji.Zasadniczyprze³omwtejkwestiinast¹pi³powejœciuw¿ycieTrak-
tatuoUniiEuropejskiejzMaastrichtorazTraktatuAmsterdamskiego.
UniaEuropejskapostawi³asobiezacelwzmacnianiebazynaukowejitech-
nologicznejprzemys³uWspólnotyorazzwiêkszaniejegomiêdzynarodowej
konkurencyjnoœci,przyjednoczesnympromowaniuintensywnejdzia³al-
noœcibadawczej.Postawiononapomaganieprzedsiêbiorstwom,wtym
ma³ymiœrednimfirmom,oœrodkombadawczymiuniwersytetomwich
wysi³kachbadawczychirozwojutechnologiiwysokiejjakoœci.

Badania,RozwójTechnologiczny

UniaEuropejskaprowadziwtymzakresieca³yszeregdzia³añ,takich

jak:

•realizacjaramowychprogramówbadañ,rozwojutechnologicznego

iprezentacji(obecnieprowadzonyjestju¿szóstytegotypupro-
gram);

•promowaniewspó³pracyzprzedsiêbiorstwami,oœrodkamibadaw-

czymiiuniwersytetami:

•popieraniewspó³pracy,upowszechnianieioptymalizacjawyników

dzia³añwdziedziniewspólnotowychbadañ,rozwojutechnologicz-
negoiprezentacjiwramachUnii,atak¿ezpañstwamitrzecimiior-
ganizacjamimiêdzynarodowymi;

•wzmacnianiekszta³ceniaimobilnoœcikadrynaukowej
Prze³omemwrozwojupolitykiwzakresiebadañnaukowychitechno-

logiiby³oposiedzenieRadyEuropejskiejwLizbonie(marzec2000r.),na
którymprzyjêtazosta³aStrategiaLizboñska.Zak³adaona,¿ewci¹gu10
latnast¹pidynamicznyrozwójgospodarkieuropejskiejopartejnawiedzy,
konkurencyjnejwskaliglobalnej.PodczasszczytuUEwBarcelonie(ma-
rzec2002r.)zdecydowanozwiêkszyædoroku2010nak³adynabadania
naukowedo3%PKB(ProduktuKrajowegoBrutto).Dlarealizacjitychce-
lówpowo³anazosta³a

EuropejskaPrzestrzeñBadawczajakoprogramukie-

runkowanyna:

•zwiêkszeniemiêdzynarodowejroliwspólnotowychbadañnauko-

wych;

•wzmocnieniepolitykiUEwdziedziniebadañ,rozwojutechnologii

sprzyjaj¹cych zwiêkszaniu konkurencyjnoœci przemys³u europejskie-
go;

•koordynacjêbadañnaukowychnapoziomieeuropejskimzbadania-

minapoziomiePañstwCz³onkowskich;

•promowaniewspó³pracynaukowo-technicznejmiêdzyinstytucjami

krajówUEainstytucjamikrajówzinnychregionówEuropyiœwia-
ta;

•uœwiadamianierolinaukiw¿yciuwspó³czesnegospo³eczeñstwa

iinicjowaniuspo³ecznejdebatywokó³zagadnieñzwi¹zanychzba-
daniaminapoziomieeuropejskim;

DoobszarówpriorytetowychpolitykiUEwzakresiebadañirozwoju

technologicznegonale¿¹dziœ:

•genomikaibiotechnologiewdziedziniezdrowia;

Badania,RozwójTechnologiczny

•technologiewspo³eczeñstwieinformacyjnym;
•nanotechnologie,wielofunkcyjnemateria³yoraznoweprocesy

iurz¹dzeniaprodukcyjne;

•aeronautykaiprzestrzeñkosmiczna;
•jakoœæibezpieczeñstwo¿ywnoœci;
•zrównowa¿onyrozwój,globalnezmianyiekosystemy;
•systemrz¹dzeniawspo³eczeñstwieopartymnawiedzy.
G³ównyminstrumentemrealizacjiwspólnotowejpolitykiwzakresie

badañnaukowychirozwojutechnologicznegosta³siêRamowyProgram
BadañNaukowych,RozwojuTechnicznegoiPrezentacji.G³ównymzada-
niemprogramuby³aijestintegracjabadañnaukowychwEuropieoraz
stworzenie

EuropejskiejPrzestrzeniBadawczej.

Nalata2002–2006UniaEuropejskazaproponowa³alistê7prioryte-

towychdziedzinbadawczych,któreotrzyma³yznaczniewiêcejœrodków
na rozwój ni¿ pozosta³e dziedziny. Priorytetami objête zosta³y badania ge-
netyczneibiotechnologiedlazdrowia.Wtymwypadkuniktniemaw¹t-
pliwoœci,¿ein¿ynieriagenetyczna,biotechnologie,biologiamolekularna–
tonaukiXXIwieku.Ponichœwiatobiecujesobienajwiêcej,m.in.nowe
lekinachorobêParkinsona,Alzheimera,AIDS,rakaiinne.Kolejnemiej-
scanatejwa¿nejliœciepriorytetówzajmuj¹:technologiespo³eczeñstwain-
formacyjnegooraznanotechnologia,inteligentnemateria³yimetodypro-
dukcji.Czwartymunijnympriorytetemsta³ysiêbadanialotniczo-kosmicz-
ne;dalejplasuj¹siêtakiedziedzinybadawczejak:bezpieczna¿ywnoœæ,
zmianyglobalne,energiaizrównowa¿onyrozwójorazobywateleirz¹dze-
niewspo³eczeñstwieopartymnawiedzy(spo³eczeñstwoinformacyjne).

BankiwsystemiefinansowymUniiEuropejskiej

WUniiEuropejskiejpowo³anobanki,któremaj¹szczególnycharakter:
nies¹tobankiprywatneanibankipañstwowe.Bankiteniezajmuj¹siê
równie¿obs³ug¹osóbfizycznych.Bankites¹natomiastczêœci¹systemu
instytucjonalnegoUniiEuropejskiejirealizuj¹jejcelegospodarcze.Zali-
czasiêdonich:EuropejskiBankCentralnyiEuropejskiSystemBanków
Centralnych,EuropejskiBankInwestycyjny(EBI).Oddzieln¹kategoriê
stanowiEuropejskiBankOdbudowyiRozwoju(EBOR).

1.PowstanieEuropejskiegoBankuCentralnego(EBC)zapowiada³

TraktatoUniiEuropejskiejzMaastricht.Zanimjednakzosta³onpowo³a-

Banki

nyUniaEuropejskautworzy³aw1994r.EuropejskiInstytutWalutowy
(EIW)zsiedzib¹weFrankfurcienadMenem.DozadañEIWnale¿a³a
przedewszystkimpomocwewspó³pracymiêdzynarodowymibankami
centralnymiorazrozwijaniekoordynacjipolitykipieniê¿nejPañstw
Cz³onkowskich,maj¹cejs³u¿yæzapewnieniustabilnoœcicenwUE.Na
prze³omie1998/1999r.EIWprzekszta³conyzosta³wEuropejskiBank
Centralny(EBC),tworz¹cywspólnieznarodowymibankamicentralnymi
EuropejskiSystemBankówCentralnych(ESBC),któryodpowiadaza
ustaleniairealizacjêpolitykipieniê¿nejWspólnoty,wtymUniiGospodar-
czej iWalutowej. ESBC sk³ada siê zEBC ikrajowych banków centralnych
wszystkichPañstwCz³onkowskichUE,niezale¿nieodtegoczyprzyjê³y
oneeuro.ESBCmazazadanieutrzymaniestabilnoœcicen,definiowanie
irealizowaniepolitykimonetarnejUniiEuropejskiejorazprzeprowadza-
nieoperacjidewizowych.ESBCwspieraogólnepolitykigospodarczeUnii
orazprzechowujeizarz¹dzaurzêdowymirezerwamidewizowymiPañstw
Cz³onkowskich.Pozatymdojegozadañnale¿yumo¿liwianiesprawnego
funkcjonowaniasystemówp³atniczych.ESBCprzyczyniasiête¿dospraw-
negoprowadzeniapolitykizwi¹zanejzkontrol¹instytucjikredytowych
orazstabilnoœcisystemufinansowego.

EuropejskiBankCentralny(EBC)posiadaosobowoœæprawn¹jakoin-

stytucjapublicznawrozumieniuprawamiêdzynarodowego.Rol¹Euro-
pejskiegoBankuCentralnegojestprzedewszystkimrealizacjazadañpo-
wierzonychtraktatowoprzezESBC.EBCmawy³¹czneprawowydawania
zgodynaemisjêbanknotównaobszarzeeuro.Wewspó³pracyzkrajowy-
mibankamicentralnymiEBCzbieraodw³adzkrajowychlubbezpoœred-
nioodpodmiotówgospodarczychinformacjestatystyczneniezbêdnedo
wykonywaniajegozadañ.EBCutrzymujete¿roboczekontaktyzodpo-
wiednimizewnêtrznymiinstytucjami,organamiiforami,zarównounijny-
mijakimiêdzynarodowymi–je¿eliwspó³pracatajestzwi¹zanazzadania-
mipowierzonymiUniiGospodarczejiWalutowej.

2.EuropejskiBankInwestycyjny(EBI)powo³anowroku1958Trakta-

temoEuropejskiejWspólnocieGospodarczej(zezmianamiwprowadzony-
miTraktatemoUniiEuropejskiej)jakowspóln¹w³asnoœæwszystkich
PañstwCz³onkowskichUE.ZadaniemEBIjestprzyczynianiesiê(siêgaj¹c
dorynkukapita³owegoiœrodkóww³asnychUniiEuropejskiej)dozrówno-
wa¿onegoistabilnegorozwojuWspólnegoRynkuiRynkuWewnêtrznego
winteresiewszystkichPañstwCz³onkowskich.Projektywybranedofinan-

Banki

sowaniapromuj¹integracjêeuropejsk¹,zrównowa¿onyrozwój,spójnoœæ
gospodarcz¹ispo³eczn¹orazinnowacyjn¹gospodarkêopart¹nawiedzy.

EBI,prowadz¹cdzia³alnoœænienastawion¹nazysk(niepozyskujeja-

kichkolwiekœrodkówzbankowychrachunkówoszczêdnoœciowychlub
bie¿¹cych),niekorzystazfunduszypochodz¹cychzbud¿etuUE.EBIjest
natomiastfinansowanyzpo¿yczekzaci¹ganychnarynkachfinansowych
orazprzezakcjonariuszyBanku–czyliPañstwaCz³onkowskieUE.Kapi-
ta³EBIpochodzitymsamymzsubskrypcjiwPañstwachCz³onkowskich,
przyczymwk³adka¿degopañstwaodzwierciedlajegoznaczeniegospo-
darczewobrêbieUnii.

EBIudzielapo¿yczekigwarancjiumo¿liwiaj¹cychfinansowaniepro-

jektów we wszystkich sektorach gospodarki. Nale¿¹ do nich m.in. projek-
tyrozwojuregionówmniejrozwiniêtych,projektymodernizacjiiprze-
kszta³caniaprzedsiêbiorstwlubrozwojunowychobszarówdzia³añoraz
inneprojektyobejmuj¹cewiêksz¹liczbêPañstwCz³onkowskich(najczê-
œciejzzakresu:transportu,telekomunikacji,energetyki,przemys³u
iochronyœrodowiska).EBIwspieratak¿ezrównowa¿onyrozwójwpañ-
stwachnienale¿¹cychdoUEzobszarubasenuMorzaŒródziemnego,kra-
jachAfryki,MorzaKaraibskiegoiPacyfikuorazprojektywAmeryce£a-
ciñskiejiAzji.

Od1stycznia1999r.kapita³zak³adowyBankuwynosi100mldeuro.

EBIjestwiêkszoœciowymudzia³owcemEuropejskiegoFunduszuInwesty-
cyjnego,utworzonegow1994rokuwcelufinansowaniainwestycjiwma-
³ychiœrednichprzedsiêbiorstwach.

Projekty, wktóre oko³o po³owy œrodków inwestowaæ ma Bank, podda-

wanes¹szczegó³owejselekcji–zgodnieznastêpuj¹cymikryteriamioceny:

•przyczynianiesiêdoosi¹ganiacelówUE,np.zwiêkszeniakonkuren-

cyjnoœcieuropejskiegoprzemys³uima³ychprzedsiêbiorstw;

•tworzeniesiecitranseuropejskich(transport,telekomunikacja,ener-

getyka);

•sprzyjaniedoskonaleniusektoratechnologiiinformatycznych;
•sprzyjanieochronieœrodowiskanaturalnegoimiejskiego;
•sprzyjaniepodwy¿szeniujakoœcius³ugwdziedzinieedukacji

iochronyzdrowia;

•przysparzaniekorzyœciprzedewszystkimnajs³abiejrozwiniêtymre-

gionom;

•pomaganiewpozyskiwaniuinnychŸróde³finansowania.

Banki

3.EuropejskiBankOdbudowyiRozwoju(EBOR)zsiedzib¹wLondy-

nieutworzonyzosta³w1990r.zinicjatywyówczesnegoprezydentaFran-
cjiF.Mitteranda.G³ównymcelemEBORjestwspieranieprzedsiêwziêæ
gospodarczych,podmiotówpochodz¹cychzEuropyŒrodkowejiWschod-
niej(EŒW),comau³atwiætympañstwomprzejœciedogospodarkirynko-
wej.EuropejskiBankOdbudowyiRozwojuniejestbankiemUniiEuro-
pejskiej.Jegoudzia³owcamijestobecnie60pañstw(wtymPolska)oraz
WspólnotaEuropejskaiEuropejskiBankInwestycyjny.Dzia³aw27kra-
jachEŒWiœrodkowejAzji.

Organamibankus¹:RadaGubernatorów,RadaDyrektoróworazPre-

zesiKomitetWykonawczy.

Kapita³za³o¿ycielskiBankuwynosi20miliardóweuro.Warunkiem

udzieleniapomocyjest,pozakryteriamiekonomicznymi,przedewszyst-
kimrozwójdemokracjiiposzanowanieprawcz³owiekawdanympañ-
stwie.EBORudzielakredytówzarównorz¹dom,jakipodmiotompry-
watnym.

BiałoruśwpolityceUniiEuropejskiej

PrzezwielelatUniaEuropejskanieprowadzi³aodrêbnejpolitykiwobec
Bia³orusi.Zapewneuznawano,¿ekrajtenniejestpañstwemsamodzielnym
istanowiobszarbêd¹cypodwp³ywemkrajus¹siaduj¹cego–Rosji.Sytuacja
zmieni³asiêniecoporozszerzeniuUEwroku2004,odkiedyUEsta³asiê
równie¿bezpoœrednimgeograficznyms¹siademBia³orusi–itoodrazu
wtrójnasób:przezgranicêpolsk¹,litewsk¹i³otewsk¹.Wtymsamymro-
kuwybuch³aiodnios³asukcestzw.pomarañczowarewolucjanaUkrainie.

Uniastwierdzi³a,¿ewyboryparlamentarneireferendumz17paŸ-

dziernika2004r.naBia³orusiwsprawieusuniêciazkonstytucjiprzepisu
ograniczaj¹cegokadencjêprezydentanieodpowiada³ystandardomdemo-
kratycznym.PrezydencjaUEoœwiadczy³a,¿emo¿etoprowadziædosamo-
izolacjiBia³orusi.Wroku2005nasili³ysiêszykanyadministracjiprezy-
dentaA.£ukaszenkiwobecmniejszoœcinarodowych,g³ówniepolskiej
orazwobecniezale¿nychstowarzyszeñiwysepekniezale¿negobia³oru-
skiegodziennikarstwa.

WtychwarunkachBia³oruœniemo¿ekorzystaæwpe³nizdobro-

dziejstwiinstrumentóws¹siedztwazUE.TymniemniejBia³oruœnadal
uczestniczywtrzechprogramachs¹siedzkich(

ProgramBalticSea,£otwa–

Białoruś

–Litwa–Bia³oruœ,Polska–Ukraina–Bia³oruœ).Bia³oruœbêdzietak¿eupraw-
nionadoudzia³uwnowymunijnymprogramietematycznym

Europejski

InstrumentS¹siedztwaiPartnerstwa(ENPI).

WsprawiesytuacjinaBia³orusiaktywnoœci¹wykaza³siêParlamentEu-

ropejski,przyjmuj¹ckilkarezolucji;planowanajestpomocfinansowaUE,
maj¹cazapewniæobywatelomBia³orusiswobodnydostêpdoinformacji.

Bia³oruœjestdziœjedynymkrajemEuropyŒrodkowo-Wschodniej,któ-

rynieposiadazUEfunkcjonuj¹cegoUk³aduoPartnerstwieiWspó³pracy.

BudżetUniiEuropejskiej,płatnicynettoibeneficjencinetto

Bud¿etogólnyUniiEuropejskiejjestinstrumentem,wktórymdlaka¿de-
gorokubud¿etowegookreœlasiêidopuszcza³¹cznekwotydochodów
iwydatkówuznanychzaniezbêdnedlajejfunkcjonowania.Bud¿ettwo-
rzysiêiwykonujezgodniezzasadamijednolitoœci,rzetelnoœcibud¿eto-
wej,jednorocznoœci,równowagi,jednostkirozliczeniowej,uniwersalno-
œci,specyfikacji,nale¿ytegozarz¹dzaniafinansamiorazprzejrzystoœci.Za-
sadyjednolitoœciorazrzetelnoœcibud¿etowejoznaczaj¹,¿eca³okszta³tdo-
chodóworazpokrywanychzbud¿etuwydatkówWspólnot–atak¿eUnii
–ujêtyjestwjednymdokumencie.Zasadajednorocznoœcioznacza,¿ebu-
d¿etjestprzyjmowanyka¿dorazowonajedenrokbud¿etowy–oraz¿eza-
równoœrodkinapokryciezobowi¹zañ,jakinapokryciep³atnoœcinada-
nyrokbud¿etowymusz¹byæzasadniczowykorzystanewtrakcietegoro-
ku.Zasadarównowagioznacza,¿eprognozydochodówwdanymroku
bud¿etowymmusz¹byærówneœrodkomnapokryciep³atnoœcinatenrok:
zaci¹ganied³uguwcelupokryciaewentualnegodeficytubud¿etowegojest
niedozwolonejakoniezgodnezsystememœrodkóww³asnych.Zgodnie
zzasad¹jednostkirozliczeniowejbud¿etsporz¹dzasiêiwykonujewwa-
lucieeuro;weuroprzedstawiasiêrównie¿rozliczenia.Zasadauniwersal-
noœcioznacza,¿e³¹cznakwotadochodówmusipokryæ³¹czneœrodkina
pokryciep³atnoœci,zwyj¹tkiemograniczonejliczbypozycjidochodów,
któres¹przeznaczonenasfinansowaniekonkretnychpozycjiwydatków.
Wszystkiedochodyiwydatkiuwzglêdniasiêwbud¿eciewpe³nejwysoko-
œci,bezdokonywaniajakichkolwiekkorektmiêdzynimi.Zasadaspecyfi-
kacjioznacza,¿eka¿dapozycjaœrodkówmusimieækonkretneprzeznacze-
nieibyæprzypisanadokonkretnegocelu,abyunikn¹æewentualnychpo-
my³ekmiêdzyró¿nymiœrodkami.Zasadanale¿ytegozarz¹dzaniafinansa-

Budżet

mijestdefiniowanaprzezodwo³aniesiêdogospodarnoœci,skutecznoœci
iefektywnoœci.Bud¿etustanawiasiêzgodniezzasad¹przejrzystoœci,przy
zapewnieniurzetelnejinformacjiojegowykonaniuirozliczeniu.

Przypadaj¹ceWspólnotomœrodkifinansowewp³acanes¹przezPañ-

stwaCz³onkowskieioddawanedodyspozycjiKomisjiEuropejskiejreali-
zuj¹cejbud¿et.

DochodyWspólnotpochodz¹wprzewa¿aj¹cejczêœciz:
•bezpoœrednichwp³atodPañstwCz³onkowskich(bezpoœrednie

wp³atykrajówcz³onkowskichwproporcjidowysokoœciichdocho-
dównarodowych);

•wp³ywówuzyskanychwPañstwachCz³onkowskichzpodatkuod

wartoœcidodanej(VAT)–od1%wroku2000do0,5%wroku
2004;

•wp³ywówzop³atcelnych(pobierasiêjenapodstawiewspólnejta-

ryfycelnejUE);

•op³atodimportuartyku³ówrolno-spo¿ywczych;
•op³atwyrównawczychodcukru;
•zeŸróde³dodatkowych,takichjaknp.nadwy¿kifinansowezlatpo-

przednich,podatkiodfunkcjonariuszyUE,karywymierzoneprzez
KomisjêEuropejsk¹przedsiêbiorstwomnaruszaj¹cymregu³ykonku-
rencji.

WydatkiUniiEuropejskiejprzeznaczanes¹g³ówniena:
•realizacjêzadañwynikaj¹cychzeWspólnejPolitykiRolnej;
•finansowaniepolitykistrukturalnej;
•urzeczywistnieniePrzestrzeniWolnoœci,BezpieczeñstwaiSprawie-

dliwoœciorazWspólnejPolitykiZagranicznejiBezpieczeñstwa;

•finansowaniedzia³alnoœciiobs³ugiadministracyjnejinstytucjiior-

ganówUE.

Nienale¿ymyliæbud¿etuUniiEuropejskiej(wskalijednegoroku)

zwieloletnimi ramami finansowymi UE, zwanymi te¿Perspektyw¹ Finan-
sow¹,któreprzyjmuj¹charakterplanówfinansowych(zestawienietrans-
ferówfinansowychdoizUE)is¹wspólnieopracowywaneprzezinstytu-
cjeunijneiPañstwaCz³onkowskienaokressiedmiulat.AktualnaPerspek-
tywaobejmujelata2000–2006.Kolejna,NowaPerspektywaFinansowa
UE,dotyczylat2007–2013.

Budżet

Bud¿etUE2005

Wydatkiweuro

1.Rolnictwo

49114850000

2.Dzia³aniastrukturalne

32396027704

3.Politykiwewnêtrzne

7923781439

4.Dzia³aniazewnêtrzne

5476162603

5.Administracja

6351199258

6.Rezerwy

446000000

7.Strategiaprzedakcesyjna

3286990000

8.Wyrównanie

1304988996

Wydatkirazem

106300000000

Bud¿etUE2005

Dochodyweuro

Dochody ró¿ne (dostêpna nadwy¿ka z poprzedniego roku
bud¿etowego,nadwy¿kaœrodkóww³asnychwynikaj¹ca
zprzesuniêciaœrodkówzrozdzia³ówEFOGR–Sekcja
Gwarancji,nadwy¿kaœrodkóww³asnychwynikaj¹caze
zwrotunadwy¿kizFunduszuGwarancjinadzia³aniaze-
wnêtrzne,saldoœrodkóww³asnychpochodz¹cychzVAT
iœrodkówopartychnaPNB/DNBzpoprzednichlat)

1040531228

Kwotanettoce³,op³atrolnychiop³atwyrównawczychod
cukru

12362925000

Œrodkiw³asneVATwed³ugjednolitejstawki

15313493929

Ró¿nicapozostaj¹cadosfinansowaniaprzezœrodkidodat-
kowe(œrodkiw³asneopartenaDochodzieNarodowym
Brutto)

77583049843

Œrodkidopokryciazzasobóww³asnych,októrychmowa
wart.2decyzji2000/597/WE,Euratom

105259468772

Dochodyrazem

106300000000

WpływyiwydatkifinansoweUniiEuropejskiejwroku2005

Budżet

PañstwoCz³onkowskie

Zasobyw³asneogó³em

weuro

Wk³adwfinansowanie

ogó³em(%)

Belgia

4458908291

4,01

RepublikaCzeska

1138069095

1,02

Dania

2237143504

2,01

Niemcy

22877764456

20,56

Estonia

113408822

0,10

Grecja

2049631589

1,84

Hiszpania

9936343950

8,93

Francja

18279842542

16,43

Irlandia

1536572974

1,38

W³ochy

15233451865

13,69

Cypr

172544988

0,16

£otwa

145089301

0,13

Litwa

239219359

0,21

Luksemburg

263975047

0,24

Wêgry

1007707384

0,91

Malta

54903206

0,05

Niderlandy

5784050549

5,20

Austria

2394716626

2,15

Polska

2608048777

2,34

Portugalia

1509280360

1,36

S³owenia

317373003

0,29

S³owacja

427032881

0,38

Finlandia

1647143907

1,48

Szwecja

3025227440

2,72

ZjednoczoneKrólestwo

13809217390

12,41

Razem

111266667306

Finansowanie budżetu ogólnego UE według Państw Członkowskich – propozycja na rok 2006

Tród³o:FINANSOWANIEBUD¯ETUOGÓLNEGOUE.Materia³dostêpnynastroniein-
ternetowej:http://europa.eu.int/eur-lex/budget/data/AP2006.

BeneficjencinettowUEtopañstwa,któreotrzymuj¹zbud¿etuUE

wiêcejœrodkówfinansowych,ni¿samedotegobud¿etutransferuj¹.Ta-
kimpañstwemjestm.in.Polska.Wroku2004saldoprzep³ywówfinan-
sowychmiêdzyPolsk¹aUEwynosi³o1554mlneuro.Zap³atnikanetto
uwa¿asiênatomiasttePañstwaCz³onkowskie,którezbud¿etuUEuzy-
skuj¹mniejœrodków,ni¿samedoniegowp³acaj¹wpostacitransferu
(tzw.sk³adek).WNiemczechczêstopodkreœlasiê,¿epañstwotojestnaj-
wiêkszymp³atnikiemnetto,zapominaj¹cjednakprzytym,¿ejesttozara-
zemnajwiêkszePañstwoCz³onkowskie.Wprzeliczeniunag³owêmiesz-
kañcanajwiêkszymunijnymp³atnikiemnettonies¹wiêcNiemcy,lecz
ma³eNiderlandy.

Uproszczony,arytmetycznypodzia³nap³atnikównettoibeneficjentów

nettoŸleoddajerzeczywistyobrazobci¹¿eñ.Niemcy,bêd¹cnajwiêksz¹
gospodark¹wUE,s¹te¿jednymznajwiêkszychwniejbeneficjentów.
Zw³aszczawschodniekrajezwi¹zkowe(landy)otrzymuj¹znaczneœrodki
zfunduszystrukturalnych–wroku2004by³otoa¿650mlneuro.Poza
tympodzia³tennieuwzglêdniafaktu,i¿Niemcymaj¹gospodarkêwybit-
niezorientowan¹naeksport(coczwartemiejscepracyzale¿yodekspor-
tu)iwpoœrednisposóbbardzokorzystaj¹zfunkcjonowaniaRynkuWe-
wnêtrznegoUE.WielkieczêœciunijnegowsparciastrukturalnegodlaGre-
cji,Irlandii,HiszpaniiczyPortugalii,atak¿edlaPañstwCz³onkowskich
zEuropyŒrodkowejiWschodniejtrafiaj¹wformiezleceñdofirmnie-
mieckichiwracaj¹dotegokrajuwpostacidochodów.

Wa¿nejest,i¿zakrespojêcia„p³atnik”niejestidentycznyzzakresem

pojêcia„beneficjent”.Oilep³atnikiemjestwprzewa¿aj¹cejczêœcibud¿et
PañstwaCz³onkowskiego,otylepodrugiejstroniezpieniêdzyzBrukseli
korzyœciczerpi¹g³ównierolnicyiprzedsiêbiorstwa.

OdlatministrowiefinansówPañstwCz³onkowskichUEpróbuj¹zmie-

niækluczpodzia³uwp³atdobud¿etuUE,leczniejestto³atwe,albowiem:

•obecnip³atnicynettopragn¹wprzysz³oœcip³aciæmniejsze„sk³adki”

dobud¿etuUE,

•nowePañstwaCz³onkowskie¿¹daj¹wiêcejsolidarnoœciwkonstru-

owaniubud¿etu,

•beneficjencinettowœród„starych”PañstwCz³onkowskichniechc¹

straciæwsparciafinansowegozfunduszystrukturalnych,

•ZjednoczoneKrólestwoniechcezrezygnowaæztzw.rabatubrytyj-

skiego (nawiasem mówi¹c: wysokoœæ sk³adki brytyjskiej jest obni¿o-

Budżet

nazuwaginafakt,i¿pañstwotowmniejszymzakresiekorzysta
zunijnychfunduszywrolnictwie),

•KomisjaEuropejskapragnieistotnegozwiêkszeniaca³oœcibud¿etu.

Deficytwhandluzagranicznym

Okresprzedakcesj¹PolskidoUniiEuropejskiejcharakteryzowa³siê
znacznymdeficytemwnaszymhandluzagranicznym,zw³aszczazkrajami
UE.Sytuacjatazaczê³aistotniezmieniaæsiêpo1maja2004r.Nazwiêk-
szeniewymianyhandlowejzUni¹Europejsk¹du¿ywp³ywmia³o:

•wejœciePolskiwsystemRynkuWewnêtrznegoUEwrazzeswobod¹

przep³ywutowarów,us³ugikapita³u;

•przyjêcieWspólnotowegoKodeksuCelnego;handelartyku³ami

przemys³owymi,jakiproduktamirolno-spo¿ywczymimiêdzyPol-
sk¹apozosta³ymikrajamiUniiodbywasiêju¿bezce³;

•wzrostiloœciiró¿norodnoœæinwestycjiwPolsce,atymsamym

wzrostzaufaniadonaszegokraju;

•zwiêkszenieliczbyprzedsiêbiorstwzudzia³emkapita³uzagraniczne-

go,bowiemzdecydowanawiêkszoœæzainwestowanegowPolsceka-
pita³uzagranicznegopochodzi³aipochodzizUnii;

•wsparciepolskiegoeksportuprzezrz¹dPolskiiUniêEuropejsk¹.
Doœwiadczenia2004rokupokaza³y,i¿nieuzasadnioneokaza³ysiêoba-

wydotycz¹ceznacznegopogorszeniasiêwynikówwymianyhandlowej
PolskizkrajamiUnii.Takieczynnikijakniedostatecznystopieñprzygoto-
waniapolskichprzedsiêbiorstw,wysokiekosztydostosowañdofunkcjo-
nowanianaRynkuWewnêtrznymUniiczyagresywnakonkurencjaze
stronypodmiotówzagranicznychnieokaza³ysiêczynnikamiwa¿¹cymi.

Wartpodkreœleniajestfakt,i¿poakcesjiPolskidoUEzanotowanola-

winowywzrostweksporcieproduktówrolno-spo¿ywczych,szczególnie
owocówiwarzyw.

ZgodniezdanymiEUROSTATU–Polskajestnadalniezwyklewa¿-

nym,czwartymrynkiemeksportowymUnii:poUSA,SzwajcariiiJaponii
orazjejistotnympartneremhandlowympodwzglêdemobrotów(wyprze-
dzaj¹nasm.in.USA,Szwajcaria,Japonia,Chiny,NorwegiaiRosja).
Wœródg³ównychpartnerówhandlowychPolskinapocz¹tkuroku2005
najwy¿sz¹ dynamikê obrotów odnotowano weksporcie do Norwegii, Ro-
sji,ZjednoczonegoKrólestwaorazRepublikiCzeskiej,awimporcie–

Deficytwhandluzagranicznym

zNiemiec,Chin,Niderlandów,Hiszpanii,RepublikiCzeskiejiRosji.Naj-
wiêkszympartneremhandlowymPolskiwUniiEuropejskiejpozostaj¹na-
dalNiemcy.

Pozytywnymzjawiskiemwimporciejestjegoproprodukcyjnyiproin-

westycyjnycharakter–importmaszynitechnologii,wdu¿ejczêœcinau¿y-
tekprzedsiêbiorstwprywatnych.Odwo³aæsiêtumo¿narównie¿doprzy-
k³aduPortugalii.ProduktKrajowyBruttoPortugaliipouzyskaniucz³on-
kostwaweWspólnotachEuropejskichw1986r.wzrasta³wlatach
1987–1990wtempie4%rocznie(wnastêpnychlatachok.3%rocznie).
WtymczasiepomocWspólnotdlaPortugaliiwynios³a3%PKBrocznie.
Znacznyprzep³ywkapita³uwywo³anyRynkiemWewnêtrznymprzyczyni³
siêdorozwojuproeksportowychga³êziprzemys³u.Dziêkitemueksport
Portugaliidopozosta³ychPañstwCz³onkowskichWspólnotEuropejskich
wzrasta³wtempie10–25%rocznie,powoduj¹cprze³amaniedeficytuhan-
dlowego,zktórymPortugaliaboryka³asiêodlat.

DemograficzneproblemyUniiEuropejskiej

PopulacjaEuropysiêga810milionówmieszkañców,tj.jednejsiódmejpo-
pulacjiœwiatowej–wobec1mldmieszkañcówwIndiach;1,25mld
wChinachi270mlnwStanachZjednoczonychAmerykiPó³nocnej.
WzrostliczbyludnoœciwskalirocznejjestwEuropiebardzopowolny.
Wzrosttenwynosi0,2%wUniiEuropejskiej.TakisamwskaŸnikmaJa-
ponia,alejestondu¿oni¿szyni¿wStanachZjednoczonychAmeryki
(0,9%)czywChinach(1,2%).LiczbaurodzeñwEuropiefaktyczniespa-
da–aprzeciêtnad³ugoœæ¿yciawzrasta.Wed³ugraportuRadyEuropy
wsprawie„obecnegostanudemograficznegowEuropie”,zjawiskospad-
kuliczbyurodzeñiwzrostud³ugoœci¿yciapowoduje,¿eEuropastoiprzed
faktemogólnegostarzeniasiêswojejpopulacji.Sytuacjataoznaczaza-
chwianierównowagidemograficznejwwiêkszoœcikrajówUEiprocesten
bêdziepostêpowaæprzeznajbli¿sze30lat.Bêdzietomia³ohamuj¹cy
wp³ywnadynamikêrozwojugospodarczegoispo³ecznegopañstweuro-
pejskich.WwiêkszoœcikrajówEuropyZachodniejprzeciêtnad³ugoœæ¿y-
ciakobietprzekracza80latamê¿czyŸni¿yj¹œrednioo5–8latkrócej.
WEuropieCentralnejiWschodniejœredniad³ugoœæ¿yciajestwprzypad-
kumê¿czyznni¿szaijedyniewtrzechkrajach(Rep.Czeskiej,S³owenii
iMacedonii)przekraczaœredni¹70lat.AnalizaraportuRadyEuropy

Demograficzneproblemy

ujawnia ponadto, i¿ liczba zawartych zwi¹zków ma³¿eñskich zmniejsza siê
wwiêkszoœcikrajówEuropy,natomiastroœnieliczbarozwodów.Jedno-
czeœniewEuropiewzrastaliczbaurodzeñdziecipoczêtychpozaformal-
nymizwi¹zkamima³¿eñskimi,osi¹gaj¹cskalêdotejporynienotowan¹.

WPolsce czêsto pytamy, czy swoboda przep³ywu pracowników zwi¹za-

nazprzyst¹pieniemPolskidoUniiEuropejskiejgrozinamtzw.drena¿em
mózgów? Swoboda przep³ywu pracowników bêdzie mieæ odmienne skutki
dlaPolskiidlaUniiEuropejskiej.PañstwaUniimog³ysiêobawiaænap³ywu
du¿ejliczbypracownikówzPolski,natomiastproblememdlapolskiego
rynkupracymo¿eokazaæsiêodp³ywwysokokwalifikowanejkadrypra-
cowniczej(np.lekarzy).Przeciwdzia³atemuzjawiskuogólnapolitykapañ-
stwapolskiego,m.in.wzrostp³ac,dalszareformaubezpieczeñspo³ecznych,
przejmowaniestandardóweuropejskichwzakresiepracyipolitykisocjal-
nej.Wa¿nejestrównie¿dostosowywanieprogramównauczania,wzajemne
uznawanieœwiadectwidyplomóworazprawadowykonywaniazawodu.
Przyk³adHiszpaniidobitnieœwiadczyotym,¿e„drena¿mózgów”niemu-
sibyæautomatycznymefektemprzyst¹pieniadoUniiEuropejskiej.

Dorobekprawny(acquiscommunautaire)orazprzepisy
WspólnotiUniiEuropejskiej

DorobekprawnyWspólnotEuropejskichiUniiEuropejskiejnazywany
jest

acquiscommunautaire.Sk³adaj¹siênaniego:porz¹dekprawny,zasa-

dyprawne,orzecznictwoTrybuna³uSprawiedliwoœciorazS¹duPierwszej
Instancji.

Okszta³cieporz¹dkuprawnegoWspólnotEuropejskichiUniiEuropej-

skiejstanowi¹:prawopierwotne,prawowtórneiumowymiêdzynarodo-
we(

→

Europejskieprawowspólnotowe–prawoeuropejskie).Dopier-

wotnychŸróde³prawaeuropejskiego–oboktraktatówza³o¿ycielskich
EuropejskiejWspólnotyWêglaiStali,EuropejskiejWspólnotyEnergii
AtomowejiEuropejskiejWspólnotyGospodarczej(dzisiaj:WspólnotaEu-
ropejska)–nale¿¹m.in.TraktatoFuzjiOrganów(1965r.),JednolityAkt
Europejski(1986r.)TraktatoUniiEuropejskiej(zMaastricht–1992r.),
TraktatAmsterdamski(1997r.)orazTraktatNicejski(2001/2003).Do
Ÿróde³ pierwotnych zalicza siê równie¿ umowy oprzyst¹pieniu kolejnych,
nowychPañstwCz³onkowskich.DotejporydoWspólnotiUniiprzyst¹-
pi³odziewiêtnaœciekrajów(ZjednoczoneKrólestwo,Dania,Irlandia,Gre-

Dorobekprawny

cja,Hiszpania,Portugalia,Austria,SzwecjaiFinlandiaorazw2004r.10
pañstw Europy Wschodniej iPo³udniowej). Dopochodnych Ÿróde³ prawa
wspólnotowego(europejskiego)nale¿¹aktyprawnewydawaneprzezor-
gany(instytucje)WspólnotEuropejskich.S¹to:rozporz¹dzenia,dyrekty-
wy,decyzje,zaleceniaiopinie.

WspólnotyEuropejskieiUniaEuropejskamog¹zawieraæumowymiê-

dzynarodowezarównozpañstwamitrzecimi,jakizorganizacjamimiê-
dzynarodowymi. Porz¹dek prawny, czyli fundament, na którym opiera siê
integracjaeuropejska,zosta³uzupe³nionyowypracowaneworzecznictwie
Trybuna³uSprawiedliwoœcipodstawowezasadyprawne,takiejak:zasada
supremacji,skutkubezpoœredniego,proporcjonalnoœcidzia³añwstosun-
kudocelu,zakazdyskryminacji,zasadarównegotraktowaniaiinne.

Zaakceptowanieiprzyjêcie

acquiscommunautairejestwarunkiem

podstawowymcz³onkostwawUniiEuropejskiej.

TraktatzMaastrichtwprowadzi³pojêciestrukturyUniiEuropejskiej

z³o¿onejztrzechfilarów(przestrzeniprawnych,czyinaczej:przestrzeni
regulacyjnych).Wka¿dymztychfilarówobowi¹zujeinnyprocespodej-
mowaniadecyzji.FilarIobejmujezagadnienia,którerozstrzyganes¹
zgodniezproceduramidecyzyjnymiobowi¹zuj¹cymidlaWspólnotEuro-
pejskich(np.wspólnapolitykarolna,politykahandlowaitp.).FilarIIdo-
tyczywspólnejpolitykizagranicznejiBezpieczeñstwa.FilarIIIobejmuje
sprawywspó³pracywdziedziniewymiarusprawiedliwoœciisprawwe-
wnêtrznych(poTraktacieAmsterdamskimzosta³ywnimtylkosprawy
wspó³pracy policji iwspó³pracy s¹dów wsprawach karnych). Decyzje od-
nosz¹cesiêdofilarówIIiIIIpodejmowanes¹wdrodzeustaleñmiêdzy-
rz¹dowych.W2002rokusygnatariuszeapeluPolskiejRadyRuchuEuro-
pejskiegozg³osiliprojektutworzeniaczwartegofilaraWE,maj¹cegoobej-
mowaæwspóln¹politykêedukacjiikulturê.

Realizuj¹cswojeceletraktatowe,WspólnotyEuropejskiewydaj¹akty

prawnewrandze:rozporz¹dzenia,dyrektywy,decyzji,zaleceniaiopinii.

Rozporz¹dzeniewspólnotowemo¿naprzyrównaædopolskiejustawy–

ze wzglêdu na jego charakter iznaczenie. Rozporz¹dzenie ma zasiêg ogól-
ny,bowiemzawieranormyprawneobowi¹zuj¹cewszystkich,którychdo-
tyczyokreœlonawtymakciesytuacja.Rozporz¹dzeniestosowanejest
wprost(bezpoœrednio).Obowi¹zujenatereniewszystkichPañstwCz³on-
kowskichUniiEuropejskiej,awiêcjegoadresatems¹zarównopañstwa,
jakiichobywateleorazosobyprawne.

Dorobekprawny

Dyrektywawspólnotowama,wporównaniuzrozporz¹dzeniem,cha-

raktermniejkategoryczny.DotejformyaktuprawnegoRadaUniiEuropej-
skiejiKomisjaEuropejskasiêgaj¹wówczas,gdykompetencjedopodjêcia
dzia³aniale¿¹postronieWspólnot,jednakdobórœrodkówrealizacjimo¿e
pozostawaæwgestiika¿degoPañstwaCz³onkowskiego.Dyrektywastoso-
wana jest zatem wówczas, gdy prawo europejskie stwarza mo¿liwoœæ u¿ycia
instrumentuintegracyjnegoo³agodniejszymcharakterzeigdyniejestwy-
maganescentralizowanezarz¹dzanieokreœlonymisferamiaktywnoœci
Wspólnot.Podobniejakrozporz¹dzenie,dyrektywamacharakterwi¹¿¹cy,
alewodró¿nieniuodniego–niemacharakterupowszechnegoaktunorma-
tywnego.Obowi¹zujebowiemwy³¹cznieadresatów(PañstwaCz³onkow-
skie),doktórychzostajewyraŸnieskierowana.Zkoleinapañstwachtych
spoczywaobowi¹zektranspozycji,czyliimplementacjiprzepisówdyrektyw
doprawawewnêtrznego,atak¿ezapewnieniastosowaniatychprzepisów.
Dyrektywys¹œrodkiemczêstowykorzystywanymdorealizacjicelówzwi¹-
zanychzprocesemharmonizacjiprawawPañstwachCz³onkowskich.

Decyzjaobowi¹zujewca³oœcitych,doktórychzosta³awyraŸnieskie-

rowana.Takakonstrukcjaczynij¹podobn¹dopolskiejdecyzjiadministra-
cyjnej.Jesttowiêcinstrumentprawnystosowanywkonkretnychprzy-
padkachimo¿edotyczyæzarównojednegolubwiêkszejliczbyPañstw
Cz³onkowskich,jakte¿podmiotówindywidualnych(osóbfizycznych
iprawnych).

Zaleceniepozbawionejestmocywi¹¿¹cej–wodró¿nieniuoddyrek-

tyw,rozporz¹dzeñidecyzji.Adresatniemazatemprawnegoobowi¹zku
zastosowaniasiêdozalecenia.Wyra¿aonoprzedewszystkimstanowisko
RadyUniiEuropejskiejiKomisjiEuropejskiejwokreœlonejsprawie,czê-
stoproponuj¹cprzyjêciekonkretnychrozwi¹zañlubformu³uj¹cpostulaty
wobecadresatów.Adresatamizaleceñs¹przedewszystkimPañstwa
Cz³onkowskie.

Opiniajestœrodkiemprawnegooddzia³ywaniawunijnympostêpowa-

niuwewnêtrznym,miêdzyposzczególnymiinstytucjamiWspólnotEuro-
pejskich.Opiniewydawanes¹zarównoprzezKomisjêEuropejsk¹(tzw.
opinieumotywowane,kierowanedopañstwnaruszaj¹cychprawoeuro-
pejskie),ParlamentEuropejski(wprocesiestanowieniaprawa,gdyPEwy-
powiadasiênatematproponowanychaktówprawnych),jakiprzezinne
instytucjewspólnotowe,np.przezKomitetEkonomiczno-Spo³eczny,Ko-
mitetRegionówczyKomitetKonsultacyjny.

Dorobekprawny

Programydzia³anianies¹aniaktamiprawapierwotnego,anipochod-

nego–formu³uj¹jedynieró¿negorodzajuceleizadaniapolitykirealizo-
wanejprzezWspólnotyiUniêEuropejsk¹.

DziennikUrzędowyUEijęzykiurzędoweUniiEuropejskiej

DziennikUrzêdowyUEwydawanyjestwewszystkichdwudziestujêzy-
kachurzêdowychUniiEuropejskiej,w³¹czniezjêzykiempolskim.Seria
opatrzonasymbolem„L”zawierawszelkieaktyprawnewydawaneprzez
instytucjeunijne.Seria„C”publikujenatomiastprojektyaktówpraw-
nych,opinie,dokumentacjêsprawwniesionychdoTrybuna³uSprawiedli-
woœciorazniektórejegoorzeczenia,aktualnyterminarzobradinstytucji,
protoko³y zposiedzeñ Parlamentu Europejskiego oraz aktualny kurs Euro
wobecwalutnarodowych.Seria„S”zawieraza³¹cznikiiuzupe³nienia(su-
plement)orazog³oszeniadotycz¹cezamówieñpublicznych.Osobychc¹ce
precyzyjniepoznaæfunkcjonowanieWspólnotiUniimusz¹mieæsta³ydo-
stêpdotych

Dzienników.

ObecniewpracachinstytucjiUniiEuropejskiejobowi¹zuje20równo-

prawnychjêzykówurzêdowych.S¹to:angielski,czeski,duñski,estoñski,
fiñski,francuski,grecki,hiszpañski,holenderski,litewski,³otewski,mal-
tañski,niemiecki,polski,portugalski,s³owacki,s³oweñski,szwedzki,wê-
gierskiiw³oski.WszystkiedokumentyUniit³umaczones¹naka¿dyztych
jêzyków.Wartopodkreœliæ,i¿osobyposzukuj¹cepracywinstytucjacheu-
ropejskichpowinnyw³adaæconajmniejjêzykiemfrancuskimiangielskim
(s¹totzw.jêzykiroboczeUE).Traktatyt³umaczones¹równie¿na21.jê-
zyk,którymjestirlandzki.WsystemieWspólnejPolitykiZagranicznej
iBezpieczeñstwa(„drugifilar”UniiEuropejskiej)jêzykiemobrad,poza
posiedzeniamiministrów,jestjêzykangielskiifrancuski.Natomiastposie-
dzeniaTrybuna³uSprawiedliwoœciodbywaj¹siêwy³¹czniewjêzykufran-
cuskim.Sprawamit³umaczeñzajmujesiê,powo³aneprzezUniê,Europej-
skieCentrumT³umaczeñ(ang.:

EuropeanTranslationCentre)zsiedzib¹

wLuksemburgu.

Edukacjaeuropejskaistudiaeuropejskie(„europeistyka”)

Podpojêciem„edukacjieuropejskiej”kryjesiêjedenznajwa¿niejszychce-
lówWspólnoty–kszta³towaniepostawtolerancjiiotwartoœcinainnekul-

DziennikUrzędowyUEijęzykiurzędowe

turyiludzi.Edukacjaeuropejskajestjednakpojêciemwieloznacznym.
Najczêœciejuto¿samiasiêj¹znauczaniemohistoriiEuropy,funkcjonowa-
niuUniiEuropejskiej,prawiewspólnotowym,prezentowaniupañstw
iposzczególnychkulturorazzezwracaniemszczególnejuwaginaanalizê
zyskówistratp³yn¹cychzprzyst¹pieniaPolskidoUniiEuropejskiej.Czê-
stojednakrozszerzasiêj¹oedukacjêobywatelsk¹,zwi¹zan¹zprzekazy-
waniemkonkretnychsposobówmyœleniaofunkcjonowaniuwspo³eczeñ-
stwieikszta³towaniupostawobywatelskich.Chodziwpierwszymrzêdzie
oprzygotowanieobywateliUEdoœwiadomegokorzystaniazw³asnych
prawiobowi¹zków.Nale¿ywyró¿niæprzytymdwapojêcia:

A.Edukacjêeuropejsk¹–rozumian¹jakoprzekazywaniewiadomoœci

oEuropieiUniiEuropejskiejorazcz³onkostwiewtejorganizacji,

B.Europejskiwymiarnauczania–rozumianyjakozestawpewnychtre-

œciprogramowych,którewzmacniaj¹poczucieto¿samoœcieuropejskiej.

Zmetodycznegopunktuwidzeniawedukacjieuropejskiejpowinny

znaleŸæsiêczteryelementy:

1)uczenieoEuropie,czylinaukahistoriikontynentu,rozwojuideieu-

ropejskich,eksponowaniekulturyeuropejskiejjakorozwojukultur
narodowych;

2)uczenieointegracjieuropejskiej,czyliukazanieprocesówintegra-

cyjnychwperspektywiehistorycznej,wiedzaoinstytucjacheuropej-
skich;

3)„europejskie myœlenie”, jako nauka ofundamentalnych wartoœciach

izasadach,naktórychopartajestEuropa,takichjak:wolnoœæ,de-
mokracja,tolerancja,prawacz³owieka,gospodarkarynkowa;

4)„europejskiekompetencje”,charakteryzowanejakonarzêdzianie-

zbêdnedofunkcjonowaniaEuropejczyka,wœródnichwyró¿niæna-
le¿y: znajomoœæ jêzyków obcych, korzystanie ztechnologii informa-
tycznych.

Zadaniawzakresieedukacjiwynikaj¹cezcz³onkostwaPolskiwUnii

Europejskiejdotycz¹przedewszystkimszkolnictwawy¿szegoiprzygoto-
waniastudentówiabsolwentówdosprostaniawymogomszerokopojête-
goeuropejskiegorynkupracy.Nieulegadziœw¹tpliwoœci,¿esystem„eu-
ropejskiej”edukacjiakademickiejstoiprzeddwojakiegorodzajuwyzwa-
niami:popierwsze–przygotowaniastudentówdobieg³egointerpretowa-
niazasaddzia³aniaimechanizmówpañstwaprawaigospodarkirynkowej
orazpodrugie–adaptacjiwzorcóweuropejskichdopolskichwarunków

Edukacjaeuropejska

orazaktywnego,innowacyjnegowspó³tworzeniawspólnotyeuropejskiej.
Pomys³uruchamianiastudióweuropejskichzrodzi³siêwEuropieZachod-
niejwlatach50.,wtrakciepowo³ywaniaWspólnotEuropejskich(Europej-
skiejWspólnotyWêglaiStali,EuropejskiejWspólnotyGospodarczejoraz
EuropejskiejWspólnotyEnergiiAtomowej).Tworzoneirozrastaj¹cesiêin-
stytucjeeuropejskiegwa³towniepotrzebowa³yfachowychkadrzarz¹dzaj¹-
cychiadministracyjnych.Postêpuj¹cyprocesintegracjiwymaga³coraz
wiêkszejiloœcispecjalistówwdziedzinieekonomiiiprawaeuropejskiego.
Dlategowpierwszejkolejnoœcitworzoneby³ystudiapodyplomowe.Mia-
³yonedostarczyæencyklopedycznejwiedzyoEuropie,awiêcby³ytostu-
diainterdyscyplinarne,znaturyrzeczypowierzchowne.Obokomawiania
prawaizagadnieñgospodarczychwieleuwagipoœwiêcanojêzykom,histo-
rii, literaturze isztuce. Drugi kierunek – zapocz¹tkowany przez utworzone
w1949r.KolegiumEuropejskie(

CollegeofEurope)wBrugii–mia³cha-

rakterzdecydowaniebardziejprointegracyjny.Podejmowanonatychstu-
diachzagadnieniadotycz¹ceprawa,wtymprawaeuropejskiegoorazad-
ministracjiigospodarki,natomiastproblematykêhistoriinajnowszejiza-
gadnieñspo³ecznychtraktowanowy³¹czniewsposóbuzupe³niaj¹cy.Studia
teprzechodzi³ypóŸniejewolucjê,czêstostaj¹csiêstudiamilicencjackimi
lubmagisterskimi.Jaksiêwydaje,zdominowa³yoneobecnieofertêstu-
dióweuropejskich,choæwieleuniwersytetówuruchomi³orównie¿studia
oprofilupolitologicznym.Wprzygotowaniuofertyedukacyjnejstudiów
europeistycznychbardzopomocnes¹CentraDokumentacjiEuropejskiej
(CDE).Centratepowo³ywanes¹namocyporozumieniazawartegopomiê-
dzyKomisj¹Europejsk¹aplacówkamiedukacyjnymi(wtymakademicki-
mi),prowadz¹cymikursynatematintegracjieuropejskiej.CDEotrzymuj¹
regularnieibezp³atniekompletydokumentacjiipublikacjiwydawanych
przezWspólnotyEuropejskiezapoœrednictwem

OfficeforOfficialPublica-

tionsoftheEuropeanCommunitieswLuksemburgu.ZadaniemCentrów
DokumentacjiEuropejskiejjestumo¿liwienieotwartegodostêpuwszyst-
kimzainteresowanym(szczególniestudentom)doinformacjint.integracji
europejskiejorazfunkcjonowaniaUniiEuropejskiej.

Edukacjaeuropejska

Eurokorpus,EuropejskaStrategiaBezpieczeństwa
ieuropejskiesiłyzbrojne(armiaeuropejska)

Ideê europejskich si³ zbrojnych sformu³owa³ ju¿ w1950 r.Winston Chur-
chill,proponuj¹cutworzeniearmiieuropejskiej.W1952r.przyjêtotrak-
tatopowo³aniuEuropejskiejWspólnotyObronnej,któryjednaknigdy
niewszed³w¿ycie.Polityczn¹przes³ank¹przysz³ejwspó³pracywramach
Eurokorpusuby³opodpisanie22stycznia1963r.TraktatuElizejskiego
przezCharlesadeGaulle’a,PrezydentaFrancjiiKonradaAdenauera,
KanclerzaFederalnegoRFN.Traktatby³powa¿nymimpulsempojednania
francusko-niemieckiegoiprzewidywa³m.in.wspó³pracêwdziedziniebez-
pieczeñstwaiobrony.

Rzeczywistedzia³anianarzeczutworzeniaeuropejskichsi³zbrojnych

podjêtodopierowroku1987wKarlsruhe,kiedytoFrancjaiRepublika
FederalnaNiemiecpostanowi³yutworzyæpierwowzórBrygadyFrancu-
sko-Niemieckiejorazpowo³aæwspóln¹RadêBezpieczeñstwaiObrony.
WtrzylatapóŸniej,tj.22maja1992r.,podczasszczytufrancusko-nie-
mieckiegowLaRochelleoficjalniepowo³anoEurokorpus–otwartydla
wszystkichcz³onkówUniiZachodnioeuropejskiej,sformowanywoparciu
oBrygadêFrancusko-Niemieck¹.Zszansyprzy³¹czenianajszybciejsko-
rzysta³rz¹dbelgijski,boju¿rokpóŸniej.WdalszejkolejnoœcidoEurokor-
pusuprzyst¹pi³ym.in.Hiszpania(1994)iLuksemburg(1996).

Eurokorpusoddawnabra³udzia³wæwiczeniach,przedewszystkim

zNATO.Najwa¿niejszyjestjednakudzia³wmisjachpokojowychNATO
naBa³kanach–w1998r.wg³ównejkwaterzeSFORwBoœniiHercego-
winie,awroku2000wkwaterzeg³ównejKFORwKosowieorazwmi-
sjipokojowejwPristinieiwSkopje.Od1lipca2003r.Polska–jakocz³o-
nekNATO–wysy³apersoneldosztabuKwateryG³ównejEurokorpusu.

Wsk³adEurokorpusuwchodz¹,opróczwspólnejbrygadyniemiecko-

-francuskiejzesztabemwMüllheim,tak¿ejednostkiwojskowezFrancji
(brygadapancernaibrygadapiechotyzMarsylii),Niemiec(10Dywizja
PancernazakwaterowanawSigmaringen),Belgii(OperacyjneDowódz-
twoSi³ObronyKrajuzkwater¹wEvere),Hiszpanii(1DywizjaPancerna
zlokalizowanawBurgos)iLuksemburga(kompaniazwiadowczastacjonu-
j¹cawDiekirch).DozadañEurokorpusunale¿ywspólnaobronapañstw
tworz¹cychEurokorpus,udzia³wmisjachpokojowychorazpomochuma-
nitarna.WsytuacjikryzysowejEurokorpuspodporz¹dkowanyjestopera-

Eurokorpus

cyjnieKwaterzeG³ównejNATO.Siedzib¹sztabujestfrancuskiStrasbo-
urg.S³u¿ywnimok.900¿o³nierzyi100pracownikówcywilnych.

Zjednoczone Królestwo, wrezultacie zacieœniania siê wspó³pracy poli-

tycznejiwojskowejPañstwCz³onkowskichUniiEuropejskiej,wspólnie
zFrancj¹ zaproponowa³o w1998 r.(Deklaracja zSaint-Malo) utworzenie
europejskichsi³zbrojnychniezale¿nychodSojuszuPó³nocnoatlantyckie-
go.Uniazaakceptowa³abrytyjsko-francuskiprojektwczerwcu1999r.na
szczycieRadyEuropejskiejwKolonii.Wgrudniutegosamegoroku
wHelsinkachoficjalnieproklamowanoustanowienieEuropejskiejPolity-
kiBezpieczeñstwaiObrony„CESDP”(ang.:

CommonEuropeanSecurity

andDefencePolicy)jakonarzêdzieWspólnejPolitykiZagranicznejiBez-
pieczeñstwa,aprzywódcyUEuzgodnili,¿edoroku2003europejskiesi-
³yzbrojnemaj¹liczyæ50–60tys.¿o³nierzy,300samolotówikilkadziesi¹t
okrêtów.WNiceipodpisanowgrudniu2000r.aneksdotraktatupowo-
³uj¹cyEuropejskieSi³ySzybkiegoReagowania(ang.:

RapidReactionForce

–RRF),KomitetPolitykiiBezpieczeñstwa(COPSI),KomitetWojskowy
iwspólnysztab.

WkoñcowejfaziepracKonwentuEuropejskiego,wczasieposiedzenia

RadyEuropejskiejwSalonikach(19–20czerwca2003r.),zaprezentowa-
noprojektstrategiibezpieczeñstwaUniipt.„

BezpiecznaEuropawlep-

szymœwiecie”,przygotowanyprzezJavieraSolanê,WysokiegoPrzedsta-
wicielaUEdosprawWPZiB.Pracenadstrategi¹podjêtowœcis³ymporo-
zumieniuPañstwCz³onkowskichzKomisj¹Europejsk¹.Wdokumencie
tymomówionezosta³ywszystkieryzykaizagro¿eniadlaeuropejskiego
bezpieczeñstwaistabilnoœciorazzaproponowanyzosta³katalogœrodków
koniecznychdlazapobieganiakryzysom.Dokumentwymienia³trzyg³ów-
nesytuacjekryzysogennewywo³ane:terroryzmem,zastosowaniembroni
masowegora¿eniainiebezpieczeñstwamip³yn¹cymizestronytzw.pañstw
niestabilnych.Strategiazak³ada,¿eeuropejskapolitykazagranicznamo¿e
byætylkowtedyskutecznawsytuacjachkryzysowych,jeœliUEbêdzie
wstanie,wprzypadkuekstremalnymprzeforsowaæswoje¿¹dania–tak¿e
przezzastosowaniesi³ywojskowej.Wi¹¿esiêtozkwesti¹ewentualnego
wyjœciapozadotychczasoweramyMisjiPetersberskich(

PetersbergTask,

deklaracjawsprawie

pre-emptiveactions).Zak³adasiê,¿eEuropamusi

rozbudowywaæswojezdolnoœciwojskowe.WzakresieEuropejskiejPoli-
tykiBezpieczeñstwaiObronymo¿ebyæwykorzystanyinstrumentwzmoc-
nionejwspó³pracy,apewnagrupaPañstwCz³onkowskichmamo¿liwoœæ

Eurokorpus

pog³êbianiaintegracjiwotwartymprocesie,wktórymmog¹uczestniczyæ
wszyscyobecniiprzyszlicz³onkowieUE.Przyczymniematobyædzia³a-
nieskierowaneprzeciwkoNATO,leczwzmacniaj¹ceeuropejskifilarpart-
nerstwatransatlantyckiego.

Opracowywanadoktrynawskazujete¿naprzydatnoœæzdolnoœciwoj-

skowych,jak¹ju¿obecniedysponujeUE,wtym:pomoczagraniczn¹iroz-
wojow¹,rozci¹gniêciestrefybezpieczeñstwawokó³Europy,wspieranie
demokracjiibudowêinstytucjipañstwowych,azw³aszcza–umocnienie
„skutecznegomultilateralizmu”,którego„podstawoweramy”stanowi³a-
byKartaNarodówZjednoczonych.Niebezznaczeniadlarealizacjitej
doktrynyby³abypropagowanawUniiEuropejskiejkonstrukcjabezpie-
czeñstwamiêdzynarodowegoopartegona„kwartecie”,z³o¿onymzUSA,
UE,ONZorazFederacjiRosyjskiej.

WtrakcieposiedzeniaRadyEuropejskiejwSalonikachzdecydowano

równie¿:

•ustanowiæ grupy projektowe wramach realizacji ECAP (ang.:

Euro-

peanCapabilityActionPlan–PlanDzia³añnarzeczEuropejskich
ZdolnoœciWojskowych);

•kontynuowaæpracewzakresiezarz¹dzaniakryzysamiwewnêtrzny-

mi;

•wdro¿yæuzgodnieniadotycz¹ceorganizacjistrategicznegopartner-

stwamiêdzyUEaNATO(zeszczególnymuwzglêdnienieminicjaty-
wy„Berlinplus”,czyliporozumieniaramowegozawartegowroku
2003pomiêdzyNATOiUEwsprawiem.in.planowaniaibezpie-
czeñstwa);

•podj¹ærealizacjêprogramuzapobieganiagwa³townymkonfliktom;

ustali³agostrategiabezpieczeñstwaUEprzyjêtawtrakcieposiedze-
niaRadyEuropejskiejwBrukseli12grudnia2003r.;wspólnie
przyjêtorównie¿deklaracjêwsprawiestosunkówtransatlantyckich,
wktórejznalaz³ysiêargumenty:
–opotrzebiekszta³towanianowegoporz¹dkumiêdzynarodowego

opartegonamultilateraliŸmie,szczególniewa¿negowodniesie-
niudopolitykiamerykañskiegointerwencjonizmu;

–opotrzebiewspólnej,transatlantyckiejwspó³pracypañstwna

rzeczcelówzapisanychwEuropejskiejStrategiiBezpieczeñstwa;

–okoniecznoœcipodejmowaniarównoczesnychakcjiprewencyj-

nychocharakterzewojskowym,policyjnymicywilnym;

Eurokorpus

–ocelowoœcikontynuowaniawspó³pracywramachformu³yporo-

zumieñ„Berlin-plus”.

Eurokraci,pracawunijnychinstytucjach

ZgodniezinformacjamipodawanymiprzezUniêEuropejsk¹–wjejinsty-
tucjachpracuje33000urzêdników.Nautrzymanietejadministracjiwy-
dajesiêrocznie4,8mldeuro,czyli5%rocznegobud¿etuUE.Oko³o2/3
wszystkichosóbzatrudnionychwUniiEuropejskiejpracujewKomisjiEu-
ropejskiej.WKomisjiEuropejskiejdzia³aok.40GeneralnychDyrekcji
iS³u¿b.GeneralnaDyrekcja(odpowiedzialnazaokreœlonyresortfunkcjo-
nowaniaWspólnotEuropejskich)kierowanajestprzezDyrektoraGene-
ralnego,którynale¿ydow¹skiejgrupyurzêdnikówUEnajwy¿szegoszcze-
bla.PozostalimerytorycznipracownicyKomisjikwalifikowanis¹dopo-
szczególnychgrupkategoriiA.Pracownicytechniczniibiurowidzielenis¹
nagrupyoznaczaneliteramiB,CiD.Natomiastt³umaczenale¿¹wKo-
misjiEuropejskiej,jakiwca³ejUnii,dospecjalnejgrupyonazwieLA.

FunkcjonowanieRadyUniiEuropejskiejopierasiênapracy2680

urzêdników(wtejliczbie610osóbtot³umacze).DlaTrybuna³uSprawie-
dliwoœcipracuje870osób.

Niemajakichkolwieknormprawnychreguluj¹cychnarodowekwoty

(kontyngenty)udzia³uwpracachinstytucjiUE.Nieulegajednakw¹tpli-
woœci,i¿istniej¹niepisaneregu³yproporcjonalnegopodzia³umiejscpra-
cywinstytucjachUE,wzale¿noœciodznaczeniaiwielkoœciPañstwa
Cz³onkowskiego.

Nabórdopracywinstytucjachunijnychog³aszanyjestka¿dorazowo

DziennikuUrzêdowymUE.Nabóropierasiênakilkuetapowymkon-

kursie.Pierwszymetapemjesttest,drugietaptoegzaminpisemny,atrze-
citoegzaminustny.Pierwszedwaetapymaj¹miejscewkrajachcz³onkow-
skich,natomiastostatnietapodbywasiêwBrukseli.Procedurakonkurso-
watrwaoko³oroku.Coroczniedokonkursustaj¹tysi¹cekandydatów,ale
pracêuzyskujebardzoniewielu.

Praca winstytucjach europejskich jest, zjednej strony, marzeniem wie-

luurzêdnikówiekspertówzPañstwCz³onkowskich,jednakzdrugiejstro-
nyspotykasiêzkrytyk¹spo³eczeñstwtychpañstw,wskazuj¹c¹nawygó-
rowanezarobki,rozbudowaneprzywilejesocjalne,symbolicznieustalone
stawkipodatków,aprzedewszystkimrzeczywist¹czydomnieman¹sk³on-

Eurokraci,pracawunijnychinstytucjach

noœæunijnycheurokratówdonadmiernejregulacjiprawnejwka¿dejdzie-
dzinie.

Europasocjalna

ZgodniezTraktatemoWspólnocieEuropejskiejstrategicznymzadaniem,
przedktórymstanê³yPañstwaCz³onkowskieiinstytucjeUniiEuropejskiej
jestzapewnienie:

•wysokiegopoziomuzatrudnieniaiochronysocjalnej,
•równegotraktowaniamê¿czyznikobiet,
•sta³egopodwy¿szaniapoziomuijakoœci¿ycia,
•spójnoœcigospodarczejispo³ecznejorazsolidarnoœciintegracyjnej.

Dlarealizacjitychcelówpostawionona:
•promowaniezatrudnienia,
•poprawêwarunków¿yciaipracy,
•odpowiedni¹ochronêsocjaln¹,
•dialogmiêdzypartneramispo³ecznymi,
•rozwójzasobówludzkichpozwalaj¹cypodnosiæiutrzymaæpoziom

zatrudnienia,

•przeciwdzia³aniewykluczeniuiwyobcowaniuspo³ecznemu.

UniaEuropejskawpraktycznymdzia³aniu,wyra¿onymwwieluwspól-

notowychaktachprawnych,skoncentrowa³asiêtug³ówniena:

•polepszaniuzw³aszczaœrodowiskapracywceluochronyzdrowia

ibezpieczeñstwapracowników,

•zagwarantowaniuodpowiednichwarunkówpracy;
•zabezpieczeniuspo³ecznymiochroniesocjalnejpracowników,
•ochronie pracowników wprzypadku wypowiedzenia umowy opra-

cê,

•informacjiikonsultacjizpracownikami,
•reprezentacjiiobroniezbiorowejinteresówpracownikówipraco-

dawców,

•warunkachzatrudnieniaobywatelipañstwtrzecichlegalnieprzeby-

waj¹cychnaterytoriumWspólnoty,

•integracjiosóbwy³¹czonychzrynkupracy,
•faktycznejrównoœcimê¿czyznikobietwodniesieniudoichszansna

rynkupracyitraktowaniawpracy,

Europasocjalna

•skutecznymzwalczaniuwykluczeniaspo³ecznego,
•modernizacjisystemówochronysocjalnej,
•dialogu spo³ecznym zarówno zpracownikami (np. zwi¹zki zawodo-

we),jakipracodawcami,

•kszta³ceniuidoskonaleniuzawodowym.

Bardzowa¿nyminstrumentemwgestiiUniiEuropejskiejjestEuropej-

skiFunduszSpo³eczny(EFS),powo³anywroku1960.G³ównymjegoza-
daniemjestprzyczynianiesiêdoekonomicznejispo³ecznejspójnoœci
WspólnotEuropejskich,atymsamymca³ejUniiEuropejskiej.EFSfinan-
sujeprojektyskierowanenapoprawêmo¿liwoœcizatrudnieniapracowni-
kówwobrêbieRynkuWewnêtrznegoUnii.Przyczyniasiêwtensposóbdo
podniesieniapoziomu¿yciamieszkañcówPañstwCz³onkowskichorazdo
zwiêkszeniaichgeograficznejizawodowejmobilnoœci.PozatymEFS
wspomagafinansowoteprzedsiêwziêcia,którepomagaj¹pracownikom
wdostosowywaniusiêdozmiannarynkupracy,zw³aszczapoprzezkszta³-
ceniezawodoweisystemreorientacjizawodowej(np.kursówprzekwali-
fikowuj¹cych).EFSzarz¹dzanyjestprzezKomisjêEuropejsk¹,wspomaga-
n¹przezspecjalnyKomitetpodprzewodnictwemjednegozcz³onkówKo-
misjiEuropejskiej.Komitettenz³o¿onyjestzprzedstawicielirz¹dów,
zwi¹zkówzawodowychiorganizacjipracodawców.

Dla realizacji polityki spo³ecznej Unii Europejskiej istotnym dokumen-

tem jest Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników. Nie zawiera
onajednakwi¹¿¹cychnormprawnych.Sta³asiêuroczyst¹deklaracj¹,
przyjêt¹przezszefówrz¹dówipañstwjedenastupañstwEWG(Zjedno-
czone Królestwo wy³¹czy³o siê ze stosowania Karty), zebranych na konfe-
rencjiRadyEuropejskiejwStrasburguwgrudniu1989roku.Kartazawie-
razasady,naktórychopierasiêeuropejskimodelprawapracyiproklamu-
jenastêpuj¹ceprawa:

•prawodoswobodnegowyboruzawodu,
•prawodoswobodnegowyborumiejscapracywdowolnymkraju

UE;

•prawodopoprawywarunków¿yciaipracy;
•prawodoopiekisocjalnej;
•wolnoœæstowarzyszaniasiêigrupowychnegocjacji;
•prawodokszta³ceniazawodowego;
•prawomê¿czyznikobietdorównegotraktowania;

Europasocjalna

•prawopracownikówdoinformacji,konsultacjiiudzia³u;
•prawodoochronyzdrowiaibezpieczeñstwawœrodowiskupracy;
•prawodoochronydzieciim³odzie¿y;
•prawaosóbstarszych;
•prawaosóbniepe³nosprawnych.

RadaEuropyju¿18paŸdziernika1961r.przyjê³aEuropejsk¹Kartê

Socjaln¹(wesz³aw¿ycie26lutego1965r.),chroni¹c¹podstawowepra-
waekonomiczneispo³eczneobywateli.Gwarantujeonaprawodo:

•pracyiwynagrodzenia;
•poprawywarunków¿yciaipracy;
•ochronysocjalnej;
•stowarzyszeñizbiorowychnegocjacji;
•kszta³ceniazawodowego;mê¿czyznikobietdorównegotraktowa-

nia;

•pracownikówdoinformacji,konsultacjiiudzia³u;
•ochronyzdrowiaibezpieczeñstwawœrodowiskupracy;
•ochronydzieciim³odzie¿y;
•ochronyosóbstarszych;
•ochronyosóbniepe³nosprawnych.
Polskaratyfikowa³aKartêw1997r.

EuropejskaPolitykaEnergetyczna:bezpieczeństwodostaw,
unijnasolidarnośćiWspólnotaEnergii

Jedynieprzemys³wêglowypodlega³odpocz¹tkulat50.kontroliEuropej-
skiejWspólnotyWêglaiStali(EWWiS).Podstaw¹prawn¹by³Traktatusta-
nawiaj¹cyEWWiSzmaja1950r.(wszczególnoœcijegoart.3),którywy-
gas³wroku2002.Przemys³ematomowymkierowa³aod1958rokuEuro-
pejskaWspólnotaEnergiiAtomowej–Euratom,namocyTraktatuusta-
wiaj¹cegoEWA(wszczególnoœciart.40–76;zob.tak¿eart.92–100
owspólnymrynkunuklearnym).EWWiSiEuratomniedokoñcaspe³ni-
³ypok³adanewnichoczekiwania.Aczkolwiekimportenergiiwlatach60.
ub.wiekuprzyczyni³siêdowzrostugospodarczegowEuropieZachod-
niej,tojednakwnastêpnymdziesiêcioleciupañstwaStaregoKontynentu
dotkliwieodczu³yskutkikryzysunaftowego.St¹ddzia³alnoœæMiêdzyna-
rodowejAgencjiEnergii,którejcelemby³outrzymywaniewspólnychza-

EuropejskaPolitykaEnergetyczna

pasówropywprzypadkuprzerwaniadostaw.Sytuacjazmieni³asiêdopie-
rowlatachosiemdziesi¹tych.Chocia¿energianuklearnaprzezponadtrzy
dekadyodgrywa³akluczow¹rolêweuropejskiejpolityceenergetycznej,to
katastrofawCzernobyluwroku1986uczyni³ajejdalszyrozwójkwesti¹
wysocekontrowersyjn¹.Jednakodejœcieodenergiinuklearnejjestcelem
conajwy¿ejœrednioterminowym;okaza³osiê,¿epotrzebnes¹znacznie
wiêkszenak³adynazastosowaniebezpiecznychstandardówwytwarzania
energiinuklearnej.W³aœniewlatach80.XXw.EuropejskaWspólnota
Gospodarczarozpoczê³aprowadzeniesamodzielnejpolitykienergetycz-
nej.WœwietleorzecznictwaTrybuna³uSprawiedliwoœcienergiajestbo-
wiemtowarem.Wkoñculat80.rozpoczêtowiêcliberalizacjêrynkuener-
gii,zw³aszczawêglaielektrycznoœci.Przyst¹pionodofinansowaniatrans-
europejskichsiecienergetycznych,rozbudowysiecipo³¹czeñgazowych
ielektrycznychmiêdzyPañstwamiCz³onkowskimi.

Jednak nawet najnowsza wersja Traktatu ustanawiaj¹cego WE (Traktat

zNiceiwrazzpoprawkamiwynikaj¹cymizrozszerzeniaUEwroku2004)
niezawieraoddzielnegorozdzia³uopolityceenergetycznej.Politykata
jestjedyniewymienionanaliœcieogólnychcelów(exart.3u)iwzmianko-
wanawtytule„Œrodowisko”orazwœródprzepisówoSieciachTrans-Eu-
ropejskich(TEN),któreobejmuj¹równie¿infrastrukturêenergetyczn¹.

Pojawiasiêjednakpytanie,czyWspólnotyEuropejskiemog¹prowa-

dziæiczyprowadz¹aktywn¹politykêenergetyczn¹wzakresiezewnêtrz-
nym?Dzisiajbrakspójnejiwspólnejpolitykienergetycznej.Pañstwa
Cz³onkowskiewsposóbmniejczybardziejjawnyrealizuj¹swojenarodo-
weinteresy.Pañstwa,wktórychswojesiedzibymaj¹wielkiekoncerny
energetyczneczêstowykazuj¹znimiœcis³ezwi¹zki.Jednakniezawsze
przek³adasiêtonalepsz¹sytuacjêpracobiorcównakrajowymrynkupra-
cy,czyuprzywilejowan¹pozycjêlokalnychkonsumentów,poniewa¿wiel-
kieponadnarodowespó³kikoncentruj¹siênagenerowaniumaksymalne-
gozyskuwinteresieswoichakcjonariuszy.Wichinteresieniele¿ynp.
walkazefektemcieplarnianymprzezobni¿enieatmosferycznejemisjispa-
lin,czyrealizacjaideizroku1992wsprawiepodatkuenergetycznego.

DzisiajwiêkszoœæPañstwCz³onkowskichniejestgotowadofaktyczne-

goprzeniesieniakompetencjiwzakresieswojejpolitykienergetycznejna
szczebeleuropejski.Takwiêc,zgodniezzasad¹subsydiarnoœci(którajest
wartoœci¹demokratyczn¹,czêstoinstrumentalizowan¹przezeuroscepty-
ków),pozostajeonawgestiiPañstwCz³onkowskich.

EuropejskaPolitykaEnergetyczna

Specjalnyrozdzia³opolityceenergetycznejprzewidzianow

→

Trakta-

cieKonstytucyjnym(patrzart.III-157),coeksperciiczêœæpolitykówtrak-
tujejakododatkowypowód,bykoniecznaby³aratyfikacjakonstytucji
przezpozosta³ePañstwaCz³onkowskie.

DlaPolskiproblemzapewnieniakrajowibezpieczeñstwaenergetyczne-

gomaszczególneznaczenie,jesteœmybowiemobecnieuzale¿nienioddo-
stawropyigazuzRosji.PodejmowanepróbydywersyfikacjiŸróde³do-
stawropyigazuniepowiod³ysiê.Tymczasem18lutego2004r.Rosjana-
glewstrzyma³anapewienczasdostawygazururoci¹giemjamalskimdo
PolskiiNiemiec,t³umacz¹ctohandlowyminieporozumieniamizBia³oru-
si¹.Tenincydentzaliczanyjestdowieluistotnychprzes³anekzawarcia
tzw.kontraktuSchröder-Gazpromz8wrzeœnia2005r.,wktórymzapo-
wiedzianozbudowaniepodnieBa³tykutzw.Gazoci¹guPó³nocnegozRo-
sjidoNiemiec,awiêczominiêciemBia³orusiiPolski.Polskanieby³a
wczeœniejkonsultowanaprzezktór¹kolwiekzestronwkwestiiba³tyckie-
gogazoci¹gu,chocia¿by³byonprowadzonynajprawdopodobniejtak¿e
podnieBa³tykunale¿¹cymdopolskiejwy³¹cznejstrefyekonomicznej.
Utrudniatorealizacjêplanówewentualnejbudowyropoci¹guPó³noc-Po-
³udniezNorwegiidoPolski,jakirodzipowa¿neobawynaturyekologicz-
nej.Dodatkowew¹tpliwoœciwkwestiiuzale¿nianiasiêoddostawgazu
zRosjiwzbudzi³ozmniejszeniezpocz¹tkiemstycznia2006r.dostawro-
syjskichnaUkrainê.Rosjaza¿¹da³abowiemodUkrainynag³ej,prawie
piêciokrotnejpodwy¿kicengazu,coprzezkomentatorówzosta³oodebra-
nejakokarazapomarañczow¹rewolucjê.Wpowsta³ejsytuacjiunijnaza-
sadaeuropejskiejsolidarnoœciwprowadzeniuwspólnejpolitykiwobec
pañstwtrzecichzosta³awystawionanapowa¿n¹próbê.Uzasadnionestaje
siêpytanie,czyistniejewspólnotowakompetencjawtymzakresie?Nara-
zieniewpe³nis¹znaneŸród³aœrodkównasfinansowaniepodmorskiej
czêœciGazociaguPó³nocnego,jednakbudowaczêœcinaziemnejwRosjiju¿
siêrozpoczê³a.

Podkreœliæwypadaprzytejokazji,i¿wrzeczywistoœciwEuropienie

funkcjonujeUniaGospodarczaiWalutowa,leczjedynieUniaWalutowa.
UniiGospodarczejniema–istniejetylkoobowi¹zekkoordynowaniapo-
litykgospodarczychPañstwCz³onkowskich.Poniewa¿politykaenerge-
tycznanale¿ydopolitykigospodarczej,istniejeunijnyobowi¹zekwzajem-
nejkoordynacjipañstwowychpolitykenergetycznych.Nowymelemen-
temwzakresiebudowywspólnejpolitykienergetycznejUEjesttworzona

EuropejskaPolitykaEnergetyczna

w³aœnieWspólnotaEnergii,maj¹cajednakniewielewspólnegozdawn¹
Europejsk¹Wspólnot¹WêglaiStali.ZadaniemnowejWspólnotyjestusta-
nowieniewewnêtrznegorynkuenergiipomiêdzyUni¹Europejsk¹
a9pañstwamispoza(jeszcze)UEzEuropyPo³udniowo-Wschodniej.S¹
wœródnich:Albania,Bu³garia,BoœniaiHercegowina,Chorwacja,By³aJu-
gos³owiañskaRepublikaMacedonii,Czarnogóra,Rumunia,Serbia,Turcja
orazMisjaAdministracyjnaONZwKosowie.Perspektywacz³onkostwa
b¹dŸstowarzyszeniaotwartajestprzedNorwegi¹,Mo³dow¹iUkrain¹.
Wspó³pracatamaobejmowaætak¿ewzajemnewsparcieimo¿liwoœæ
wspólnejzewnêtrznejpolitykienergetycznej(tzn.wobecpañstwtrzecich).
Traktatza³o¿ycielskiustanawiastrukturyregulacyjneiprzewidujeimple-
mentacjê

acquis communautaireprzez pañstwa spoza UE wzakresie ener-

gii,ochronyœrodowiska,konkurencjiipolitykiwzakresieodnawialnych
Ÿróde³energii.Traktattworzywiêcobszarbezgranicwewnêtrznychdla
gazuienergiielektrycznejwtejczêœciEuropy,gdzieniematradycjizawie-
raniaumówwielostronnych.ProjektowanaWspólnotaEnergiiniesieze
sob¹perspektywêpodniesieniapoziomuus³ugdlaodbiorcyorazbezpie-
czeñstwadostaw,zakoñczeniaizolacjienergetycznejGrecji.Wi¹¿esiête¿
zpo³¹czeniemEuropyCentralnejiZachodniejzobszaremMorzaKaspij-
skiego,AfrykiPó³nocnejorazŒrodkowegoWschodupoprzezsieædostaw
noœnikówenergiiprzezBa³kany.Zaanga¿owaniefinansowewtenprojekt
zapowiedzia³ju¿BankŒwiatowy.Traktatwtejsprawiezosta³podpisany
jesieni¹2005r.

EuropejskaPolitykaSąsiedzka

Ideaprzyjêciaodrêbnejstrategiipolitycznejwobecnajbli¿szychs¹siadów
poszerzonejUniizrodzi³asiêwlatach2002–2003iwpierwszymrzêdzie
mia³adotyczyætychpañstwEuropyWschodniej,którepospe³nieniuwa-
runkówzart.45TraktatuoUEmog³ystan¹æprzedperspektyw¹cz³onko-
stwa,zgodniezart.49tegoTraktatu.Wroku2003wramachKomisjiEu-
ropejskiejutworzonotzw.

WiderEuropeTaskForce.12maja2004r.Komi-

sjaEuropejskaopublikowa³anajwa¿niejszyzdokumentów:StrategiêEuro-
pejskiejPolitykiS¹siedzkiej(EPS)Przedstawionownimca³oœciow¹wizjê
politykiposzerzonejUniiwobecnajbli¿szychidalszychs¹siadów.Nowym
elementemjestm.in.w³¹czeniedoEPSpañstwPo³udniowegoKaukazu,
atak¿epo³udniowychs¹siadówUE,w³¹czniezSyri¹,EgiptemczyMaro-

EuropejskaPolitykaSąsiedzka

kiem, które nie maj¹ perspektywy cz³onkostwa. Stwierdzono przy tym wy-
raŸnie,¿ecelemStrategiiniejestdoprowadzeniedocz³onkostwatychkra-
jówwUE,choæzawieraonapropozycjetzw.PorozumieñS¹siedzkich.Stra-
tegianaobecnymetapiejestskierowanadokrajów,którewprzewidywal-
nejperspektywiepozostan¹s¹siadamiUnii,awiêcobecnieichewentualne
cz³onkostwoniejestrozpatrywanenawetjakopotencjalne.

EPSotwieramo¿liwoœciintensywniejszejwspó³pracypomiêdzyUni¹

ajejwschodnimiipo³udniowymis¹siadami.Realizacjategopotencja³uza-
le¿yjednakprzedewszystkimoddeterminacjisamejUniiorazposzczegól-
nychkrajówwschodniegos¹siedztwa,byurzeczywistniaæsformu³owane
cele.

EuropejskaPolitykaS¹siedzkaskierowanajestdokrajówEuropy

Wschodniej:Ukrainy,Bia³orusiiMo³dowy.Niedokoñcajasnyjeststatus
Rosji: zjednej strony zaznacza siê, i¿ EPS odnosi siê tak¿e do Rosji, zdru-
giejjednakpodkreœlasiê,¿epolitykawobectegokrajubêdziebudowana
naniecoodrêbnychzasadach,woparciuoustalon¹naszczyciewPeters-
burguw2003r.koncepcjêczterechprzestrzeni:gospodarczej;wolnoœci,
bezpieczeñstwaisprawiedliwoœci;bezpieczeñstwazewnêtrznego;badañ
naukowychioœwiaty.Koncepcjatazosta³auszczegó³owionapodczas
szczytuwLondyniewpaŸdzierniku2005roku.

Dokumentobejmujetak¿ekrajebasenuMorzaŒródziemnego:Izrael,

Jordaniê,Maroko,Algieriê,Egipt,Liban,Libiê,Syriê,TunezjêiAutono-
miêPalestyñsk¹.PodnaciskiemKomisjiiParlamentuEuropejskiegow³¹-
czonodoEPStak¿ekrajeKaukazuPo³udniowego:Gruzjê,Armeniê
iAzerbejd¿an.

EPSnieobejmujenatomiastTurcjijakokrajuposiadaj¹cegostatuskan-

dydataorazBa³kanówZachodnich,wobecktórychUEdopuszczamo¿li-
woœæ pe³nej integracji idlatego decyduje siê na prowadzenie odrêbnej po-
lityki–nastawionejnastopnioweprzygotowywaniedostatusupañstw
kandyduj¹cych.

Wspó³pracawramachEPSobejmuje:
1.PromocjêuznawanychprzezUEpodstawowychwartoœci,takichjak

poszanowaniedlaprawcz³owieka,demokracjiirz¹dówprawa;

2.Prowadzeniedialogupolitycznego,mo¿liwoœæuczestnictwawe

Wspólnej Polityce Zagranicznej iBezpieczeñstwa (CFSP) oraz Euro-
pejskiejPolityceBezpieczeñstwaiObronnej(ESDP),zarz¹dzaniu
kryzysami,przeciwdzia³aniukonfliktomitp.;

EuropejskaPolitykaSąsiedzka

3.Realizacjêreformekonomicznych,dostosowywanieustawodawstwa

donormunijnych;EPSprzewidujetak¿emo¿liwoœæustanowienia
preferencyjnychrelacjihandlowych,stopniowezwiêkszaniedostêpu
krajóws¹siedzkichdowewnêtrznegorynkuUE;

4.Wspó³pracêwObszarzeSprawiedliwoœciiSprawWewnêtrznych,

efektywnezarz¹dzaniegranicami,doskonaleniepracyinstytucji
pañstwowychpodk¹temskutecznoœciiprzejrzystoœci.Mo¿eto
stworzyænowemo¿liwoœcidlalokalnegoruchugranicznegooraz
uelastycznieniasystemuwizowego;

5.Wspó³pracêwdziedzinieenergetyki,transportu,ochronyœrodowi-

ska,naukiioœwiaty.

EPSnieprzewidujerenegocjacjiobowi¹zuj¹cychumówmiêdzynarodo-

wychizmianwpracyinstytucjiustanowionychnapodstawietychumów.
Wodniesieniudowschodnichipo³udniowychs¹siadówbazêprawn¹do
wzajemnejwspó³pracymaj¹stanowiædwustronneumowyopartnerstwie
iwspó³pracy(ang.:

PartnershipandCooperationAgreement–PCA).Umo-

wytakiezosta³yzawarteprzezWEzewszystkimipañstwamiEuropy
Wschodniej,zwyj¹tkiemBia³orusi.Konkretnedzia³aniawramachpolity-
kis¹siedzkiejs¹realizowanewoparciuotzw.planydzia³ania(ang.:

Ac-

tionPlan–AP)odrêbniedlaka¿degokraju.Pierwszeplanydzia³aniausta-
lonowgrudniu2004rokuzAutonomi¹Palestyñsk¹,Izraelem,Jordani¹,
Marokiem,Mo³dow¹,Tunezj¹iUkrain¹.APzawieraj¹uzgodnionyzda-
nymkrajemkonkretnyopisdzia³añwszeregukluczowychsfer.Postêp
wtychdzia³aniachjestmonitorowanyprzezistniej¹ceinstytucjewspó³-
pracy bilateralnej, na forum np. szczytów dwustronnych czy Rady Wspó³-
pracy.APs¹wstêpnieza³o¿onena3–5lat.Potymokresiemog¹zostaæ
przed³u¿one.Poichwype³nieniuistniejemo¿liwoœæpodpisanianowych
umówdwustronnych,np.tzw.porozumieñs¹siedzkich.

Pozawspó³prac¹dwustronn¹EPSprzewidujetak¿ewielostronn¹ko-

operacjêregionaln¹.Koncepcjatajestbardziejrozwiniêtawodniesieniudo
krajówbasenuMorzaŒródziemnego.Realizujesiêtum.in.konferencjena
poziomieministrówró¿nychsektorów.Wspó³pracaregionalnapañstwEu-
ropyWschodniejodbywasiêwy³¹czniewramachju¿istniej¹cychgremiów,
takichjaknp.RadaEuropy,RadaPañstwMorzaBa³tyckiego,Czarnomor-
skaWspó³pracaGospodarcza,InicjatywaŒrodkowoeuropejska.

Do2007rokuEPSbêdzierealizowanawoparciuoju¿istniej¹cein-

strumentyfinansowe,awiêcm.in.programyTACISiMEDA.Potym

EuropejskaPolitykaSąsiedzka

okresieplanujesiêzreformowaniewieluunijnychfunduszyukierunkowa-
nychnawspó³pracêzzagranic¹.Wszczególnoœciwroku2007r.urucho-
mionyzostanietzw.EuropejskiInstrumentS¹siedztwa(

EuropeanNeigh-

bourhoodPolicyInstrument–ENPI),wramachktóregorealizowanabê-
dziewspó³pracatransgranicznairegionalnapomiêdzyPañstwamiCz³on-
kowskimi aich bezpoœrednimi s¹siadami. Planuje siê tak¿e utworzenie In-
strumentuWspó³pracyiRozwoju,którymia³bywspieraæwspó³pracêre-
gionaln¹itransgraniczn¹pomiêdzykrajamis¹siedzkimiUE.

CzyEPSprzyczynisiêdojakoœciowejzmianydotychczasowychstosun-

kówUEzs¹siadami?Czyzapobiegniepog³êbianiusiêpodzia³ówpomiê-
dzyUni¹ajejs¹siadami,atymsamymbêdziesprzyjaætworzeniusiêwo-
kó³UEkrêgupañstwprzyjaznychifunkcjonuj¹cychwoparciuopodob-
nedounijnychwartoœciistandardy?

UstanowienieEPSniejestrewolucyjnymprze³omem.Niezmieniaobo-

wi¹zuj¹cychumówdwustronnychorazustanowionychprzeznieinstytu-
cji.Jednak¿eEPSotwieramo¿liwoœciszerszejkooperacjipomiêdzyUni¹
ajejwschodnimiipo³udniowymis¹siadami.Dodatkowymwyzwaniems¹
istniej¹ceró¿nicepomiêdzytymiobiemakategoriamipañstw.Mo¿liwoœæ
kooperacjipojawiasiêzw³aszczawsferzedialogupolitycznego,wtym
wramachCFSPiESDP;wspó³pracyregionalnejitransgranicznej.Czyten
potencja³udasiêwykorzystaæzale¿eæbêdzieprzedewszystkimodaktyw-
negozaanga¿owaniawszystkichstron.WwypadkuUkrainyiMo³dowy,
wi¹¿esiêtozkoniecznoœci¹akceptacjistatusupartnerazewnêtrznego
ipodjêciawysi³kuzacieœnieniawspó³pracybezkonkretnejperspektywy
cz³onkostwawUniiEuropejskiej.PostronieUEkluczowawydajesiêgo-
towoœæudzieleniarzeczywistychkoncesjinarzeczwschodnichipo³udnio-
wychs¹siadów,takichjak:wiêkszapomocfinansowa,uelastycznieniere-
¿imuwizowegodlapewnychgrupobywateli,np.studentów,czyte¿asy-
metryczneotwarcierynkuUEdlaproduktówprzemys³owychzpañstws¹-
siedzkich.

Europejskawaluta,kryteriakonwergencji,UniaWalutowa

GenezaprzyjêciawspólnejwalutywUEsiêgapowo³aniaEuropejskiego
SystemuWalutowego(ESW)wdniu13marca1979r.ESWregulowa³
kwestiewspó³pracywalutowejPañstwCz³onkowskichWspólnotEuropej-
skich.WramachESWfunkcjonowa³ytrzyelementy:

Europejskawaluta

1)ECU(ang.:

EuropeanCurrencyUnit–EuropejskaJednostkaWalu-

towa).WartoœæECUopartaby³anakoszykuwalutnarodowych,
skonstruowanymproporcjonalniedopotencja³ówgospodarczych
PañstwCz³onkowskich.ECUs³u¿y³:
–dowyznaczaniakursówcentralnychwalutnale¿¹cychdosystemu;
–jakodenominatordlaoperacjiwramachmechanizmuinterwen-

cyjnegoikredytowego;

–jakoœrodekp³atniczywoperacjachmiêdzybankamicentralnymi

krajówUnii.

2)Mechanizmwymianyiinterwencjiwzakresiekursówwalutowych

(ang.:

ExchangeRateMechanism).Mechanizmtenogranicza³waha-

niakursówwszystkichwalutPañstwCz³onkowskichwzglêdemsie-
bie.

3)Mechanizmykredytowe.
TraktatoUniiEuropejskiejzMaastricht,realizuj¹czamierzeniadoty-

cz¹cepowo³aniaUniiGospodarczejiWalutowej(UGW),wprowadzi³do
regulacjiwspólnotowychszerokizbiórpostanowieñdotycz¹cychpolityki
monetarnej.Ustanowi³EuropejskiSystemBankówCentralnych(ESBC)
iEuropejskiBankCentralny(EBC).Okreœli³te¿kryteriakonwergencji
UGW,umo¿liwiaj¹ctymsamymprzyjêciewspólnejwaluty„euro”.Kryte-
riatezczasemsta³ysiêjedn¹znajwa¿niejszychdeterminantzmianzacho-
dz¹cychwsystemieUniiEuropejskiej.

Pozazasadniczymizmianami,którewtymobszarzeznalaz³yswemiejsce

wTraktacieoWspólnocieEuropejskiej,zwróciæuwagênale¿ynafaktprze-
niesieniawielurozwi¹zañdotycz¹cychkoñcowychetapówUGWdoproto-
ko³ówideklaracjido³¹czonychdoAktuKoñcowegokonferencjimiêdzyrz¹-
dowej.Wtymprzypadkuby³ytoprotoko³ydoTUEdotycz¹cem.in.:

•statutuEuropejskiegoInstytutuWalutowego(instytucjizlikwidowa-

nejwmomenciepowo³aniaEBC);

•statutuEuropejskiegoSystemuBankówCentralnychiEuropejskie-

goBankuCentralnego;

•przejœciadotrzeciegoetapuUniiGospodarczo-Walutowejoraznie-

którychpostanowieñdotycz¹cychZjednoczonegoKrólestwaWiel-
kiejBrytanii,IrlandiiiDanii.

Deklaracjedo³¹czonedoTraktatuoUEdotyczy³ym.in.rozstrzygania

sporówpomiêdzyEBCiEuropejskimInstytutemWalutowymaichperso-
nelem.

Europejskawaluta

Kryteriakonwergencjidotycz¹cewprowadzaniaw¿ycieUniiWaluto-

wejokreœlonezosta³yprecyzyjniewTraktacieoUniiEuropejskiej
zMaastricht(

→

Traktaty).

Popierwsze–rocznywskaŸnikwzrostucenwPañstwieCz³onkowskim

niemo¿ebyæwy¿szyni¿1,5punktuprocentowegoodœredniejstopyin-
flacjiwtrzechkrajachUEonajlepszychpodtymwzglêdemwskaŸnikach.

Podrugie–wysokoœædeficytubud¿etowegoniemo¿eprzekroczyæ3%

PKB.

Potrzecie–wysokoœæd³ugupublicznegoniemo¿eprzekroczyæ60%PKB.
Poczwarte–wysokoœæœredniejnominalnejd³ugookresowejstopypro-

centowejniemo¿eprzekroczyæowiêcejni¿2punktyprocentoweœredniej
nominalnejd³ugookresowejstopyprocentowejwtrzechkrajachUEonaj-
ni¿szymrocznymwskaŸnikuinflacji.

Popi¹te–PañstwoCz³onkowskiewramachmechanizmukursowego

EuropejskiegoSystemuWalutowegomusizachowaæprzezconajmniej
dwalatanormalnyprzedzia³wahañkursówwalut.Wtymokresiewaluta
tegopañstwaniemo¿ebyædewaluowanawstosunkudowalutinnych
krajówUE.

TraktatzMaastrichtprzes¹dza³te¿odobrowolnymudzialePañstw

Cz³onkowskichwUGW.Pozwoli³otonajpierwDaniiiZjednoczonemu
Królestwu,apotem(od1995r.)Szwecjinawy³¹czeniesiêzrealizacjitrze-
ciegoetapuUGWizaniechaniewprowadzenianaswoimobszarzewspól-
nejwaluty.W1995r.RadaEuropejskapodjê³awMadryciedecyzjêoza-
st¹pieniuECUprzezeuro.DecyzjaoutworzeniuEuropejskiegoSystemu
Walutowego drugiej generacji (ESW II) podjêta zosta³a rok póŸniej wWe-
ronie–podczasspotkaniaministrówsprawzagranicznychiprezesówban-
kówcentralnychPañstwCz³onkowskichUniiEuropejskiej.ESWIIjest
kontynuacj¹ESWIdlapañstw,którenieuczestnicz¹wUniiGospodarczej
iWalutowej.Regulowaæmaonkursywymianypomiêdzywalutami
pañstwuczestnicz¹cychwstrefieeuroipañstwUEpozostaj¹cychpoza
UGW.

Korzyœciwynikaj¹cezwprowadzeniajednolitejwalutytoprzede

wszystkim:

1.DlaprzeciêtnegomieszkañcaUniiEuropejskiej:

–pozbyciesiêproblemuwymianywalutwtrakciewyjazdówzagra-

nicznych;

–³atwoœæporównywaniacen;

Europejskawaluta

2.DlagospodarkiUniiEuropejskiej:

–³atwoœætransferowaniakapita³u;
–wyeliminowaniewahañkursówwalutowychwceluzapobie¿enia

spekulacjiró¿nic¹kursównadanymrynku

Swójudzia³wUniiGospodarczejiWalutowejzadeklarowa³o12

PañstwCz³onkowskichUE.Odpocz¹tku2002r.eurosta³osiêjedynym
œrodkiemp³atniczymnaobszarzewszystkichPañstwCz³onkowskich
UGW.Grupapañstw,któreprzyst¹pi³ydoUniiWalutowej,nazywanaEu-
rogrup¹, ma charakter nieformalny. Jedynym sformu³owaniem na ten te-
matjestprzepisTWE,okreœlaj¹cykraje,którenieprzyst¹pi³ydo„strefy
euro”jako„PañstwaCz³onkowskieobjêtederogacj¹”.Mamytujednak
doczynieniazrozbudowan¹struktur¹instytucjonaln¹wyposa¿on¹
wokreœloneinstrumenty.Najwa¿niejszyms¹obradyRadyUEprowadzo-
newformuleECOFIN,alewsk³adzietylkotychministrów,którzyre-
prezentuj¹pañstwacz³onkowskieUGW(ang.:

informalmeetingsofthe

Euro12Group).

WTraktacieNicejskimzdecydowanosiênarezygnacjêzg³osowania

jednomyœlnego wRadzie UE wzakresie reprezentacji Wspólnoty Europej-
skiejnaszczeblumiêdzynarodowym–wodniesieniudokwestii,którele-
¿¹wszczególnyminteresieUniiGospodarczejiWalutowej.Traktatten
zmieni³te¿do³¹czonydoTraktatuoUEprotokó³dotycz¹cystatutuEuro-
pejskiegoSystemuBankówCentralnychiEuropejskiegoBankuCentral-
nego.Postanowionownim,¿eRadawsk³adzieszefówpañstwlubrz¹dów
mo¿epodejmowaæzmianywstatuciedotycz¹ceRadyDyrektorówUGW
(Radatanazywanajestte¿Rad¹Naczeln¹).

Wprowadzenieeuroniespotka³osiêzwielkimpoparciemspo³e-

czeñstwpañstw,któreprzyst¹pi³ydoUGW.Wydajesiê,¿emieszkañcy
UniiEuropejskiejzaakceptuj¹eurotylkowówczas,gdyprzekonaj¹siê,¿e
nowawalutas³u¿yzwalczaniubezrobociaidynamizowaniuwzrostugo-
spodarczego.Wtymcelukoniecznajestm.in.proporcjonalnaharmoniza-
cjafiskalnawUE,uzale¿nionaodstopniarozwojugospodarczego,koor-
dynacjapolitykibud¿etowejprzyzrównowa¿eniudeficytubud¿etowego
zewzrostemgospodarczymorazzmniejszenieobci¹¿eñdlaMŒPoraz
wzrostp³ac.

Doprzyjêciawspólnejwalutyprzygotowujesiê10nowychkrajów

cz³onkowskich, w³¹cznie zPolsk¹. Wprzypadku naszego kraju perspekty-
wataniewydajesiêjednakzbytbliska.OprzesuwaniudatywejœciaPol-

Europejskawaluta

skidogrupyeurodecyduj¹k³opotyzesprostaniemkryteriomkonwergen-
cjiwspólnejwalutyorazbrakentuzjazmuijednomyœlnoœcidlategopomy-
s³uwœródpolskichelitpolitycznych.

EuropejskiModelGospodarczyiSpołeczny(EMGiS)

PañstwaCz³onkowskieUEs¹miêdzysob¹bardzozró¿nicowanepod
wzglêdemsytuacjispo³eczno-gospodarczej.EuropejskiModelGospodar-
czyiSpo³ecznymo¿ebyæzatemrozumianyirealizowanywkrajachUE
rozmaicie,zale¿nieodw³asnychpriorytetówpolitykigospodarczejispo-
³ecznej.Najwa¿niejszymjednakcelemjeststabilnypomyœlnyrozwójgo-
spodarczyispo³ecznywewszystkich25PañstwachCz³onkowskich,wwa-
runkachdemokracjipolitycznejipluralizmu.Wa¿nymczynnikiemjest
wspieranierównoœciszansidostêpudorynkupracydlawszystkichuczest-
nikówprocesówekonomicznychispo³ecznych.

EuropejskiModelGospodarczyiSpo³ecznyzak³adarozwójgospodar-

czypo³¹czonyzodpowiedni¹ochron¹spo³eczn¹isocjaln¹,czegonie
przewiduj¹np.modelerozwojuinnychgospodarekœwiatowych.Jeœliwiêc
mówimy,¿eProduktKrajowyBruttojestnp.weFrancjini¿szyni¿wUSA,
topamiêtajmy,¿ewUSAtrzebapracowaæo20%d³u¿ejni¿wEuropie.
Natomiastniemaznacz¹cychró¿nicwproduktywnoœcimiêdzyFrancj¹
czyNiemcami–aUSA.

EuropejskiModelGospodarczyiSpo³ecznypoleganaaktywnym

udzialepodmiotów,wtymtzw.partnerówspo³ecznychwprocesachgo-
spodarczych.Udzia³tenjestzmienny,cowynikazodmiennychprioryte-
tówpolityksektorowychwpañstwachUE,leczs³u¿yonnp.os³abieniu
szkodliwychdlapracobiorcówskutkówpodejmowanychzmianwgospo-
darce.

KwestiaEuropejskiegoModeluGospodarczegoiSpo³ecznegozwi¹za-

najestzpomyœln¹realizacj¹ca³oœciprojektuintegracjieuropejskiej.
Wprzysz³oœcirozwójtegomodelupowinienbyæpodstawowymelemen-
tem partnerstwa na rzecz dobrobytu, solidarnoœci ibezpieczeñstwa socjal-
nego.Definicjaustalonawmarcu2002r.wBarcelonieprzezRadêEuro-
pejsk¹pozostajewtejsytuacjiwpe³niaktualna:„Europejskimodelspo-
³ecznyopartyjestnadobrejskutecznoœciekonomicznej,wysokimpozio-
mieochronyspo³ecznejiedukacjiorazdialoguspo³ecznym”.

EuropejskiModelGospodarczyiSpołeczny

Abyzapewniæstabilnoœægospodarcz¹ispo³eczn¹,wPañstwachCz³on-

kowskichUEnale¿yzacieœniæwspó³pracêzpartneramispo³ecznymi.Ku
pewnemuzaskoczeniuobserwatorów–kwestiatasta³asiêjednymzpunk-
tówciê¿koœcibrytyjskiejprezydencjijesieni¹2005r.WUEpolitykaspo-
³ecznazapewniæpowinnatrwa³einwestycjewrozwójekonomiczny–
równoleglezaœ:s³u¿yæwspieraniusolidarnoœciistabilnoœcispo³ecznej.
Podstawoweznaczeniewkszta³towaniuEuropejskiegoModeluSpo³ecz-
negoiGospodarczegoodgrywazatemkierunekpolitykispo³ecznejkoor-
dynowanejnaszczebluUniiEuropejskiej–awype³nianytreœci¹wpolity-
kachsektorowychprzezposzczególnePañstwaCz³onkowskie.

EuropejskiePartiePolityczne

WtrakcieprocesuratyfikacjiTraktatuzMaastrichtwroku1992wParla-
mencieEuropejskimzaproponowanowypracowaniestatutupartiipoli-
tycznycheuropejskich,okreœlaj¹cegoramydzia³alnoœcipartiiizasadyko-
rzystaniazewsparciafinansowegozfunduszywspólnotowych.Sugerowa-
nowtedywypracowanie:

•definicjipartiieuropejskiej,rozumianejjakozwi¹zekfederacyjny

partiinarodowychlubregionalnych,funkcjonuj¹cychwwiêkszoœci
PañstwCz³onkowskichorazlegitymuj¹cysiêokreœlonymprocentem
uzyskanychg³osówwostatnichwyborachdoParlamentuEuropej-
skiego(np.2%,3%lub5%);

•statutówposzczególnychpartiieuropejskich,okreœlaj¹cychnazwê

isiedzibê,sk³adiuprawnieniakongresówpartiiiichorganówwy-
konawczych,warunkiprzyjmowanianowychcz³onków,ichprawa
iobowi¹zkiorazzasadyfinansowania;

•zakresuzadañpartiieuropejskiej,doktórychnale¿eæpowinnapra-

canadrozszerzeniemipog³êbianiemœwiadomoœcieuropejskiej,
ustalenieprogramówprzysz³egodzia³aniapolitycznegoUniioraz
wywieraniewp³ywunaRadêiKomisjêpoprzezprogramywyborcze
formu³owanewokresiewyborówdoParlamentuEuropejskiego;

•regu³finansowaniaposzczególnychpartiiiindywidualnychcz³on-

ków(sk³adkicz³onkowskie)orazbezpoœredniedofinansowanie
zbud¿etuUnii;

•metoduznaniadanejorganizacjizapartiêeuropejsk¹(ozgodnoœci

zestatutemtakiejpretenduj¹cejgrupypolitycznejdecydowaæmia³-
byniezale¿nyorgan:Komisja,b¹dŸRadaUE).

EuropejskiePartiePolityczne

RadaUEwrazzParlamentemEuropejskimprzyjê³y4listopada2003r.

wformulepozatraktatowejrozporz¹dzeniedotycz¹ceorganizacjipartii
politycznychnaszczeblueuropejskimorazsposobówichfinansowania.
Noweprzepisywesz³yw¿ycie15lutego2004r.,zwyj¹tkiemregulacjifi-
nansowych,którezaczê³yobowi¹zywaæodnowejkadencjiPE,powybo-
rachwczerwcu2004r.Woparciuozapisytegorozporz¹dzeniapartiêna
poziomieeuropejskimdefiniujesiêalternatywnie–jako:

1)partiêpolityczn¹,rozumian¹jakostowarzyszenieobywatelimaj¹ce

celepolityczne,uznaneprzezconajmniejjednoPañstwoCz³onkow-
skie,zgodniezjegoprawemwewnêtrznym;

2)sojusz – alians partii politycznych (ang.:

alliance of political parties)

wyra¿onywpostaciwspó³pracystrukturalnejconajmniejdwóch
partiipolitycznych.

Zgodniezrozporz¹dzeniem–partiaeuropejskapowinna:
•dysponowaæosobowoœci¹prawn¹wPañstwieCz³onkowskim,

wktórympartiamasw¹siedzibê;

•posiadaæprzedstawicieliwprzynajmniejjednejczwartejPañstw

Cz³onkowskichUE,bêd¹cychcz³onkamiParlamentuEuropejskiego,
parlamentówkrajowychlubregionalnych,b¹dŸte¿zgromadzeñre-
gionalnych;

•uzyskaæwprzynajmniejjednejczwartejPañstwCz³onkowskichUE

conajmniej3%g³osówoddanychnatêpartiêwka¿dymztychkra-
jówwostatnichwyborachdoParlamentuEuropejskiego;

•wswymprogramieidzia³aniachprzestrzegaæzasad,naktórych

opartoUniêEuropejsk¹,takichjak:wolnoœæ,demokracja,poszano-
wanieprawcz³owiekaipraworz¹dnoœæ(poszanowanieprawpo-
wszechnych).

Doweryfikacjiwype³nianiatychwarunkówzobowi¹zanyzosta³Parla-

mentEuropejskiorazspecjalniedotegocelupowo³anykomitet.Parla-
mentuprawnionyzosta³te¿dorozpatrywaniawnioskówpartiieuropej-
skichodofinansowanie,zagwarantowaneimzbud¿etuUE.Uregulowane
zosta³ytak¿e:

•formalneimaterialnewarunkiuzyskaniasubwencji;
•procedurykontroliwydatkowaniaœrodkówfinansowychUE;
•zasadytechnicznegowsparciadlapartiieuropejskichzestronyPE;
•kryteriask³adaniasprawozdañprzezPEzrealizacjizobowi¹zañwo-

becpartii,którewynikaj¹ztraktatówiaktówwspólnotowych.

EuropejskiePartiePolityczne

Znowychregulacjijakopierwsiskorzystalieuropejscy„Zieloni”,któ-

rzynaswymkongresiewRzymie(20–22lutego2004r.)powo³aliEuro-
pejsk¹PartiêZielonych.Skupiaona32partiecz³onkowskiezca³ejEuro-
pyoraz8partiiostatusieobserwatora.Nawspólnotowejsceniepolitycz-
nejjeszczenieistniej¹inneeuropejskiepartiepolityczne.FrakcjewParla-
mencieEuropejskimnies¹bowiemtakimipartiami,chocia¿swoimina-
zwamimog¹tosugerowaæ.

Europejskieprawowspólnotowe–prawoeuropejskie

Europejskieprawowspólnotowetoprawoeuropejskie,któreobowi¹zuje
naobszarzeUniiEuropejskiej.Tród³aprawaeuropejskiegodziel¹siêna:
pierwotneipochodne.DopierwotnychŸróde³prawawspólnotowegona-
le¿¹:TraktatParyskioutworzeniuEuropejskiejWspólnotyWêglaiStali
(8.04.1951r.)orazTraktatyoutworzeniuEuropejskiejWspólnotyGospo-
darczejiEuropejskiejWspólnotyEnergiiAtomowej(obaz25.03.1957r.).
TraktatParyskiiTraktatyRzymskiepodpisanezosta³yprzez6pañstwza-
³o¿ycielskich;nale¿¹donich:Belgia,Francja,Niderlandy,Luksemburg,
RepublikaFederalnaNiemiecorazW³ochy.DopierwotnychŸróde³prawa
europejskiegonale¿¹tak¿e:TraktatoFuzjiOrganów(1965r.),Jednolity
AktEuropejski(1986r.)TraktatoUniiEuropejskiej(zMaastricht–1992r.),
TraktatAmsterdamski(1997r.)orazTraktatNicejski(2000/2001).

DoŸróde³pierwotnychzaliczasiêrównie¿umowyoprzyst¹pieniuno-

wychPañstwCz³onkowskich.Dotejporyjestichdziewiêtnaœcie(Zjedno-
czoneKrólestwoWielkiejBrytanii,Dania,Irlandia,Grecja,Hiszpania,
Portugalia,Austria,Szwecja,Finlandia,Polska,Estonia,£otwa,Litwa,Re-
publikaCzeska,S³owacja,S³owenia,Wêgry,Cypr,Malta).

Dopochodnych(wtórnych)Ÿróde³prawawspólnotowego(europej-

skiego)nale¿¹ akty prawne wydawane przez organy (instytucje) Wspólnot
Europejskich.S¹to:rozporz¹dzenia,dyrektywy,decyzje,zaleceniaiopi-
nie.Trzypierwszes¹wi¹¿¹cedlaichadresatów;zaleceniaiopinieniema-
j¹takiegocharakteru(

→

Dorobekprawny).

DoŸróde³prawawspólnotowegozaliczasiêtak¿eumowymiêdzyna-

rodowezawieranezkrajamitrzecimiiorganizacjamimiêdzynarodowymi,
atak¿eporozumieniazawieranemiêdzyPañstwamiCz³onkowskimi.Pa-
miêtaænale¿ynatomiast,¿enormyprawnezawartewumowachmiêdzy-
narodowychprzyjmowanychwramachRadyEuropy(organizacjimiêdzy-

Europejskieprawowspólnotowe

narodowejniezale¿nejodUniiEuropejskiej)niewchodz¹wzakresprawa
wspólnotowego(prawaeuropejskiego).

Prawoeuropejskiestanowiautonomicznysystemprawnyponadpañ-

stwowegosystemudecyzyjnego.Poniewa¿prawotonieobejmujeswymi
regulacjamianiwszystkichdyscyplinprawa,ani–wichobrêbie–nienor-
mujewszystkichzagadnieñ,jegonaturalnymdope³nieniemstaj¹siênaro-
doweporz¹dkiprawne.Przyczyn¹tejsytuacjijestkoniecznoœæzapewnie-
niajednolitegostosowaniaprawawspólnotowegowsytuacjach,gdywy-
magategorealizacjazadañicelówWspólnot.

Pojêciebezpoœredniegostosowaniaoznaczadopuszczalnoœæstosowa-

nianormprawawspólnotowegoprzezs¹dyiinneorganyPañstwCz³on-
kowskichbezkoniecznoœciuprzedniegowydawaniaodpowiednichprze-
pisówprawawewnêtrznego.Bezpoœredniaskutecznoœæprawawspólnoto-
wegooznacza,¿enormywspólnotowetworz¹prawaiobowi¹zkiwprost
dlaobywateliipodmiotówgospodarczych.Nateprawaiobowi¹zkimo¿-
napowo³ywaæsiêwpostêpowaniuprzedorganamiwewnêtrznymiwda-
nymPañstwieCz³onkowskimUE.

Zasadaprymatuprawa Wspólnot (zwanazasad¹ pierwszeñstwa stoso-

wania)dotyczym.in.wszelkiegorodzajunormprawawspólnotowego,
bezwzglêdunaichusytuowaniewsystemieprawaWspólnot.Zgodniezt¹
zasad¹–wwypadkustwierdzeniakonfliktuwkonkretnejsytuacjimiêdzy
norm¹prawakrajowegoinorm¹wspólnotow¹nale¿yzastosowaænormê
wspólnotow¹,anormêprawakrajowegonale¿ypozostawiæbezzastoso-
wania.

Zasadapierwszeñstwanormwspólnotowychobowi¹zujebezwzglêdu

narangênormyprawakrajowego.

Prawoeuropejskies³u¿yrealizacjicelówokreœlonychwtraktatachpo-

wo³uj¹cychdo¿yciaWspólnotyEuropejskieiUniêEuropejsk¹.Traktatyte
nieobejmuj¹wszystkichobszarówdzia³aniaPañstwCz³onkowskichUnii.
Niemadotychczaseuropejskichregulacjiprawnychdotycz¹cychprawa
karnego,procedurykarnej,prawaadministracyjnegoiwieluinnychga³ê-
zi.WspólnotyEuropejskiewykraczaj¹pozatradycyjneprawomiêdzynaro-
dowe,gdy¿stanowioneprzeznieprawostwarzaprawainak³adaobo-
wi¹zkinietylkonaPañstwa,lecztak¿ebezpoœrednionaichobywateli.
PrawostanowioneprzezinstytucjeWspólnotniejestrównie¿prawemwe-
wnêtrznymPañstwCz³onkowskich.Prawowspólnotoweodró¿niaodpra-
wamiêdzynarodowegoto,¿einstytucjeWspólnot(KomisjaEuropejska,

Europejskieprawowspólnotowe

anastêpnieRadaUniiEuropejskiejiParlamentEuropejski)uzyska³yna
mocytraktatówza³o¿ycielskichkompetencjêstanowieniaprawa,którenie
wymagatransformacji,leczobowi¹zujebezpoœrednio.Warunkiemjesttu
prymatprawawspólnotowegonadprawemPañstwCz³onkowskich.

EuropejskieStowarzyszenieWolnegoHandlu(EFTA)

EuropejskieStowarzyszenieWolnegoHandluEFTA(ang.:

EuropeanFree

TradeAssociation)rozpoczê³odzia³alnoœæ4stycznia1960r.jakougrupo-
waniegospodarczeza³o¿onewodpowiedzinautworzenieEWG.Za³o¿y-
cielamiEFTAby³y:Austria,Dania,Norwegia,Portugalia,Szwajcaria,
SzwecjaiZjednoczoneKrólestwo.Zup³ywemlatwiêkszoœæpañstwnale-
¿¹cychwczeœniejdoEFTAprzyst¹pi³adoUniiEuropejskiej;cz³onkami
EFTApozosta³yjedynie:Islandia,Liechtenstein,NorwegiaiSzwajcaria.
StowarzyszenieEFTAzak³ada³oprzedewszystkimutworzeniestrefywol-
negohandluista³yrozwójgospodarczy.Strefawolnegohandlu,wodró¿-
nieniuoduniicelnej,nieprzewidywa³ajednakustanowieniawspólnejta-
ryfycelnejwobecpañstwtrzecich.

W1984r.wLuksemburguzadecydowanoopowo³aniuEuropejskiego

ObszaruGospodarczego(EOG)pomiêdzyWspólnotamiEuropejskimi
iEFTA.

EuropejskiObszarGospodarczypowsta³faktyczniedopierow1992r.

ObejmujeonterytoriumEuropejskiegoStowarzyszeniaWolnegoHandlu
(EFTA)iUniiEuropejskiej,jednakwrezultacienegatywnegowynikure-
ferendum (z 6grudnia 1992 r.) do EOG nie przyst¹pi³a Szwajcaria. Uk³ad
zak³adaswobodnyprzep³ywtowarów,us³ug,kapita³uisi³yroboczejna
ca³ymObszarze.

Znaczenie Europejskiego Obszaru Gospodarczego zmala³o po przyst¹-

pieniudoUniiEuropejskiejtrzechpañstwEFTA:Austrii,SzwecjiiFinlan-
dii.WUk³adzieoEOGnieznalaz³ysiêzapisydotycz¹cesektorarolnego
iuniicelnej.Niezniesionote¿kontroligranicznejpomiêdzyUni¹Euro-
pejsk¹aObszaremEFTA.Siedzib¹EFTAjestGenewa.10grudnia1992r.
Polskapodpisa³awGenewieumowêzEFTAoustanowieniustrefywol-
negohandlu(obowi¹zujeonaodlistopada1993r.).Natomiastodczerw-
ca2004r.Polskajestte¿stron¹umowyoEuropejskimObszarzeGospo-
darczym.

EuropejskieStowarzyszenieWolnegoHandlu

Eurorealizmieurosceptycyzm

Wydajesiê,¿ewPolsces³owo„euroentuzjazm”wychodzizobieguzastê-
powanenowym:„eurorealizm”.Definicjeobutychpojêæs¹skrajnieró¿-
nei–cowa¿niejsze–bardzosubiektywne.Otó¿euroentuzjastadefiniuje
siebiejakoosobêpopieraj¹c¹integracjêPolskizUni¹Europejsk¹napart-
nerskich zasadach. Jest wiêc raczej za przyspieszeniem tego procesu ni¿ za
jegoopóŸnianiem.Euroentuzjastauznajezaeurorealistêosobê,którapró-
bujewprowadzaæwarunkikategoryczne,koniecznedospe³nieniaprzez
UniêEuropejsk¹wprocesiew³¹czaniaPolskidoUE.Eurorealistajestczê-
sto–zdaniemeuroentuzjasty–zwolennikiemdu¿ejiloœciokresówprzej-
œciowych we w³¹czaniu polskiej gospodarki do UE. Tak pojmowany euro-
realizmsprowadzasiêdoakceptacjispowalnianiaokresupolskiejintegra-
cjipoto,abywymusiæspe³nienieprzezUEpostawionychwarunków.

Natomiasteurorealistadefiniujesiebiejakoosobê,którapopierainte-

gracjêPolskizUE,alepozagwarantowaniuzgóryokreœlonej,szerokiejli-
stypolskichinteresównarodowych.Eurorealistaniechcebyækojarzony
zokreœleniem„euroentuzjazm”.Eurorealistauwa¿aeuroentuzjastêzabez-
krytycznego,anawetœlepegozwolennikaudzia³uPolskiwstrukturach
unijnych.Sprowadzagodorolitechnokratypozbawionegoumiejêtnoœci
obejmowaniaintegracjiPolskizUni¹wszerszymkontekœcieodpowie-
dzialnoœcizalosypañstwaiprzysz³ychpokoleñ.

Niewypadazapomnieæoeurosceptykach,którzyzpewnoœci¹nies¹

anieuroentuzjastami,anieurorealistami.Niektórzywyodrêbniaj¹jeszcze
tzw.eurokrytyków,czyliradykalnycheurosceptyków,jednoznacznienie-
chêtnychwobecUE.

Najbardziejsceptyczniwobecintegracjieuropejskiejbylidotejpory

Brytyjczycy iDuñczycy. Wynika³oby ztego, ¿e sceptycyzm wobec integra-
cjieuropejskiejniejesttylkopolsk¹specyfik¹–jednakograniczmysiêtu-
tajdorefleksjinadjegorodzim¹odmian¹.Narzekamynazmianyzacho-
dz¹cewPolscewzwi¹zkuztransformacj¹ustrojow¹ireformami,zapo-
minaj¹c,i¿jeszcze15lattemuniebardzowierzono,¿ewnaszymkraju
mo¿liwebêd¹jakiekolwiekzmiany.Jeszczeprzed8latykwesti¹sporn¹
by³o,czyPolskazostaæmape³noprawnymcz³onkiemPaktuPó³nocno-
atlantyckiegoiczyju¿w2004rokuudasiêprzyst¹piædoUniiEuropej-
skiej.Napocz¹tkulatdziewiêædziesi¹tychub.wiekuunijnaEuropaprzy-
ci¹ga³arealn¹szans¹w³¹czeniasiêPolskidowspó³tworzeniajejsukcesu

Eurorealizmieurosceptycyzm

cywilizacyjnegoiczerpaniawspólnychkorzyœcizrozwojuUE.Tylkood
politykipañstwaiaktywnoœciobywatelizale¿a³o,wjakimstopniubêdzie-
mypotrafiliwykorzystaæotwieraj¹cesiêwUEmo¿liwoœci.Sonda¿eopi-
niipublicznejnapocz¹tkulat90.ub.wiekuwskazywa³ynaogromnepo-
parciedlaeuropejskiejorientacjinaszegokraju.Rozpoczê³asiê¿mudna
itrudnapracadorównywaniastandardomeuropejskim.DziœPolskajest
cz³onkiemRadyEuropyiUniiEuropejskiejasonda¿eopiniipublicznej
nadaludowadniaj¹trwa³epoparciepolskiegospo³eczeñstwadlaintegracji
europejskiej.

Euroregiony–współpracaprzygraniczna/transgraniczna

Euroregionytoobszarywspó³pracyprzygranicznej(transgranicznej),bê-
d¹cejwynikiemwzajemnegoporozumieniaregionówprzygranicznych
(jednosteksamorz¹duterytorialnego–lokalnychiregionalnych).Ichce-
lemjestprzedewszystkimwspó³pracagospodarcza,rozwójpo³¹czeñko-
munikacyjnych,ochronaœrodowiskaorazdzia³alnoœækulturalno-eduka-
cyjnaiturystyka.Tworzenieeuroregionówniezagra¿asuwerennoœci
pañstwnarodowych,gdy¿tylkopañstwa,anieeuroregionyposiadaj¹pe³-
n¹kompetencjêwzakresiekreowaniaswojejpolitykizagranicznej.Utwo-
rzenieka¿degoeuroregionunapoziomielokalnym,przygranicznym,wi¹-
¿esiêzazwyczajzezgod¹w³adzregionalnychlubcentralnychnategoty-
puwspó³pracê.Euroregionyfunkcjonuj¹,opieraj¹csiênaw³asnychstatu-
tach,któreniemog¹byæjednaksprzecznezprawemtychpañstw,naktó-
rychterytoriumdanyeuroregionsiêznajduje.Dotejporyeuroregiony
iichkompetencjeniezosta³yuregulowanewprawieUniiEuropejskiej.
WEuropieZachodniejfunkcjonuj¹m.in.:EuroregionSaar-lor-Lux,Euro-
regionArgealp,Euregio,czyte¿RegioBasilensis.Wobszarzepolskiego
przygraniczas¹nastêpuj¹ceeuroregiony:

•Ba³tyk,od2.02.1998(uczestnicz¹:Dania,Litwa,£otwa,Polska,

Rosja,Szwecja),

•Beskidy,od15.03.2000(Polska,S³owacja),
•Bug,od29.09.1995(Bia³oruœ,Polska,Ukraina),
•Dobrava,wstadiumorganizacyjnym(Rep.Czeska,Polska),
•Glacensis,od05.12.1995(Rep.Czeska,Polska),
•Karpaty,od14.02.1993(Polska,Rumunia,S³owacja,Ukraina,Wê-

gry),

Euroregiony...

•Niemen,od06.06.1997(Bia³oruœ,Litwa,Polska),
•Nysa,od21.12.1991(Rep.Czeska,Niemcy,Polska),
•Pomerania,od15.12.1995(Niemcy,Polska,Szwecja),
•Pradziad,od02.07.1997(Rep.Czeska,Polska),
•ProEuropaViadrina,od21.12.1993(Niemcy,Polska),
•Silesia,od22.09.1998(Rep.Czeska,Polska),
•Sprewa–Nysa–Bóbr,od21.09.1998(Niemcy,Polska),
•Œl¹skCieszyñski,od22.04.1998(Rep.Czeska,Polska),
•Tatry,od26.08.1994(Polska,S³owacja).
Wspó³pracaprzygranicznawspieranajestprzezprogramyifundusze

pomocoweUniiEuropejskiej,m.in.INTERREG,atak¿eCROSSBOR-
DERCOOPERATIONwramachprogramuPhare.

Federalizmipolitycznewizjefederacjieuropejskiej

Federalizmoznaczaformêorganizacjipañstwa,alete¿:ruchpolityczny,
maj¹cynacelupolityczn¹integracjêdowolnegomakroregionuwformie
dobrowolnegozwi¹zkupañstw.Federalizmskupiasiênaswoistympo-
dzialew³adzimetodzorganizowaniaprocesudecyzyjnegowramach
okreœlonejwspólnoty.Najczêœciejfederalizmsprowadzasiêdopodzia³u
kompetencjipomiêdzyw³adz¹centraln¹aw³adz¹(lubw³adzami)regio-
nalnymi(terytorialnymi).Podzia³tenuzale¿nionyjestoddecyzjicentrum
iczêœcisk³adowychfederacji.

Koncepcjautworzeniaeuropejskiejfederacji,czyli„OjczyznyEuropej-

skiej”zosta³azaprezentowananaKongresieEuropejskimwHadze(7–10
maja1948r.).Podstaw¹„OjczyznyEuropejskiej”by³projektutworzenia
uniiekonomicznejipolitycznejopartejnaponadnarodowychstrukturach
(parlament/rz¹dis¹d).Zwolennicy„OjczyznyEuropejskiej”,zwanirów-
nie¿federalistamieuropejskimi,opowiadaj¹siêzaprzeniesieniemupraw-
nieñsuwerennychpañstwnarzeczorganówfederalnych.Uwa¿aj¹oni,¿e
tylkotakimodelEuropymo¿ezmniejszyælubwyeliminowaæryzykowoj-
nynaStarymKontynencieapañstwomeuropejskimpozwoliuzyskaæwy-
sokipoziomrozwojudemokracjiigospodarki.

Obecniewyró¿niasiêdwastanowiskadotycz¹cemetodyurzeczywist-

nianiauniifederalnej:A.Metodêpaktufederalnegomiêdzyrz¹dami;
B.Metodêkonstytuanty.Pierwszaznichpolega³abynazawarciuumowy
outworzeniufederacjipomiêdzyrz¹damizainteresowanychpañstw,dru-

Federalizmipolitycznewizjefederacjieuropejskiej

gazaœnauformowaniuogólnoeuropejskiegoorganu,wybranegodemo-
kratycznie,któryzmandatuobywateliby³byuprawnionydodecyzji
wsprawietworzeniafederacji.

Narzeczutworzeniafederacjieuropejskiejaktywnieanga¿ujesiêUnia

Federalistów Europejskich– europejska organizacja pozarz¹dowa, maj¹ca
najwiêcejcz³onkówwRFNiW³oszech.Odkilkulatdzia³arównie¿wPol-
sce.

Dopolitycznychwizjiponadpañstwowej(supranarodowej)integracji

europejskiejzaliczasiênastêpuj¹cewizje(koncepcje),maj¹ceju¿wartoœæ
historyczn¹:

1.„StanyZjednoczoneEuropy”

AutoremtegopojêciajestWinstonChurchill,który19wrzeœnia
1946r.przedstawi³wZurychuideêutworzeniaStanówZjednoczo-
nychEuropy.Dopomys³utegopolitycyeuropejscywracalikilka-
krotnie.CzeskiprezydentVaclavHavel,podczasoficjalnegowyst¹-
pieniawefrancuskimSenaciew1999r.,zaproponowa³powo³anie
EuropejskichStanówZjednoczonych.PrezydentHavelpostulowa³
napisanieustawyzasadniczejUniiEuropejskiej:niezbytd³ugiejipo-
wszechniezrozumia³ejkonstytucji,wktórejzawartyby³bysenseu-
ropejskiejintegracjiifunkcjonowaniaUE.Oœwiadczy³ponadto,¿e
potrzebnebêdziezreformowanieParlamentuEuropejskiegoprzez
utworzeniesystemudwuizbowego,podobniejakwnormalnychfe-
deracjach.Utworzeniedrugiejizby,np.IzbyNarodów,wktórej
wszystkiepañstwamia³ybytylesamopos³ów,umo¿liwi³oby,zda-
niemVaclavaHavla,dalsz¹zmianêUniiEuropejskiej.Zmianatapo-
lega³aby na uchyleniu regu³y, wed³ug której wKomisji Europejskiej,
silnymorganieadministracyjnymUE,reprezentowanes¹wszystkie
PañstwaCz³onkowskieUnii.Wa¿niejszeby³ybypolityczneifacho-
wezdolnoœcikomisarzyKomisji,ni¿zapewnieniewniejreprezenta-
cjiwszystkimPañstwomCz³onkowskim.Interesyposzczególnych
PañstwCz³onkowskichpowinnyimog³ybybyæreprezentowanena
forumRadyEuropejskiejidrugiejIzbyEuropejskiegoParlamentu–
proponowa³ Havel. Wswym wyst¹pieniu oprzysz³oœci UE V. Havel
opowiedzia³siêpostroniefederalistów,którzynafundamenciedzi-
siejszejUniichcielibystopniowozbudowaæEuropejskieStanyZjed-
noczone,wyposa¿onedocelowowewszystkieatrybutypañstwafe-
deracyjnego.

Federalizmipolitycznewizjefederacjieuropejskiej

2.WizjêJoschki(Josepha)Fischera(ministrasprawzagranicznych

Niemiecdoroku2005)charakteryzowa³ynastêpuj¹cewnioski:
–kryzys„metodyJeanaMonneta”zosta³potwierdzonywprowa-

dzeniemdotraktatów(akonkretnieTraktatemAmsterdamskim)
tzw.wzmocnionejwspó³pracy(ang.:

enhancedcooperation);

–przyjêciefederalnejkonstytucjieuropejskiejstajesiêkoniecznoœci¹

wsytuacji intensywnej przebudowy wewnêtrznej UE irozszerzania
terytorialnegootakdu¿¹liczbêpañstw;konstytucjatakaumo¿li-
wia³abyutworzeniecentrówgrawitacjiintegracyjnej,inaczejujmu-
j¹c–awangardyintegracyjnejz³o¿onejzgrupkrajóworó¿nym
stopniuzaawansowaniaintegracyjnego(5,6lub12pañstw);

–utrzymaniepañstwanarodowegowobecnymkszta³cieniejestdo

koñcamo¿liwe;nanowomusz¹zostaæzdefiniowanerelacjemiê-
dzy Pañstwami Cz³onkowskimi aUni¹ Europejsk¹ ijej instytucja-
mi,opartenasolidarnoœciisubsydiarnoœci;

–koniecznajestnowakonstrukcjaParlamentuEuropejskiego(np.

dwieizby:pierwszaz³o¿onazparlamentarzystównarodowych,
drugaz³o¿onazbezpoœredniowybieranychsenatorówlub
zprzedstawicieliPañstwCz³onkowskich–nawzórniemieckiego
Bundesratu);

–konstrukcjaprzysz³egorz¹dueuropejskiegomusizostaæoparta

naRadzieEuropejskiejlubbezpoœrednimwyborzePrzewodnicz¹-
cegoKomisjiEuropejskiej.

3.WizjaJacques’aDelorsa,by³egoprzewodnicz¹cegoKomisjiEuro-

pejskiej,opartazosta³anapostulatach:
–koncepcji„federacjipañstwnarodowych”;
–federacjiszeœciupañstwza³o¿ycielskich,którychwspólnefunk-

cjonowanieoparteby³obynaspecjalnychuregulowaniach(„Trak-
tatwtraktacie”);

–wzmocnieniaponadpañstwowychinstytucji,ag³ównieKomisji

iParlamentuEuropejskiego.

4.WizjaHelmutaSchmidtaiValéry’egoGistardad’Estaingkoncentro-

wa³asiêna:
–odwo³aniudokoncepcjiutworzenia„trzonu-rdzeniaEuropy”na

bazie11(dziœ12)pañstwcz³onkówstrefyeuro;

–koniecznoœci zastanowienia siê nad konsekwencjami rozszerzenia

UEonowekraje–zEuropyŒrodkowo-WschodniejorazoTurcjê.

Federalizmipolitycznewizjefederacjieuropejskiej

5.WizjaTony’egoBlairaodwo³ywa³asiêdo:

–UniiEuropejskiejdefiniowanejjakosojusznarodów,aniefede-

ralnesuperpañstwo;

–w³¹czeniaparlamentównarodowychwprocesdecyzyjnyUE;
–wyborusta³egoPrzewodnicz¹cegoRadyEuropejskiej.

T.Blairodrzuca³wswejkoncepcji:
•przekazywaniewiêkszejw³adzyinstytucjomUE;
•pe³neuwspólnotowienieIIfilaruUEorazpolitykipodatkowejigo-

spodarczej;

•powrótdoidei„pierwotnegoj¹draEuropy”z³o¿onegoprzede

wszystkimzNiemieciFrancji.

Wymienioneczterywizjeprzysz³oœciintegracjieuropejskiejmia³yistot-

nywp³ywnaprzebiegpracwKonwencieEuropejskimiprzyjêcieTrakta-
tuustanawiaj¹cegoKonstytucjêdlaEuropy.Ró¿nicezdañwtymzakresie
sprawi³y,¿e–zw³aszczaponieudanychreferendachkonstytucyjnychwe
FrancjiiNiderlandach–traktattenwobecnejpostaciniewejdziew¿y-
cie.

Funduszeiprogramyprzedakcesyjne

Tylko Pañstwa ubiegaj¹ce siê ocz³onkostwo wUnii Europejskiej obejmo-
wanes¹pomoc¹finansow¹wramachunijnychprogramówprzedakcesyj-
nych(ang.

pre-accessionprograms).Pomoctaustajezchwil¹uzyskania

cz³onkostwawUEprzezpañstwo-beneficjenta,jednakwówczas–nieja-
koautomatycznie–zastêpowanajestpomoc¹ztzw.funduszystruktural-
nych.

RocznienarealizacjêfinansowejpomocyprzedakcesyjnejUniaEuro-

pejskaprzeznacza³a3120mlneuro.

Od2000rokuPolskaotrzymywa³awsparcieztrzechprogramów

przedakcesyjnych:

Phare(ang.:PolandandHungaryAssistanceforRestructuringtheir

Economies–ProgramPomocyPolsceiWêgromwRestrukturyzacjiGo-
spodarkiPHARE)jestnajwiêkszymprogramembezzwrotnejpomocydla
krajówEuropyŒrodkowejiWschodniej,utworzonymw1989rokudla
wspieraniadwóchpierwszychpañstwpostkomunistycznych.W2000ro-
kupomocwramach

Phareobejmowa³atak¿eBu³gariê,Estoniê,Litwê,£o-

twê,Rep.Czesk¹,Rumuniê,S³owacjê,S³oweniê,aobecnieobejmujetak-

Funduszeiprogramyprzedakcesyjne

¿eAlbaniê,Boœniê-Hercegowinê,ChorwacjêorazBy³¹Jugos³owiañsk¹
RepublikêMacedonii.Instytucj¹koordynuj¹c¹udzielaniepomocyjest
KomisjaEuropejskawspó³pracuj¹cazinstytucjamikrajowymi.

Polsceprzyznano³¹cznieponad3mldeurowramachpodpisanych

MemorandówFinansowych

Phare1990–2002.Wbud¿ecieUniinalata

2000–2006globalnawysokoœæpomocy

Pharewynosi1,5mldeurorocz-

nie.

Wramach

Pharefunkcjonuj¹programykrajowe,programydlagrup

beneficjentóworazprogramywspó³pracyprzygranicznej(ang.:

CrossBor-

derCooperation).WPolsceprogramyfinansowanezPHAREkoncentro-
wa³y siê wlatach 2000–2003 na problemach zwi¹zanych, miêdzy innymi,
zsystememzabezpieczeñsocjalnych,ochron¹œrodowiska,energetyk¹,
transportem,telekomunikacj¹iwalk¹zprzestêpczoœci¹.

PrzygotowaniemdowykorzystaniaprzezPolskêpowejœciudoUniijej

pomocowychfunduszystrukturalnychby³Program

PhareSpójnoœæSpo-

³ecznaiGospodarcza(PhareSSG,maj¹cynaceluzmniejszanienierówno-
miernoœcirozwojuregionówprzezaktywnoœægospodarcz¹,rozwi¹zywa-
nieproblemówspo³ecznychkojarzonychzrynkiempracyirestrukturyza-
cjêinfrastruktury.Program

PhareSSGsk³adasiêztrzechg³ównychkom-

ponentów:wsparciarozwojuinfrastruktury(INFRA),wsparciama³ych
iœrednichprzedsiêbiorstw(MSP)orazwsparciarozwojuzasobówludz-
kich(RZL).

Rok2003by³ostatnimrokiemprogramowania

Pharewkrajachwstê-

puj¹cychdoUE.ZgodniezharmonogramemokreœlonymwMemoran-
dachFinansowych,podpisanychprzezPolskêiKomisjêEuropejsk¹
w2003r.,projektyobjêtealokacj¹

Phare2003bêd¹jednakrealizowane

do2006r.

2.ISPA(ang.:

InstrumentforStructuralPoliciesforPre-accession–

PrzedakcesyjnyInstrumentStrukturalnyISPA).

Instrument ten finansuje projekty wzakresie spójnoœci spo³ecznej igo-

spodarczejwsektorzeœrodowiskaitransportu.Bud¿etISPAwynosi1,04
mldeuroroczniewokresieod2000do2006roku,zczegoPolsceprzy-
s³ugiwa³ood30do37%tejkwoty(œredniooko³o348mlneuro).

WsparciefinansoweISPAobjê³o:
•pomocdlaprzedsiêwziêæumo¿liwiaj¹cychkrajombeneficjentom

dostosowaniesiêdowspólnotowegoprawaochronyœrodowiska
orazdocelówPartnerstwadlaCz³onkostwa;

Funduszeiprogramyprzedakcesyjne

•dofinansowaniezrównowa¿onychprzewozów,awszczególnoœci

przedsiêwziêæwchodz¹cychwsk³adprojektówowspólnymintere-
sie;umo¿liwiatoPolscedostosowaniesiêdocelówPartnerstwadla
Cz³onkostwa,coobejmujestworzeniepo³¹czeñsiecikrajowej
ztranseuropejsk¹orazumo¿liwiaujednoliceniewarunkówwyko-
rzystaniatych¿esieci.

3.SAPARD(ang.:

SupportforPre-accessionMeasuresforAgriculture

andRuralDevelopement–PrzedakcesyjnyInstrumentWsparciadlaRol-
nictwaiObszarówWiejskichSAPARD).

InstrumenttenfinansowanoprzezEuropejskiFunduszOrientacji

iGwarancjiRolnej.Dojegopriorytetównale¿a³o:

•poprawa konkurencyjnoœci rolnictwa iprzetwórstwa rolno-spo¿yw-

czego,zarównowkrajujakzagranic¹;

•dostosowaniesektorarolno-spo¿ywczegodowymagañRynkuWe-

wnêtrznegowpodwzglêdemsanitarno-higienicznymijakoœcio-
wym;

•rozwójobszarówwiejskichprzezrozwójinfrastrukturytechnicznej

oraztworzeniewarunkówdopodejmowaniapozarolniczejdzia³al-
noœcigospodarczej.

PrzyjmowanieprojektówdoprogramuSAPARDzakoñczy³osiêprzed

przyst¹pieniemPolskidoUniiEuropejskiej.Obecniekontynuowanyjest
jedynieproceswdra¿aniazatwierdzonychprojektów.Rocznawartoœæ
œrodkówprzyznanychPolsceprzezUniêEuropejsk¹wramachSAPARD
wynios³aok.170mlneuro.

Genezaietapyintegracjieuropejskiej

Geneza europejskich organizacji integracyjnych wi¹¿e siê ztrzema wa¿ny-
miwydarzeniami:

1)KongresemEuropejskimwHadze(1948r.),
2)przyjêciemiog³oszeniemDeklaracjiSchumana(1950r.)i
3)Konferencj¹wMessynie(1955r.).
1.ZinspiracjiEuropejskiejUniiFederalistów,wdniach7–10maja

1948roku,wauligotyckiejparlamentuholenderskiego,odby³siêzjazd
zwolennikówfederacjiEuropy.Uczestniczy³ownim750deputowanych,
polityków,ludzikulturyidzia³aczyruchówproeuropejskichz19krajów

Genezaietapyintegracjieuropejskiej

Europy.Kongresowiprzewodniczy³WinstonChurchill.Kongresobrado-
wa³wtrzechKomisjach:Politycznej,EkonomicznejiSpo³ecznejorazKo-
misjidoSprawKultury.KomisjidoSprawKulturyprzewodniczy³hiszpañ-
skipisarzSalvadorMadariaga,wasyœcieDenisadeRougemonta(Szwaj-
car,czo³owypropagatorregionalizacji,przeciwnikkoncepcjigen.Char-
lesadeGaulle’abudowyEuropysuwerennychpañstwnarodowychwfor-
mie„EuropyOjczyzn”.)Zebranijednomyœlnieopowiedzielisiêzabudo-
w¹zjednoczonejEuropy.

RezultatembezpoœrednimKongresuby³omiêdzyinnymi:
•powstanieRuchuEuropejskiego(1948),
•utworzenieRadyEuropy(1949),
•utworzenieEuropejskiegoCentrumKultury(1950),któregodyrek-

toremzosta³DenisdeRougemont.

UtworzeniespecjalnejKomisjidoSprawKultury,narównizKomisj¹

Polityczn¹orazEkonomiczn¹iSpo³eczn¹,by³oœwiadectwemtego,i¿
twórcywizjiprzysz³ejzjednoczonejEuropytraktowaliznaczeniekultury
dlaprocesuintegracjikontynentueuropejskiegonarównizgospodark¹
ipolityk¹.PrzyinnejokazjiDenisdeRougemonttakskomentowa³ten
fakt:„Prawdziwakulturaniejestornamentem,zwyk³ymluksusem,ani
zbioremspecyficznychwartoœciniedotycz¹cychcz³owiekazulicy.Rodzi
siêonazeœwiadomoœci¿ycia,zwiecznejpotrzebyzg³êbianiasensuegzy-
stencji,powiêkszaniaw³adzycz³owiekanadrzeczami.Onastworzy³awiel-
koœæEuropy”.

2.DeklaracjaRobertaSchumanazosta³aprzedstawionaopiniipublicz-

nej9maja1950r.Rok1950by³bardzoistotnydlahistoriiintegracjieu-
ropejskiej.WtedytoJeanMonnetprzekona³francuskiegoministraspraw
zagranicznychRobertaSchumanadoprzedstawieniakoncepcjizak³adaj¹-
cej,¿ezachodnioniemieckiorazfrancuskiprzemys³stalowyiwêglowypo-
winnyznajdowaæsiêpodjedn¹tzw.Wysok¹W³adz¹,któramia³abynad-
zorowaæichrozwój.WrezultacieWysokaW³adzasta³asiêg³ównymor-
ganemEuropejskiejWspólnotyWêglaiStali(EWWiS)utworzonejwwy-
nikutejpropozycji.By³toimpulsdorozpoczêciaprocesuintegracjieuro-
pejskiej.PowstanieEWWiSurzeczywistni³okoncepcjêJeanaMonneta,
któryuwa¿a³,¿eintegracjaeuropejskaorazbudowaniestrukturypo-
nadnarodowej(federacji)mo¿ebyærealizowanestopniowo(sektorowo:
odintegracjisektorówgospodarkidointegracjipolitycznej).

Genezaietapyintegracjieuropejskiej

3.KonferencjawMessynieodby³asiêwczerwcu1955r.zudzia³em

ministrówsprawzagranicznychBelgii,Francji,Holandii(Niderlandów),
Luksemburga,RepublikiFederalnejNiemieciW³och(czylitzw.szóstki).
Podjêtewefekcieobraddecyzjeuruchomi³yprocesposzerzaniai
zacieœnianiaintegracjigospodarczejpañstwnale¿¹cychdot¹ddoEWWiS.
Noweobszarywspó³pracyobjê³ym.in.pokojowewykorzystanieenergii
atomowej.PodprzewodnictwemPaula-HenriSpaaka,ministraspraw
zagranicznychBelgii,opracowanyzosta³raportekspertów,którynastêp-
niewykorzystanojakoprogramow¹podstawêwnegocjacjachpoprzedza-
j¹cychzawarcieTraktatówRzymskichwmarcu1957r.(czylitraktatów
ustanawiaj¹cychEuropejsk¹WspólnotêGospodarcz¹iEuropejsk¹Wspól-
notêEnergiiAtomowej).

WspólnotyEuropejskieorazUniaEuropejskatonajbardziejudanypro-

jektintegracjimiêdzynarodowejkrajówEuropy.50latpokonywaniawie-
luproblemóworazogromnejpracyiwysi³kupokoleñdlapokojowego
wspó³istnieniairozwojunarodówEuropy.Chybaniebêdziewtymdu¿ej
przesadykiedypowiemy,¿eintegracjaeuropejskazaczê³asiêodprzyjaŸni
kilkuosób.Botow³aœniekilkumê¿ówstanu–RobertSchuman,Jean
Monnet,KonradAdenaueriAlcidedeGasperibyliinicjatoramiipierw-
szymirealizatoramiideiintegracji.Za¿egnaniedalszychkonfliktówibu-
dowapokojuwEuropieby³ypodstawowymicelami,którezgromadzi³y
inicjatorówintegracjieuropejskiejkrótkopozakoñczeniuIIwojnyœwia-
towej.PrzyjaŸñnarodówiwspólnedzia³aniadlautrwaleniapokoju,
wspó³pracanarzeczodbudowyzniszczonejgospodarki–tocele,które
zrodzi³yideêintegracji.

PierwszymetapemnadrodzedopowstaniaUniiEuropejskiejby³o

utworzenietrzechWspólnotEuropejskich:wspomnianejEuropejskiej
WspólnotyWêglaiStali(1951r.),EuropejskiejWspólnotyGospodarczej
(1957r.)iEuropejskiejWspólnotyEnergiiAtomowej(1957r.).Pañstwami
za³o¿ycielskimiWspólnotEuropejskichby³y:Francja,W³ochy,Republika
FederalnaNiemiec,Belgia,Holandia(Niderlandy)iLuksemburg.Drugi
etapintegracjizainaugurowanyzosta³napocz¹tkulat70.decyzj¹oposze-
rzeniuWspólnotoDaniê,IrlandiêiZjednoczoneKrólestwo(1972r.);za-
inicjowana zosta³a koordynacja wspólnej polityki zagranicznej (Europejska
Wspó³pracaPolityczna),powo³anoRadêEuropejsk¹(1974r.)izrealizowa-
noprojektuniicelnej.Drugietapzakoñczy³siêdecyzj¹owyborachbezpo-
œrednichdoParlamentuEuropejskiegow1979r.Trzecietapmia³zazada-

Genezaietapyintegracjieuropejskiej

nieprze³amaækryzysintegracji.Obj¹³lata80.Jednymzjegoosi¹gniêæby-
³ouchwalenieJednolitegoAktuEuropejskiego(1986r.)uzupe³niaj¹cego
istotneprzepisyTraktatówWspólnotowych.Wtymte¿okresieprzyjêto
nowePañstwaCz³onkowskie:Grecjê(1981r.),PortugaliêiHiszpaniê
(1985r.).W1985r.przewodnicz¹cymKomisjizosta³JacquesDelors.

Czwartyetapzaowocowa³przyjêciemTraktatuoUniiEuropejskiej

(Maastricht1992r.,którywszed³w¿ycie1.11.1993r.)orazposzerze-
niemUniiEuropejskiejonowepañstwa:Austriê,FinlandiêiSzwecjê
(1995r.).Odstycznia1995r.UniaEuropejskaliczy³a15PañstwCz³on-
kowskich.TraktatoUniiEuropejskiejzMaastrichtuzupe³nionyzosta³
przeznowyTraktatpodpisany2paŸdziernika1997r.wAmsterdamie.
TraktatzwanyAmsterdamskimwszed³w¿ycie1maja1999r.Kolejnym
traktatemjestTraktatNicejski,przyjêtywgrudniu2000r.apodpisany26
lutego2001r.Poniewa¿IrlandczycyodrzucilitenTraktatwreferendum
7czerwca2001r.,wszed³onostateczniew¿yciewroku2003.

1maja2004r.wesz³yw¿ycietraktatyoprzyst¹pieniukolejnych10

pañstwdoUE.NatomiastwpaŸdzierniku2004r.szefowiepañstwlub
rz¹dówpodpisaliuroczyœcieTraktatustanawiaj¹cyKonstytucjêdlaEuro-
py.Wmaju2005rokuspo³eczeñstwaFrancjiiNiderlandówodrzuci³y

→

TraktatKonstytucyjnywnarodowychreferendach,kwestionuj¹ctym

samyms³usznoœæprzyjêtegokierunkuiszybkoœæzmianwUniiEuropej-
skiej.

Globalizacja

Zagêszczeniezwi¹zkówwskaliœwiatowej,prowadz¹cedowzajemnego
oddzia³ywanianasiebiewydarzeñoznaczeniulokalnym,regionalnym
iœwiatowymAnthonyGiddensnazwa³zjawiskiem„globalizacji”.Dziêki
globalnemuzarz¹dzaniukapita³emipieni¹dzemorazdziêkimediomelek-
tronicznymiprzep³ywowiideiiinformacjimo¿liwesta³ysiêcorazszersze
isilniejszepowi¹zaniagospodarcze,kontaktyspo³eczeñstwiosóbindywi-
dualnych.Pojêcie„globalizacja”jestjednakbardzowieloznaczne.Jednym
s³u¿yonojakosposóbnawyjaœnieniewiêkszoœciproblemówgospodar-
czych ispo³ecznych, jakie wystêpuj¹ na œwiecie. Dla innych to propozycja
rozwi¹zaniaœwiatowychproblemów.Mo¿nate¿dostrzectendencjêwska-
zywanianaponoæsilneuwarunkowaniaglobalnychprocesów,coma
usprawiedliwiæbiernoœæibrakpropozycjialternatywnychrozwi¹zañ.

Globalizacja

Globalizacjatoniestan,leczproces.Charakterca³ychgospodarek

irynkówzmieniasiêwostatnichlatachniedopoznania.Procesyglobali-
zacjiwgospodarceprzyspieszy³ytakbardzo,¿ezmianykursówwymiany
walut,stópprocentowychicenakcjiwró¿nychkrajachs¹zesob¹wza-
jemniepowi¹zane.Globalizacjawymuszawiêckoniecznoœænowegopo-
dejœciaiwypracowaniasprawnegosystemuzdobywaniaizarz¹dzaniaist-
niej¹c¹globalniewiedz¹,informacj¹orazzasobami.Globalizacjabowiem
to masowe przemieszczanie siê ludzi wraz zich potencja³em materialnym,
intelektualnymispo³ecznym.Wykorzystuj¹ccoraztañszeibardziejrozbu-
dowanepo³¹czenialotniczeil¹dowe,zwiêkszaj¹zakresswejmobilnoœci
wstopniudot¹dnieosi¹galnym.

Globalna gospodarka obejmuje dziœ wiêc nie tylko wolny przep³yw to-

warówius³ug,aletak¿ewolnyprzep³ywidei,si³yroboczejikapita³u–od
inwestycjibezpoœrednichpotransakcjefinansowe.Zatempog³êbianie
iposzerzanieponadgranicznychwspó³zale¿noœcinastêpujenietylko
wwymiarzeekonomicznym,lecztak¿ewdziedziniestosunkówspo³ecz-
nych,mediów,kultury,ekologii.

Globalizacjaniejestprocesemhomogenicznym,jestsilniezró¿nicowa-

naregionalnie.Najbardziejintensywnewiêzigospodarcze³¹cz¹Europê,
AmerykêPó³nocn¹iJaponiêorazAzjêPo³udniowo-Wschodni¹.Gospo-
darkitychkrajówczerpi¹profityzeœwiatowejintegracjirynków.Nato-
miastdozapomnianychobszarównale¿ynp.regionAfrykisubsaharyj-
skiej.ZkoleiAmeryka£aciñskaczyAfrykaPó³nocnatoregiony,które
trudnojednoznaczniezakwalifikowaæjakozwyciêzcówlubprzegranych
globalizacji.

Globalizacjanieoznaczate¿,¿ezyskujenaniejca³espo³eczeñstwo

konkretnegokraju–aspo³eczeñstwoinnegokrajuwca³oœcitraci.Na
przyk³ad:przegranymiglobalizacjimog¹byæproducencidanegoproduk-
tu,zaœwygranymi–konsumenciwtymsamymkraju.

Globalna integracja przynosi ogromnekorzyœci ekonomiczne: miêdzy-

narodowypodzia³pracy,zwi¹zanyzwiêksz¹mobilnoœci¹kapita³uipro-
dukcji,szybkierozpowszechnianiesiêinnowacji,atak¿ekorzyœcinieeko-
nomiczne,takiejakwolnoœæwyboru,zwi¹zanazmiêdzynarodowymprze-
p³ywemdóbr,kapita³uikapita³uludzkiego.Czynnikitakiepowinnyza-
temsprzyjaækrajomrozwijaj¹cymsiêwichtransformacjiustrojowej
istrukturalnej.

Globalizacja

Zdrugiejjednakstrony,wobliczuzwiêkszaj¹cejsiêmobilnoœci,po-

szczególnekrajeanawetca³eregionykonkuruj¹miêdzysob¹ozdobycie
nowychiutrzymaniestarychzasobówkapita³owych.Miêdzykrajamitwo-
rzysiêwówczasspecyficznarywalizacjawdziedziniederegulacji.Deregu-
lacjarynkówfinansowychiichdynamikaorazpowi¹zaniatransnarodo-
wetoj¹droglobalizacji.Miêdzynarodowaarchitekturarynkówfinanso-
wychniejestjednakstabilna.Corazbardziejwzrastaj¹caniestabilnoœæsys-
temowadoprowadzi³awubieg³ejdekadziedolicznychkrachówgie³do-
wych,wtymbardzosilnegokryzysuazjatyckiegowroku1997.

Wspomnianarywalizacjawdziedziniederegulacjimo¿emieænieko-

rzystnywp³ywnastandardypracyiochronyœrodowiska,wysokoœæwyna-
grodzeñczyjakoœæubezpieczeniaspo³ecznego.Dlategoostatnielatas¹
okresemwiêkszejrozwaginadkierunkiemrozwojuglobalizacji;dosz³o
nawetdoprotestówzudzia³emlicznychorganizacjiiinicjatywobywatel-
skich.Jakowspó³odpowiedzialnychzakszta³tglobalizacjiwskazujesiê
Œwiatow¹OrganizacjêHandlu(WTO),BankŒwiatowy,Miêdzynarodowy
FunduszWalutowy,OECD,GrupêG-8oraz,naturalnie,koncernymiê-
dzynarodowe.Globalizacjajestprocesem,którytylkowniewielkimza-
kresiedasiêukszta³towaæ.Niew¹tpliwiejednakmo¿naszukaæpewnych
rozwi¹zañ iinstrumentów wtakim zakresie jak jej legitymizacja demokra-
tycznaczyd¹¿eniedospójnoœcispo³ecznej.

Dlategoglobalizacjazwi¹zanajesttak¿ezglobaln¹solidarnoœci¹

iwspó³odpowiedzialnoœci¹zato,codziejesiênaca³ymœwiecie,g³ównie
wAfryce,Ameryce£aciñskiejiAzji.Przyk³ademtakiegoodpowiedzialne-
gopodejœcias¹próbyglobalnegorozwi¹zywaniazagro¿eñekologicznych
(np.KonferencjaklimatycznawKyoto,zakoñczonaProtoko³emzKyoto)
orazzwalczanienaforumWTOpraktykmonopolistycznychiprotekcjo-
nizmuwskaliogólnoœwiatowej.

Jedn¹zodpowiedzinawyzwaniaglobalizacjijestzacieœnieniewspó³-

pracyregionalnej.Mo¿eononast¹piæpoprzeztworzenieuniicelnychczy
choæbystrefwolnegohandlumiêdzyzainteresowanymipañstwami.Efek-
tywnyudzia³instytucjiponadnarodowychwzacieœnianiutegotypukoor-
dynacjimóg³byprzyczyniæsiêdorozwi¹zaniaprzynajmniejniektórych
problemóworazwzmocniæobecnoœæró¿nychregionównarynkueuropej-
skimiœwiatowym.

Ostatniokarierêrobitak¿etermin

GlobalGovernance,któryodnosi

siê do struktur decyzyjnych iregu³ politycznych, niebêd¹cych wgestii po-

Globalizacja

jedynczychpañstw.Wczeœniejzarz¹dzanieglobalnedotyczy³osystemusto-
sunkówpomiêdzypañstwami,bazuj¹cymwszczególnoœcinamultilatera-
lizmiepañstw.Dzisiajzarz¹dzanieglobalneuwzglêdniatak¿ewspó³pracê
nainnychszczeblach–tak¿enaszczeblulokalnymiregionalnym.Perspek-
tywaobejmujerównie¿wspó³pracêaktorówpañstwowychiniepañstwo-
wych,wtymm.in.spo³eczeñstwaobywatelskiego,organizacjipozarz¹do-
wych,organizacjimiêdzynarodowychorazprzedsiêbiorcówprywatnych,
tworz¹cychsieæglobalnegozarz¹dzania(ang.:

GlobalGovernanceNet-

work).

UniaEuropejskaniepowsta³awskuteknarastaniaprocesówglobali-

zacyjnych.Regionalnawspó³pracaekonomicznaby³awprojekcieeuropej-
skimpomyœlanajakoinstruments³u¿¹cyutrzymaniuizapewnieniutrwa-
³egopokojunakontynencie.Unianiejestwiêcswegorodzajuprzek³adni¹
procesówglobalizacjiwEuropie.Cowiêcej,wœwieciezglobalizowanych
rynkówkapita³owych,którezawê¿aj¹mo¿liwoœcisuwerennegodzia³ania
pañstw,UEmo¿epomócwprzywróceniu–choæbyczêœciowym–utraco-
nejsuwerennoœci,naprzyk³adnapolufinansówpublicznych.

Globalizacjawspieraprocesyintegracji,gdy¿zzasadyopieraj¹siêone

nam.in.zapewnieniuochronypodmiotówibeneficjentówintegracji
przedzagro¿eniamizewnêtrznymi.Dzia³aniatakie,wyra¿aneg³ównie
waktywnoœciKomisjiEuropejskiejiParlamentuEuropejskiego,bardzo
czêstopolegaj¹naochroniepañstwiobywateliUEprzedm.in.:skutkami
globalnegoprzep³ywukapita³umiêdzynarodowego,unifikacj¹kulturow¹,
atak¿estoj¹nastra¿yprawsocjalnychpracownikówwkoncernachoglo-
balnymzasiêgu.Oilewiêcglobalizacjajestzjawiskiemnieuniknionym,
otylemo¿liwejestujêciejejwpewneramyprawneiwypracowaniein-
strumentówwp³ywunajejkszta³twceluochronypodstawowychwarto-
œci,naktórychopierasiêUE.

InstytucjeWspólnotiUniiEuropejskiejorazagendy
wspierającepracęUE

Nieka¿dainstytucjaeuropejskajestjednoczeœnieunijnymorganem.Posia-
daniestatusuorganuUEwynikaztraktatówza³o¿ycielskich.Organami
UEs¹RadaEuropejska,RadaUniiEuropejskiej,KomisjaEuropejska,Try-
buna³Sprawiedliwoœci,Trybuna³RewidentówKsiêgowych.Jedynymor-

InstytucjeWspólnotiUniiEuropejskiej

ganemUEniebêd¹cymjednoczeœnieorganemWE–jestRadaEuropejska.
Natomiastjedynymorganemwspólnotowymniebêd¹cymjednoczeœnie
organemUE–jestTrybuna³RewidentówKsiêgowych,zwanytak¿eTry-
buna³emObrachunkowym.

Zgodnieztraktatamiza³o¿ycielskimiWspólnotEuropejskichiUniiEu-

ropejskiej,wykonaniezadañimpowierzonychzapewniaj¹nastêpuj¹cein-
stytucje:ParlamentEuropejski,RadaUniiEuropejskiej,KomisjaEuropej-
ska,Trybuna³SprawiedliwoœciiTrybuna³Obrachunkowy.RadêiKomisjê
wspieraKomitetEkonomiczno-Spo³ecznyiKomitetRegionów,którepe³-
ni¹funkcjedoradcze.DoinstytucjiUniinale¿ytak¿eRadaEuropejska,
której dzia³alnoœæ uregulowano prawnie wJednolitym Akcie Europejskim
obowi¹zuj¹cymod1987r.(nienale¿yjejmyliæzRad¹Europy).

NamocyTraktatutzw.fuzyjnego(z1965r.,wszed³w¿yciew1967r.)

wszystkietrzyWspólnoty(EuropejskaWspólnotaWêglaiStali,Europej-
skaWspólnotaEnergiiAtomowejorazWspólnotaEuropejska)otrzyma³y
wspólneinstytucjeiorgany.

InstytucjeUniiEuropejskiejmaj¹siedzibyw3miastach:Strasburgu

(Parlament Europejski), Luksemburgu (Trybuna³ Sprawiedliwoœci iTrybu-
na³Obrachunkowy)iBrukseli(KomisjaEuropejskaiRadaUniiEuropej-
skiej).RadaEuropejskaspotykasiêwpañstwie,którewówczassprawuje
6-miesiêcznePrzewodnictwo(Prezydencjê)wUniiEuropejskiej.Spotka-
nianadzwyczajnemaj¹zawszemiejscewBrukseli.

UniaEuropejskaiWspólnotyEuropejskieopieraj¹swojefunkcjonowa-

nienaaktywnoœciwieluagencjimaj¹cychcharakterœciœlebran¿owy.Insty-
tucjetenale¿yodró¿niæodinstytucjipomocniczychUE,takichjak:Komi-
tetRegionów,KomitetEkonomiczno-Spo³ecznyczyKomitetSta³ych
PrzedstawicieliRz¹dówPañstwCz³onkowskich(COREPER).

KomitetEkonomiczno-Spo³eczny(KES,zwanyte¿ECOSOC)jestin-

stytucj¹wspóln¹dlaEuropejskiejWspólnotyEnergiiAtomowejiWspól-
notyEuropejskiej.Wjegosk³adwchodzi317przedstawicieliœrodowisk
gospodarczychispo³ecznych–producentów,rolników,przewoŸników,
pracownikównajemnych,kupców,rzemieœlników,przedstawicieliwol-
nych zawodów. ZPolski – 21 osób. KES uczestniczy aktywnie wrealizacji
celówizadañUniiEuropejskiej,wypracowuj¹cstanowiskawwielukwe-
stiachgospodarczychispo³ecznych.Musibyæwys³uchanyprzezRadê
Unii Europejskiej iKomisjê Europejsk¹. Instytucje te mog¹ zasiêgaæ opinii
Komitetuwewszystkichprzypadkach,gdyuznaj¹tozastosowne.Komi-

InstytucjeWspólnotiUniiEuropejskiej

tetEkonomiczno-Spo³ecznymo¿ete¿wyra¿aæopiniezw³asnejinicjatywy.
OpinieKESniemaj¹jednakcharakteruprawniewi¹¿¹cego.

UniaEuropejskastymulujewspó³pracêmiêdzyregionaln¹wEuropie.

Dziejesiêtopoprzezstworzeniezjednejstrony,wTraktacieoUniiEuro-
pejskiej,politycznejreprezentacjiregionóweuropejskichzPañstwCz³on-
kowskichUnii–KomitetuRegionów,azdrugiej–dziêkiuruchomieniu
przezKomisjêEuropejsk¹programówpromuj¹cychmiêdzynarodow¹
wspó³pracêregionównadu¿¹skalê.Programyteprzedewszystkimumo¿-
liwi³yfinansowaniewieludzia³añwspó³pracymiêdzyregionalnejwEuro-
pie,stworzy³yramyprogramoweipolityczneu³atwiaj¹cepodjêciewspó³-
pracy,przyczyni³ysiêdoprofesjonalizacjiwbudowaniusiecipowi¹zañ
miêdzyregionalnychiichwykorzystywaniuprzezregionydowspólnych
przedsiêwziêæ.To„operacyjne”wsparciemiêdzynarodowejwspó³pracy
regionówjestkonsekwencj¹wzrastaj¹cegoznaczeniasferyregionalnej
ilokalnejwUniiEuropejskiejipocz¹tkiemzastosowaniazasadysubsy-
diarnoœcinietylkowstosunkudopañstw,aletak¿ewobecregionów
wEuropie.Opowo³aniuKomitetówRegionówzdecydowanowtrakcie
KonferencjiMiêdzyrz¹dowej(obraduj¹cejprzedprzyjêciemTraktatu
oUniiEuropejskiejzMaastricht),maj¹cejnacelureformêtraktatówza-
³o¿ycielskichopowo³aniuEuropejskiejWspólnotyWêglaiStali,Europej-
skiejWspólnotyGospodarczejiEuropejskiejWspólnotyEnergiiAtomo-
wej.WnioskiKonferencjizapisanowpostanowieniachTraktatuoUnii
EuropejskiejpodpisanegowMaastrichtwlutym1992r.G³ównymcelem
KomitetuRegionówjestgwarantowanieiodpowiedniareprezentacjain-
teresówregionalnychilokalnychjednostekterytorialnychwUniiEuro-
pejskiejorazichwspó³uczestniczeniewprocesieintegracji.Uregulowania
dotycz¹celiczbyjegocz³onkówiwy³¹czniedoradczegocharakterus¹po-
dobnedoprzepisówoKomitecieEkonomicznymiSpo³ecznym.Obecnie
wKomiteciezasiada317cz³onkówitylu¿zastêpców.Wsumie,zewszyst-
kich miejsc wKomitecie, mniej miejsc przypada na reprezentantów szcze-
blaregionalnego,awiêkszoœænaprzedstawicieligminb¹dŸprowincji.Da-
je siê zauwa¿yæ, ¿e szczebel regionalny reprezentowany jest g³ównie przez
regionyzpañstwfederalnychb¹dŸz³o¿onych,zaœszczebellokalnyg³ów-
nieprzezreprezentantówpozosta³ychPañstwCz³onkowskich.Swojejre-
prezentacjiwKomitecieRegionównieposiadaj¹euroregiony.Ichprzed-
stawiciele mog¹ jedynie zostaæ w³¹czeni do delegacji wramach krajowych
limitów.NiewykluczonejestuczestnictwowKomitecieprzedstawicielieu-

InstytucjeWspólnotiUniiEuropejskiej

roregionów dzia³aj¹cych na granicach Unii ipañstw stowarzyszonych. Ist-
niej¹równie¿postulatywydzieleniadlanichspecjalnejpulimiejscwKo-
mitecie,obokju¿istniej¹cychreprezentacjiregionalnychilokalnych.Ko-
mitetSta³ychPrzedstawicieliRz¹dówPañstwCz³onkowskich(fr.:

Comité

desreprésentantspermanentsdesgouvernementsdesÉtatsmembres–
COREPER)jestnajwa¿niejsz¹instytucj¹pomocnicz¹WspólnotEuropej-
skich(czyliWspólnotyEuropejskiejorazEuropejskiejWspólnotyEnergii
Atomowej).Komitetsk³adasiêzambasadorówPañstwCz³onkowskich
UniiEuropejskiejakredytowanychprzyWspólnotachEuropejskich(tzw.
COREPERII);niekiedyzastêpowanychprzezzastêpcówambasadorów
(COREPER I). Odpowiada on za przygotowanie prac Rady Unii Europej-
skiejiwykonywaniezadañprzydzielonychmuprzeztêRadê.Wramach
COREPERdzia³a200gruproboczych.Oprócztegowjegoramachfunk-
cjonuj¹sta³ekomitetyispecjalistycznegrupyroboczepowo³ywane

adhoc

dorealizacjikonkretnychzadañ.G³ównymzadaniemCOREPERjestwy-
pracowywaniezgodnoœcistanowiskPañstwCz³onkowskichwsprawie
propozycjiKomisjiEuropejskiejjeszczezanimzostan¹onewpisanedopo-
rz¹dkudziennegoobradRadyUniiEuropejskiej.COREPERnieposiada
uprawnieñdecyzyjnych,leczjestwrêczsymbolempodstawowejregu³yin-
tegracjieuropejskiej,jak¹jestzasadaustêpstwikompromisu.Sprawy
uzgodnionewczeœniejprzezCOREPERs¹nastêpniewca³oœcizatwierdza-
neprzezRadêwjednymg³osowaniu,cobardzou³atwiajejpracenadty-
mizagadnieniami,wobecktórychPañstwaCz³onkowskieniedosz³ydo
porozumienianaszczebluCOREPER.

Doinstytucji(agencji)wspieraj¹cychdzia³aniaUniiEuropejskiejnale-

¿ym.in.:EuropejskieCentrumRozwojuSzkoleniaZawodowego(ang.:
EuropeanCentrefortheDevelopmentofVocationalTraining)–Thessalo-
niki,EuropejskaFundacjanaRzeczPoprawyWarunków¯yciaiPracy
(ang.:

FoundationforimprovementofLivingandWorkingConditions)–

Dublin,EuropejskaAgencjads.Œrodowiska(ang.:

EuropeanEnvironment

Agency)–Kopenhaga,EuropejskaFundacjads.Szkoleñ(ang.:European
TrainingFoundation)–Turyn,EuropejskieCentrumds.WalkizNarkoma-
ni¹(ang.:

EuropeanMonitoringCentreforDrugsandDrug-Addiction)–

Lizbona,EuropejskaAgencjads.KontroliLeków(ang.:

EuropeanAgency

fortheEvaluationofMedicinalProducts)–Londyn,Biurods.Harmoni-
zacjiwRamachRynkuWewnêtrznego(ang.:

OfficeforHarmonisationin

theInternalMarket)–Alicante,Agencjads.BezpieczeñstwaiZdrowia

InstytucjeWspólnotiUniiEuropejskiej

wMiejscuPracy(ang.:

AgencyforSafetyandHealthatWork)–Bilbao,

WspólnotoweBiurods.OchronyPrawdoGatunkówRoœlin(ang.:

Com-

munityPlantVarietyRightsOffice)–Angers,CentrumT³umaczeñ(ang.:
TranslationCentre)–Luksemburgoraz

→

FRONTEXWarszawa.

Integracjaiinstytucjonalizacjaintegracjieuropejskiej

Integracjato,wed³ugdefinicjiwielus³owników:„wytwarzanieca³oœci
zdrobnychcz¹stek”.Procesintegracjipolega,inaczejmówi¹c,natworze-
niusiêtakichwzajemnychpowi¹zañmiêdzyposzczególnymijednostkami,
któreprowadz¹doukszta³towaniasiênowejca³oœci–skomponowanej
ztychczêœci.Integracjajestwiêcprocesem³¹czenia,scalania,syntezy
mniejszychjednostek(struktur)–wwiêksze.Integracjaobejmowaæmo¿e
ró¿norodnesfery¿yciaspo³ecznego,jednakwwymiarzehistorycznym
najczêœciejdotyczyintegracjimiêdzynarodowej,sprowadzaj¹csiêdopro-
cesówekonomicznegoi/lubpolitycznegoscalaniapañstw.Integracja
gospodarczazainteresowanychpañstwniezawszezwi¹zanajestzichinte-
gracj¹polityczn¹.Wprzypadkuoburodzajówintegracjipañstwadoniej
przystêpuj¹cekieruj¹siêokreœlonymimotywamiiinteresami(korzyœcia-
mi).Ka¿daintegracjamusibyæopartanaustalonychpodstawachformal-
no-prawnychiinstytucjonalnych.Donajwa¿niejszychcechintegracjimiê-
dzypañstwowejnale¿¹:internacjonalizacja¿yciapolitycznegoigospodar-
czego,œwiadomadzia³alnoœæpodmiotówintegracjiwzakresieformowa-
nia iregulowania g³êbokich itrwa³ych powi¹zañ integracyjnych oraz pro-
cesyzbli¿anianarodów.Wsferzeintegracjiwyró¿niasiêrównie¿podzia³
naintegracjêregionaln¹isubregionaln¹–gdyintegruj¹siêmniejszegru-
pypañstwwwarunkachuniemo¿liwiaj¹cychintegracjêca³egoregionu.
Przyk³ademintegracjisubregionalnejby³outworzenietrzechWspólnot
Europejskichiwkonsekwencji–UniiEuropejskiej.

Wró¿nychdziedzinachizakresachstosunkówmiêdzynarodowychin-

stytucjonalizacjapojawiasiêwtedy,gdyokreœlonazbiorowoœæpañstwak-
ceptujeswojedotychczasowewzajemneoddzia³ywaniaiuznajecelowoœæ
ichpowtarzania;umieszczaj¹cjenastêpniewpewnychramachsystemo-
wychiorganizacyjnych–zapewniasobieichkontrolê.

Miêdzynarodowainstytucjonalizacjadokonywa³asiê,wed³ugJózefa

Kuku³ki„…stopniowoodchwili,kiedywyczerpa³ysiêmo¿liwoœcitrady-
cyjnejdyplomacjiikonieczneokaza³ysiêinnowacjew¿yciumiêdzynaro-

Integracjaiinstytucjonalizacjaintegracjieuropejskiej

dowym”.Mechanizmemsprawczymtworzeniainstytucjimiêdzynarodo-
wychsta³ysiêodpocz¹tkuXIXwiekukonferencjedyplomatyczne.Kon-
ferencjeodbywanecyklicznietworzy³yswebiuraisekretariaty,przekszta³-
caj¹csiêwswegorodzajuinstytucjemiêdzynarodowe.

Istotnes¹te¿formyinstytucjonalizacjistosunkówmiêdzynarodowych.

Pierwsz¹znichjestinstytucjonalizacjawformieobrotudyplomatycznego.
Zpunktuwidzeniapraktykioddzia³ywañpolitycznych–najwa¿niejsze
znaczenie ma dzia³alnoœæ negocjacyjna: rokowania, konsultacje irozmowy.

Drug¹form¹jestinstytucjonalizacjapoprzezorganizacjemiêdzynaro-

dowe.Stanowi¹oneprzedewszystkimforumaktywnoœcidyplomatycznej
pañstw, s¹ miejscem spotkañ, konsultacji inegocjacji polityków, dyploma-
tówimê¿ówstanuorazinstrumentemorganizowaniawp³ywuró¿nych
ugrupowañnapolitykêzagraniczn¹PañstwCz³onkowskich.Organizacje
tes¹tak¿einstrumentemzbiorowejlegitymizacjiichwspólnychinteresów.
Dziêkifunkcjommediacyjnym,koncyliacyjnymiregulacyjnymorganiza-
cjemiêdzynarodoweorazniebêd¹ceorganizacjamimiêdzynarodowymi
systemywspó³pracymiêdzyrz¹dowejspe³niaj¹istotn¹rolêwutrzymaniu
pokojumiêdzynarodowego.

Trzeci¹form¹instytucjonalizacjijestodgrywanierólmiêdzynarodo-

wych.Poprzezrolerozumiesiêoczekiwanezachowaniapañstw,daj¹cesiê
przewidzieæ ido których mo¿na siê dostosowaæ. Szczególne znaczenie ma
stopieñakceptacjirólprzezinnychuczestnikówstosunkówmiêdzynaro-
dowych.Wyró¿niasiêrolemocarstwaiprzywódcze,alete¿irolepañstw
mediacyjnych, czy rolê pañstwa neutralnego. Za³o¿yæ te¿ trzeba, ¿e ¿adna
zrólmiêdzynarodowychniejestakceptowanawsposóbtrwa³yinie-
zmienny,pozatymmo¿estaæsiêonaŸród³empowa¿nychkonfliktówina-
piêæ.

Ostatni¹form¹jestinstytucjonalizacjapoprzezprzestrzeganienorm

miêdzynarodowych.Procesinstytucjonalizacjistwarzam.in.p³aszczyzny
dlakszta³towaniasiênorm,któremog¹mieæstatusprawny,polityczny,
moralny,zwyczajowylubmog¹byæpoprostuodformalizowanymiregu-
³ami gry (patrz: publikacje Stanis³awa Bielenia). Prof. Roman KuŸniar wy-
ró¿nianastêpuj¹cetrzygrupywewnêtrznychprzyczyninstytucjonalizacji:
istotnepotrzebysystemuijegouczestników,podstawoweprawid³owoœci
rozwojusystemuorazsprzecznoœcirozwojuifunkcjonowaniasystemu.
Wgrupieprawid³owoœcinajwiêksz¹rolêwpowstawaniuprocesówinsty-
tucjonalizacjiodgrywaprzyspieszonainternacjonalizacjarozwojupoli-

Integracjaiinstytucjonalizacjaintegracjieuropejskiej

tycznego,spo³ecznegoigospodarczegoorazpostêpuj¹cawspó³zale¿noœæ
rozwojupañstwispo³eczeñstw.

Instytucjonalizacjaspe³niate¿okreœlonefunkcjewstosunkachmiêdzy-

narodowych.Funkcjastabilizacyjna–zmierzadoutrzymaniaiutrwalenia
pozytywnychaspektów

statusquopolitycznego,terytorialnego,ekono-

micznegoikulturalnego.Polegaonanatworzeniuochronyigwarancji
obrony,azatemrównowa¿eniaistabilizacjiinteresówcz³onkówinstytucji
miêdzynarodowych.Funkcjalegitymizacyjna–poleganauznawaniuza
wa¿nenowychsytuacjifaktycznychwœrodowiskumiêdzynarodowym,np.:
powstawanienowychpañstw,nowychinstytucji,przyjêcieplanówipropo-
zycjirozwi¹zañregionalnych.Funkcjaintegracyjna–organizujepañstwa
wokó³wspólnychcelówichinstytucjimiêdzynarodowychorazkszta³tuje
wiêzimiêdzynarodowe.Funkcjatazbli¿apañstwa,mobilizujejedouzgad-
nianiaikoordynacjiichaktywnoœci,wzmacniawzajemnieikanalizuje¿y-
wio³owoœæichoddzia³ywañ.Prof.J.Kuku³kapisze,i¿:„zespoleniepañstw
wprocesieinstytucjonalizacjistajesiêsilniejszeig³êbszejeœlikszta³tujesiê
natlepotrzebiinteresówpañstw,chocia¿ichuzgodnieniejestzregu³y
doœætrudne”.Funkcjaintegracyjnapolegate¿nautrwalaniugranicsyste-
mu,mobilizowaniuœrodkówdzia³aniaid¹¿eniauczestnikówsystemusku-
pionychwokó³istotnychwartoœci.Legitymujetewartoœci,wzmacniasku-
tecznoœædzia³añ,integrujerozproszonesi³y,wzmacniato¿samoœæsystemu,
wy³anianormyiregu³yumo¿liwiaj¹cefunkcjonowaniesystemu.Przyoma-
wianiutejfunkcjinale¿ydodaæ,¿ebezniejnieby³bymo¿liwy¿adenpro-
cesintegracyjny.Dziejesiêtakbezwzglêdunarodzajurzeczywistnianego
modeluintegracyjnego:federacyjnyczykonfederacyjny.

Termin„instytucjonalizacja”u¿ywanyjestwstosunkachdwustronnych

iwielostronnychorazwró¿nychsferach,rodzajachiformachstosunków
miêdzypañstwowych.Obejmujezatemwszystkiezakresyzmiennoœcirze-
czywistoœcimiêdzynarodowej,wtymtak¿eprocesyintegracyjne.„W
zwi¹zkuztymgenezainstytucjonalizacjiprocesówintegracyjnychwi¹za³a
siêiwi¹¿eprzedewszystkimzokreœlonymipotrzebamiregulowaniaod-
dzia³ywañwzajemnychpañstwwtokudzia³añintegracyjnych”(J.Kuku³-
ka).Dlategote¿stworzeniezorganizowanychsystemówwspó³pracymiê-
dzyrz¹dowejjestwynikiemzinstytucjonalizowaniapewnegoetapuzgod-
negowspó³dzia³aniapañstw.Wartorównie¿zauwa¿yæ,i¿dynamikapro-
cesówinstytucjonalizacyjnychprzechodzifazy,wramachktórychzakres
iintensywnoœæpe³nionychprzezniefunkcjitozwiêkszasiê,tozmniejsza.

Integracjaiinstytucjonalizacjaintegracjieuropejskiej

IntegracjaPolskizUniąEuropejską–przebieg,koszty
ikorzyści

Oficjalnenawi¹zaniestosunkówdyplomatycznychmiêdzyPolsk¹aEuro-
pejsk¹Wspólnot¹Gospodarcz¹(EWG)nast¹pi³owewrzeœniu1988roku
–a19wrzeœnia1989r.podpisanoumowêohandluorazwspó³pracygo-
spodarczej.Dziêkitejumowieju¿w1990r.PañstwaCz³onkowskie
WspólnotEuropejskichsta³ysiêg³ównympartneremhandlowymPolski.
Wdniach14–15lipca1989r.,podczasparyskiegoszczytusiedmiunajbar-
dziejuprzemys³owionychPañstwœwiata(G-7),podjêtodecyzjêoprzyzna-
niupomocyekonomicznejdlaPolskiiWêgier–pañstw,którejakopierw-
szepodjê³ytrudn¹próbêprzeprowadzeniareformustrojowych.Koordy-
nacjêtejpomocy,któr¹nazwano

→

Phare(odang.:PolandandHungary

AssistanceforRestructuringtheirEconomies–ProgramPomocyPolsce
iWêgromwRestrukturyzacjiGospodarkiPHARE),powierzonoKomisji
Europejskiej.Program

Pharezosta³póŸniejrozszerzonynainnepañstwa

EuropyŒrodkowej,WschodniejiPo³udniowej.

Wkonsekwencjipodjêtychdzia³añ16grudnia1991r.podpisano

umowêostowarzyszeniuPolskizeWspólnotamiEuropejskimiorazich
PañstwamiCz³onkowskimi.Umowata,zwanarównie¿Uk³ademEuropej-
skim,stanowi³apodstawêdalszegorozwojuhandluistosunkówgospo-
darczychpomiêdzystronami.Umowastowarzyszeniowaniezagwaranto-
wa³aPolscecz³onkostwawUniiEuropejskiej(UE),jakkolwiekzawiera³a
stwierdzenie,¿ePolskatraktujestowarzyszeniejakoetapnadrodzedo
cz³onkostwa.Prze³omoweznaczeniepodtymwzglêdemmia³adopierode-
cyzjaRadyEuropejskiejpodjêtanaszczyciewKopenhadze21–23czerw-
ca1993r.Przyjêtowtedykonkretnewarunkicz³onkostwaPolskiwUnii
Europejskiej,takiejak:stabilnoœæinstytucjigwarantuj¹cychdemokracjê,
pañstwoprawa,respektowanieprawcz³owieka,poszanowanieiochrona
prawmniejszoœcinarodowych,gospodarkarynkowaorazzdolnoœæbycia
konkurencyjnymnarynkuUniiEuropejskiejiwreszciezdolnoœædowy-
wi¹zywaniasiêzzobowi¹zañwynikaj¹cychzcz³onkostwawUE.

8kwietnia1994r.,wkilkatygodnipowejœciuw¿ycieUk³aduEuro-

pejskiego, Polska z³o¿y³a oficjalny wniosek wsprawie przyst¹pienia Polski
do Unii Europejskiej. Tym samym zarówno dla Polski, jak idla Unii Euro-
pejskiejijejPañstwCz³onkowskichrozpocz¹³siêokresrealizacjistrategii
przedcz³onkowskiej.

IntegracjaPolskizUniąEuropejską

BardzoistotnadlaakcesjiPolskidoUniiEuropejskiejby³a

„Agenda

2000”.DziœtendokumentautorstwaKomisjiEuropejskiejonazwie
wpe³nymbrzmieniu:

„Agenda2000.Narzeczsilniejszejirozszerzonej

Unii”maju¿walorhistoryczny.Zaprezentowanyzosta³16lipca1997r.
naforumRadyEuropejskiej,tj.szefówpañstwirz¹dówkrajówcz³onkow-
skichUniiEuropejskiej.

„Agenda2000”.omawia³anajistotniejszedlaUnii

kwestie:

1.FinansowanieUniiEuropejskiejzbud¿etuwspólnotowegonaokres

2000–2006,wtymrealizacjêpolitykistrukturalnej;

2.ReformêWspólnejPolitykiRolnej;
3.Wzrostzatrudnieniaipoziomu¿yciaobywateliUE;
4.Ramyprzysz³ejreformyinstytucjonalnejUE;
5.ZasadyprzygotowaniadorozszerzeniaUnii.
Istotn¹czêœæ

Agendystanowi³aopinia(avis)KomisjiEuropejskiejnt.

stanuprzygotowañdocz³onkostwapañstwkandyduj¹cych.Tymsamym
Agendaprzybra³aformalnykszta³trekomendacjidorozpoczêcianegocja-
cjiakcesyjnychzWêgrami,Polsk¹,Estoni¹,Czechami,S³oweni¹iCyprem.

OstatecznestanowiskoUniinatematjejrozszerzeniasformu³owane

zosta³opodczasszczytuszefówpañstwirz¹dówUEwLuksemburgu
12–13 grudnia 1997 r.Postanowiono wówczas rozpocz¹æ 31 marca 1998 r.
dwustronneKonferencjeMiêdzyrz¹dowezpañstwami,zktórymi
wpierwszejkolejnoœcipodjêtonegocjacjecz³onkowskie,tj.z:Cyprem,
Republik¹Czesk¹,Estoni¹,S³oweni¹,WêgramiiPolsk¹.Rozmowynate-
matpolskiegocz³onkostwawUEprzebiega³ywdwufazach.Pierwsza
znichtoprzegl¹d

→

dorobkuprawnegoUniiEuropejskiejpodk¹tem

zgodnoœciznimustawodawstwapolskiego(tzw.

screening).Wdrugiejfa-

ziePolska–opieraj¹csiênaprzeprowadzonymprzegl¹dzieprawa–przy-
gotowywa³aswojestanowiskanegocjacyjnewposzczególnychobszarach
(29na31obszarów)iprzedk³ada³ajeprzedstawicielomUniiEuropejskiej,
negocjuj¹cymwimieniukrajówcz³onkowskich.

WczasieprzygotowañdointegracjiPolskizUni¹Europejsk¹przyjêto

kilka istotnych dokumentów. Postronie Unii do najwa¿niejszych nale¿a³y:
„Bia³aKsiêgawsprawieintegracjipañstwstowarzyszonychzEuropy
ŒrodkowejiWschodniejzRynkiemWewnêtrznymWspólnotEuropej-
skich”,„OpiniaKomisjiEuropejskiejownioskuPolskiwsprawiecz³on-
kostwawUniiEuropejskiej”oraz„Partnerstwodlacz³onkostwa”.Nato-
miastPolskaprzygotowa³am.in.„Programydzia³añdostosowuj¹cychpol-

IntegracjaPolskizUniąEuropejską

sk¹gospodarkêisystemprawnydowymagañUk³aduEuropejskiego”,
„Narodow¹StrategiêIntegracji”oraz„NarodowyProgramPrzygotowa-
niadoCz³onkostwawUniiEuropejskiej”.Negocjacjezakoñczonowro-
ku2002,zaœ1maja2004r.Polskasta³asiêcz³onkiemUE.

IntegracjaPolskizUEwi¹¿esiêzkosztami,którenale¿yrozpatrywaæ

nietylkowaspekciebud¿etowym,aleigospodarczo-spo³ecznym.Koszty
bud¿etowewi¹¿¹siêzkosztamifunkcjonowaniacentralnejstrukturyko-
ordynacyjnej,dostosowywaniemprawa,szkoleniemkadridzia³aniamiin-
formacyjnymi.Kosztygospodarczo-spo³ecznemog¹natomiastmieæpo-
staætrudnychwyzwañdlaniektórychsektorówgospodarki,regionówkra-
ju,czyindywidualnychpodmiotówgospodarczychiposzczególnychoby-
wateli.Znacznaczêœækosztówprocesówdostosowawczychmusibyæ
wpierwszymokresiecz³onkostwafinansowanawramachfunduszyprzed-
akcesyjnychiprzeztransferyzfunduszystrukturalnych.Pozatymto,co
dlajednychjestkosztempolitycznym–np.przeniesienieczêœcikompeten-
cjiwykonywanychprzezniektóreorganypañstwowenarzeczinstytucji
UE–dlainnychjestzyskiemwpostaciwspó³uczestnictwawprocesachde-
cyzyjnychUE.Kosztynaturyekonomicznejzwi¹zanezprzejmowaniem
dorobkuprawnegoUE(

acquiscommunautaire)irestrukturyzacj¹gospo-

darkiprowadz¹domodernizacjiiwzrostukonkurencyjnoœcigospodarki
istabilnoœciprawnejobywateli.Analogicznie,mo¿liwywzrostkosztów
pracydlajednych,mo¿edladrugichoznaczaækorzyœæwpostaciwzrostu
p³ac,stabilnoœcisocjalnejipodwy¿szeniapoziomu¿ycia.Dlategoproces
integracjipowinienbyæbezwzglêdnieocenianywujêciuca³oœciowym.
Nale¿ypodkreœliæ,¿ekosztytransformacjigospodarczejnies¹cen¹cz³on-
kostwawUnii,leczcen¹wieloletniegozapóŸnieniapolskiejgospodarki
wsystemiesocjalistycznym.Kosztytenale¿a³obyponieœæwka¿dymwy-
padku–niezale¿nieodtegoczyPolskaprzyst¹pi³abydoUnii,czynie.Do-
œwiadczenieinnychpañstwwstêpuj¹cychdoUniipokazuje,¿ewd³u¿szej
perspektywiekorzyœciekonomicznezawdziêczaneintegracjiwielokrotnie
przewy¿szaj¹kosztydostosowañwynikaj¹cychzespecyfikifunkcjonowa-
niaUniiEuropejskiej.Polska,podejmuj¹cogromnywysi³ekdostosowaw-
czyiponosz¹czwi¹zaneztymkoszty,za³o¿y³a,¿estronaunijnarównie¿
bêdzieponosiæfinansowekonsekwencjenaszegocz³onkostwa.Kosztyte
Uniapowinnazestawiæzkorzyœciami,jakiewynikaj¹dlaniejzcz³onko-
stwaPolski.Korzyœcites¹znaczneis¹g³ównieefektemdynamiczniero-
sn¹cejwymianyhandlowej,szerokiegootwarciadostêpuproducentów

IntegracjaPolskizUniąEuropejską

zUEdonaszegorynku,korzystnychinwestycjiorazstabilizacjipolitycz-
nej,gospodarczejispo³ecznejwregionie.UczestnictwoPolskiwstruktu-
rach europejskich nie jest procesem ³atwym iwymaga przezwyciê¿enia po
obustronachwieluinteresów–sprzecznychwrzeczywistoœcilubpozor-
nie. Tylko stanowcza wola polityczna ze strony Polski iUE mo¿e pokonaæ
istniej¹cetrudnoœci

Polskajakocz³onekUEmaobowi¹zekobronyswoichinteresówipra-

woprzedstawianiaw³asnychkoncepcjidalszegorozwojuUnii.Korzyœci
wynikaj¹cezcz³onkostwaPolskiwUniiEuropejskiejmaj¹charakterpoli-
tyczny,gospodarczyispo³eczny.Korzyœcinaturypolitycznej–toudzia³
wbudowaniuzjednoczonejEuropy.Udzia³tenrealizowanyjestprzezak-
tywneuczestnictwowdzia³alnoœciinstytucjiUniiEuropejskiejwewszyst-
kichjejfilarach.Dziêkitemumo¿liwejestzwiêkszeniestabilnoœcisystemu
demokratycznegoorazbezpieczeñstwaobywateliipañstwa.WspólnaEu-
ropadajete¿obywatelommo¿liwoœæswobodnegopodró¿owania,osiedla-
niasiêipodejmowaniapracy.

Korzyœci polityczne polegaj¹ równie¿ na œciœlejszym budowaniu zwi¹z-

kówPolskizreszt¹Europynapoziomieindywidualnym,lokalnymiregio-
nalnym. Cz³onkostwo Polski wUnii Europejskiej oznacza tak¿e: formalny
kres„porz¹dkupoja³tañskiego”wEuropie;unicestwieniewidmatotalita-
ryzmuiutrwaleniedemokracji,atak¿erozwójgospodarczy,bezpieczeñ-
stwoistabilnoœæorazuzyskanieprzezPolskêpozycjimiêdzynarodowej
odpowiadaj¹cejjejrzeczywistemupotencja³owi.

Korzyœcinaturygospodarczej–toudzia³wJednolitymRynkuUE,zje-

goswobod¹przep³ywutowarów,ludzi,us³ugikapita³u;totak¿edostêp
dofunduszystrukturalnych,nap³ywinwestycjiinowychtechnologii.

Korzyœcinaturyspo³ecznej–torealnezbli¿aniePolskidostandardów

europejskichwdziedziniebezpieczeñstwawewnêtrznego,bezpieczeñstwa
iwarunkówpracy,zdrowia,edukacji,informacji,to–generalnie–wy¿sza
jakoœæ¿ycia.Np.emeryciirenciœci,którzyzapragn¹nasta³ezamieszkaæ
winnymkrajuUniimog¹otrzymywaæswoje(przyznanewkrajupocho-
dzenia)emeryturyirenty.Konkretnekorzyœcispo³ecznewi¹¿¹siête¿
zprzyst¹pieniemPolskidoKartyPodstawowychPrawSpo³ecznychPra-
cownikówpodpisanejprzezkrajecz³onkowskieUniiEuropejskiej.
Korzyœciwynikaj¹cezwdro¿eniaeuropejskichnormekologicznychobej-
muj¹poprawêœrodowiskowychwarunków¿yciaspo³eczeñstwa,wdro¿e-
nienowoczesnychtechnologiiprzyjaznychdlaœrodowiska,racjonalizuj¹-

IntegracjaPolskizUniąEuropejską

cychzu¿yciesurowcówienergii,awiêcjednoczeœniepoprawiaj¹cych
efektywnoœægospodarowaniaipozwalaj¹cychnaunikniêcieekologicznej
barierywzrostu.

Poup³ywieokresówprzejœciowychintegracjaPolskizUni¹Europejsk¹

umo¿liwiswobodnepodró¿owanie(bezjakichkolwiekkontroligranicz-
nych),osiedlaniesiê,inwestowanieipodejmowaniepracy.Integracjawy-
ra¿asiêm.in.wuznaniurównorzêdnoœciœwiadectwidyplomów,swobo-
dzieuzyskaniazezwolenianapracê,za³o¿eniafirmy,podjêcianauki.

Przytejokazjiwartorównie¿zastanowiæsiê,cozyska³aUniaEuropej-

ska,przyjmuj¹cPolskêdoswegogrona?Popierwsze:w³¹czeniePolskido
struktureuropejskichprze³ama³ostary,„poja³tañskiporz¹dek”wEuropie,
Podrugie:tylkowpe³nizintegrowanaEuropabêdziewstaniesprostaæ
konkurencjiUSA,Japoniioraztzw.tygrysówazjatyckich(m.in.Korea
P³d.,Tajlandia,Singapur)iChinwdziedziniegospodarki.Potrzecie:
obecniekorzyœciekonomicznedlapozosta³ychpañstwUniiEuropejskiej
wynikaj¹zszybkorosn¹cejwymianyhandlowej,dostêpudonaszegoryn-
ku,wzrostuinwestycjiorazzestabilizacjipolityczno-gospodarczejwca-
³ymregionieEuropyŒrodkowo-Wschodniej.Polskaodgrywaæbêdzietak-
¿ewa¿n¹rolêwhandluUniiEuropejskiejzobszaremby³egoZwi¹zkuRa-
dzieckiego.PolskatodlaUniiEuropejskiejrównie¿olbrzymikapita³ludz-
kiztegosamegokrêgukulturowego–pracownikówikonsumentówak-
tywnych,dobrzewykszta³conych,przedsiêbiorczych,gotowychsprostaæ
wymaganiomwspó³czesnegorynkuoraznowoczesnychtechnikitechno-
logii.

Wypadaprzypomnieæ,jakimiargumentamipos³ugiwanosiêwniedaw-

nejpublicznejdyskusjinatematpolskiegocz³onkostwawUniiEuropej-
skiej.Popierwsze–ostrzeganoprzedutrat¹to¿samoœcinarodowej.
Aprzecie¿Polacynieutracilijejwwarunkachbezporównaniatrudniej-
szych–wokresieponad120latzaborczejopresji,pozbawieninadzieina
szybkieodzyskaniew³asnegoPañstwa,poddawaniwynaradawiaj¹cejpre-
sjiiszykanomadministracyjnymispo³ecznym.Ka¿dynaródpowinien
czerpaænaukêzeswojejw³asnejhistorii.Nienale¿ylêkaæsiê,¿eprawie
czterdzieœcimilionówPolakówulegniewew³asnymsuwerennymPañ-
stwiewynarodowieniuwnastêpstwieekonomicznej,prawnej,cywilizacyj-
nejikulturalnejintegracjiStaregoKontynentu.Podrugie–obawianosiê,
¿ezagranicznykapita³nap³yniedonaszegokrajutylkopoto,bywyzyskaæ
tani¹si³êrobocz¹.Jestoczywistoœci¹,¿eintegracjaotworzy³aszerokie

IntegracjaPolskizUniąEuropejską

mo¿liwoœcidlaobcegokapita³uwPolsce–zw³aszczawobecbraku,co
podkreœlalioponenci,wystarczaj¹cegokapita³urodzimego.Takieargu-
menty,odwo³uj¹cesiêg³ówniedoemocji–aunikaj¹cesporunap³aszczyŸ-
nierzeczowychargumentówgospodarczychby³yechemsloganówpropa-
gandowych,wrogichposierpniowejPolsce.Pogl¹d,jakobyzintegrowanie
polskiejgospodarkizeuropejsk¹mo¿enaszniewoliæiuczyniæjeszcze
biedniejszymi ni¿ jesteœmy – nie jest trafny. Nie ma bowiem takiego kraju,
który by straci³ na swym uczestnictwie we wspólnocie europejskiej. Polski
dorobekwrazztysi¹cletni¹tradycj¹jestwystarczaj¹cosilny,abysprostaæ
wyzwaniuintegracjieuropejskiej.Potrzecie–podkreœlano,¿ewspó³cze-
snykapitalizmniejestidea³em,¿ewielewtymustrojuz³a,biedyiniespra-
wiedliwoœci.Tapowszechnieprzecie¿znanaprawdanieumniejszajednak
znaczeniafaktu,i¿procesintegracjieuropejskiejs³u¿yeliminacjitychne-
gatywnychzjawiskspo³ecznychidajedodyspozycjiodpowiednieinstru-
mentyfinansowe.Porazpierwszywtakiejskalikrajebogatepomagaj¹
biedniejszym,jednoczeœnierozwi¹zuj¹cniektórew³asneproblemyspo-
³eczneiekonomiczne.Obywateleposzczególnychkrajówuzyskalimo¿li-
woœæswobodnegoprzemieszczaniasiê,wyborumiejscazamieszkania,na-
ukiipracynaca³ymterytoriumUniiEuropejskiej.

Interesymiędzynarodoweaintegracjaeuropejska

Potrzebys¹wstosunkachmiêdzynarodowychpodstaw¹interesówmiê-
dzynarodowych.Interesys¹natomiastistotnedlabudowaniacelów,zaœ
celes¹impulsemdopodejmowaniamiêdzynarodowejaktywnoœci.Interes
miêdzynarodowytorelacjamiêdzypotrzebamiuczestnikastosunkówmiê-
dzynarodowych–azaspokajaj¹cymitepotrzebydobramilubwartoœcia-
mi,stosunkamiistanamirzeczywistoœci.

Mo¿nawyró¿niænastêpuj¹cerodzajeinteresówmiêdzynarodowych:
a)interesyœwiatowegosystemustosunkówmiêdzynarodowych,takie

jaknaprzyk³adœwiatowypokój,bezpieczeñstwo,walkazefektem
cieplarnianym;

b)interesyponadregionalnychsystemówstosunkówmiêdzynarodo-

wych,przyk³adowotakichjaksystempowsta³ywprocesieOBWE;

c)interesyregionalnychsystemówstosunkówmiêdzynarodowych,jak

UniaEuropejska;

d)interesyposzczególnychpañstw;

Interesymiędzynarodowe

e)interesyuczestnikówstosunkówmiêdzynarodowychdzia³aj¹cych

wewn¹trzpañstw,szczególniewtedy,gdyfunkcjonuj¹onirówno-
czeœniewewnêtrzuwielupañstw,asposóbiceleichdzia³anias¹ko-
ordynowanewskalimiêdzynarodowej.

Prawid³owyrozwójstosunkówmiêdzynarodowychorazharmoniain-

teresówmiêdzypañstwamiwymagaj¹kontrolowaniaprocesunarastania
sprzecznoœcii,coistotne,d¹¿eniadorozwi¹zywaniaichzanimdoprowa-
dz¹dokonfliktówikryzysówmiêdzynarodowych.Zgodnoœæinteresów
pañstwwramachstrukturmiêdzynarodowych,równie¿takichjakUnia
Europejska,niepolegajednaknaidentycznoœciichinteresów.Wrzeczy-
wistoœcizawszeistniejepewneichzró¿nicowanie.Wkonsekwencji–po-
miêdzyuczestnikamistrukturymiêdzynarodowejwystêpuj¹,obokproce-
sówwspó³pracy,tak¿eprocesyrywalizacji,któreodzwierciedlaj¹ró¿nice
wichinteresach.

Unia Europejska jest – zpunktu widzenia analizy jej funkcjonowania –

systememci¹g³egowypracowywaniakompromisupomiêdzyczêstoroz-
bie¿nymiinteresamiposzczególnychkrajówcz³onkowskichainteresem
UEsformu³owanymprzezinstytucje(organy)unijne,szczególnieKomisjê
Europejsk¹,przyuwzglêdnianiuwspólnycheuropejskichwartoœci.

JeanMonnetakryzysintegracjieuropejskiej

TraktatoUniiEuropejskiejzMaastrichtijegorewizjawpostaciTraktatu
Amsterdamskiego,atymbardziejNicejskiego,podkreœli³yistniej¹cypo-
dzia³napañstwa,któres¹zainteresowanepog³êbianiemintegracjiorazte,
którechcia³ybyskoncentrowaæsiênalepszymwykorzystywaniuistniej¹-
cychmo¿liwoœci.ProcesdalszegointegrowaniaEuropyznalaz³siêwiêc
wimpasie.WyraŸniepotwierdzatowprowadzenieTraktatemAmsterdam-
skimnowychzapisówdotycz¹cych„elastycznoœciintegracyjnej”,czylitzw.
œciœlejszejintegracji(traktatu¿ywaterminu„wzmocnionawspó³praca”).
Niesposóbprzeceniæwagiewentualnychkonsekwencjipodzia³uUniiEu-
ropejskiejnakrajeznajduj¹cesiêwstrefieeuroite,którepozani¹pozo-
staj¹(zkoniecznoœcilubzwolnegowyboru).

Odrzuceniewroku2005Traktatuustanawiaj¹cegoKonstytucjêdla

EuropyprzezuczestnikówreferendówweFrancjiiNiderlandachdope³-
ni³oobrazkryzysuwUE.Abyzrozumieædychotomiêdziel¹c¹wolêide-
klaracjePañstwzjednejstronyabie¿¹ceefektyichdzia³añzdrugiej,na-

JeanMonnet

le¿ysiêgn¹ædohistorii.IdeaEuropywymyœlonaprzezJeanaMonnetaije-
gozwolennikówufundowanaby³anaza³o¿eniunieodwracalnoœcimiêdzy-
narodowejintegracjidziêkiodpowiednimstrukturomponadnarodowym
(ponadpañstwowym).Zak³adanokoniecznoœæzbudowaniaeuropejskiego
pañstwafederalnego.Zrealizowanietegoceluokaza³osiêniemo¿liwe
iEuropaJeanaMonnetadosz³adokresuswejrealizacji.Przynios³aona
jednakRynekWewnêtrzny,awkonsekwencjiUniêGospodarcz¹iWalu-
tow¹(zeurojakowspóln¹walut¹).Zabrak³owszak¿eenergiidoprowa-
dzeniarównolegleintegracjipolitycznej.CioszadanyprzezFrancjê(Char-
les’adeGaulle’a)wpo³owielatszeœædziesi¹tychza³ama³takw¹t³¹budow-
lêprzysz³ejUniiEuropejskiejopieraj¹cejsiênaza³o¿eniurealizowaniajed-
noczeœnieintegracjiekonomicznejipolitycznej.

W³aœniedlategojednymzg³ównychproblemówTraktatuzMaastricht,

Traktatu Amsterdamskiego iTraktatu Nicejskiego jest nie do koñca udana
próbapo³¹czeniaelementówfederacyjnychzkonfederacyjnymi.Niepo-
mog³aonawrozwi¹zywaniunowychproblemów,przedktórymistanê³y
PañstwaCz³onkowskieUE.ProblemyEuropyprzysz³oœcidadz¹siêjasno
zdefiniowaæ:

1.Rynek Wewnêtrzny jeszcze nie jest wpe³ni zrealizowany aUnia Go-

spodarczaiWalutowasta³asiêfaktem,odbieranymkrytycznieprzez
niektórespo³eczeñstwa.

2.RozszerzanieUniijestrównoczeœniejejpog³êbianiem.Rozszerzenie

UEtowyrazg³êbokiego,wa¿negoiwspólnegoeuropejskiegointere-
suieuropejskichwartoœci.St¹dg³osykrytykuj¹cesytuacjê,¿eprawie
natychmiastotwartodrzwidoUEdlarozwiniêtychdemokratycz-
nych pañstw EFTA, azbyt d³ugo (kilkanaœcie lat) trzymano przed ty-
midrzwiaminowedemokracjeEuropyŒrodkowo-Wschodniej.

3.Rozwójgospodarczyostatnichlatby³czymœwiêcejni¿procento-

wymwzrostemwskaŸników.Nastêpuj¹bowiemtak¿ezmianystruk-
turalne,którenios¹dalekoid¹ceskutkidlaprzysz³oœcipracy,prze-
mys³uispójnoœcispo³eczno-ekonomicznejwEuropie.

4.Politykazagranicznaiobronnastajesiêtematemkluczowym.

WspólneinteresyPañstwCz³onkowskichmusz¹zostaæwtymobsza-
rzejednoznaczniezidentyfikowane.

5.Wobecwieluzagro¿eñnaœwiecie(wtymterroryzmumiêdzynaro-

dowego)najlepsz¹odpowiedzi¹mo¿ebyæEuropadzia³aj¹cajakoje-
denpolitycznyorganizm.

JeanMonnet

Wymienionepowy¿ejtrudnoœcitosytuacjaniekorzystnadlaintegracji

Europy,generuj¹cawrêczprocesyrozpadaniasiêtego,copróbowano³¹-
czyæwprocesiedotychczasowejintegracji.WizjeEuropypolitycznejoraz
ekonomicznejpowinnysiêuzupe³niaæ,tymczasemwystêpuj¹wnichnie
tylkoró¿nice,alewrêczantynomie.Europaekonomicznaopierasiêbo-
wiemnainteresach,zaœEuropapolityczna–nawartoœciach.

KaryfinansowenakładanenaPaństwaCzłonkowskieUnii
przezTrybunałSprawiedliwości

Grecja,jakopierwszykrajwhistoriiWspólnotEuropejskich,zosta³a4lip-
ca2000r.skazanaprzezTrybuna³Sprawiedliwoœcinazap³acenie20tys.
eurozaka¿dydzieñtrwaniastanunaruszeniaprawawspólnotowego
wpostacinieprawid³owegoprzetransponowaniawdro¿onejdyrektywy.
Podstaw¹prawn¹tegoorzeczeniajestart.228Traktatuustanawiaj¹cego
WspólnotêEuropejsk¹,któryzak³ada,¿ejeœliTrybuna³Sprawiedliwoœci
nawniosekKomisjiEuropejskiejuzna,¿ePañstwoCz³onkowskieuchybi-
³ojednemuzzobowi¹zañ,którenanimci¹¿¹napodstawietraktatu,Pañ-
stwo to jest zobowi¹zane podj¹æ œrodki, które zapewni¹ wykonanie wyro-
kuTrybuna³u.JeœlijednakKomisjaEuropejskauzna,¿ewskazanePañstwo
Cz³onkowskieniepodjê³otakichœrodków–wydajetzw.„umotywowan¹
opiniê”,czylidokumentprecyzuj¹cypunkty,wktórychtoPañstwoCz³on-
kowskie nie zastosowa³o siê do wyroku Trybuna³u. Uprzednio jednak Ko-
misjamusiumo¿liwiætemuPañstwuprzedstawienieswoichuwag.Abytak
siêsta³o,KomisjanajpierwwzywadanePañstwoCz³onkowskiewspecjal-
nym liœcie, zwanym potocznie monitem, do zajêcia stanowiska wsprawie.
JeœliPañstwoCz³onkowskienadal,mimomonituiumotywowanejopinii
niepodejmujekroków,którezapewni¹wykonaniewyrokuTrybuna³u
wterminieokreœlonymprzezKomisjê–mo¿eonawnieœæsprawêdoTry-
buna³u.WtakiejsytuacjiKomisjaEuropejskaustalawysokoœærycza³tulub
okresowejkarypieniê¿nejp³atnejprzezwskazanePañstwoCz³onkowskie.
Je¿eliTrybuna³faktycznieuznawniosekKomisjiipotwierdzi,¿ePañstwo
Cz³onkowskieniezastosowa³osiêdoorzeczeniaTrybuna³u,wtedymo¿e
na³o¿yænanierycza³tlubokresow¹karêpieniê¿n¹(grzywnê).Wprzypad-
kuGrecjidosz³ow³aœniedotakiejsytuacji.Wroku1987KomisjaEuro-
pejskadowiedzia³asiêoistnieniuniekontrolowanegowysypiskaœmieci,

Karyfinansowe

wtymodpadówprzemys³owych,medycznychimilitarnychnawyspie
Kreta.Wkwietniu1989r.Komisjawnios³askargêdoTrybuna³uSprawie-
dliwoœciprzeciwkoGrecjionaruszenieobowi¹zkówtraktatowych.
Wkwietniu1992r.Trybuna³uzna³skargêKomisji,stwierdzaj¹c,¿eGre-
cjanaruszy³adyrektywyoodpadachorazoodpadachtruj¹cychiniebez-
piecznych.KomisjaEuropejskaniezosta³apoinformowanaprzezGrecjê
owykonaniu tego orzeczenia, wzwi¹zku ztym wroku 1993 Komisja Eu-
ropejskaprzypomnia³aGrecjioniewype³nianiuprzezni¹na³o¿onych
przezTrybuna³zobowi¹zañ.„Przypominanie”trwa³odoroku1997,kie-
dytoKomisjaostateczniewnios³adoTrybuna³uskargêona³o¿eniena
Grecjêkaryfinansowej.Sprawaniezosta³aodrzuconaanizawieszona.
Trybuna³skaza³Grecjênazap³aceniekary.Nieulegaw¹tpliwoœci,i¿spra-
watamia³acharakterprecedensowy.Wmiêdzyczasieskazanotak¿eFran-
cjênajednoczesn¹zap³atêokresowejkaryfinansowejirycza³tuzanie-
przestrzeganieprzepisówokontroliwielkoœcioczekwsieciachrybackich.
Zpewnoœci¹ takich orzeczeñ bêdzie wiêcej, gdy¿ iloœæ nierespektowanych
orzeczeñTrybuna³ugwa³townieroœnie;tocz¹siêju¿nowesprawyprzeciw
Francji,Grecji,HiszpaniiiNiemcami.

DlaPañstwaCz³onkowskiegoproblememjestnietylkowysokoœæta-

kichkar(s¹onebardzodolegliwe),lecztak¿esposóbustaleniaodpowie-
dzialnegoresortu.Szczególnietrudnymprzypadkiemjestsytuacja,gdyna-
ruszeniaprawawspólnotowegodopuszczasiêgmina,naprzyk³adpoprzez
zawarciecywilno-prawnejumowyoœwiadczenieus³ugoczyszczaniamia-
sta zpominiêciem unijnych procedur przetargowych. Wówczas gmina jest
zwi¹zanatak¹umow¹,zaœzobowi¹zanymdouiszczeniakaryfinansowej
jestrz¹dreprezentuj¹cypañstwoprzedTrybuna³em.Prawowspólnotowe
nieregulujenatomiastkwestiirozliczeñztytu³up³atnoœcikarfinansowych
miêdzyrz¹demainnymijednostkamiadministracjipublicznej.

KomisjaEuropejska:kuratorTraktatów

KomisjaEuropejskajestwspólnymorganemdwóchWspólnotEuropej-
skich(WspólnotaEuropejska,WspólnotaEnergiiAtomowej)orazUniiEu-
ropejskiej.Nazywanajest„kuratorem(ang.:

guardian)traktatów”.Do

kompetencjiKEnale¿y:prawoinicjatywylegislacyjnej,reprezentacjainte-
resówikoordynacjadzia³añWspólnot(wewn¹trzinazewn¹trzUniiEu-
ropejskiej),kontrolastosowaniaprawawspólnotowego(europejskiego),

KomisjaEuropejska

realizacjapostanowieñzawartychwtraktatachorazaktachprawnych
przyjêtychprzezWspólnoty.Komisjaliczy25cz³onków,³¹czniezprze-
wodnicz¹cymijego,obecnie,piêciomazastêpcami.Cz³onkowieKEs¹
nieformalniezwanikomisarzami.Ka¿dykomisarzpochodzizinnegoPañ-
stwaCz³onkowskiego.

Przewodnicz¹cym Komisji Europejskiej jest José Manuel Durao Barro-

so,by³ypremierPortugalii.WstrukturzeKomisjifunkcjonuj¹23Dyrek-
cjeGeneralne(odpowiedzialnezarealizacjêposzczególnychpolitykUnii
Europejskiej)orazwyspecjalizowanes³u¿byogólneorazwewnêtrzne(np.
S³u¿baPrawna).

Komisja Europejska, stoj¹c na stra¿y przestrzegania europejskiego pra-

wawspólnotowego,kontroluje:

1.Przestrzeganie przez Pañstwa Cz³onkowskie norm prawnych zawar-

tych wtraktatach, umowach miêdzynarodowych zawieranych przez
Uniê,jakinormzawartychwunijnychaktachprawnych,takichjak:
rozporz¹dzeniaidecyzje;

2.Transpozycjêdyrektywwspólnotowychdoporz¹dkuprawnego

PañstwCz³onkowskich,zarównopodwzglêdemprzestrzeganiacza-
sutranspozycjijakijejjakoœci;

3.Realizacjêbud¿etuUniiEuropejskiej.
Informacjedotycz¹ce³amaniaprawawspólnotowegomog¹przekazy-

waæKomisjiEuropejskiejpozosta³einstytucjeunijne,PañstwaCz³onkow-
skie,osobyprawneifizyczne.NastronachinternetowychKomisjizosta³
nawetwtymceluumieszczonyspecjalnyformularz.

KomisjaEuropejskajest,obokTrybuna³ów,najbardziejniezale¿nym

organemUE.

Niezale¿noœænieoznaczajednakca³kowitejswobody.Wotumnieufno-

œciwobecKomisjiEuropejskiejmaprawozg³osiæParlamentEuropejski.
Wniosekjestprzyjmowanywiêkszoœci¹2/3g³osówoddanych,przyczym
jednoczeœnie:dlawa¿noœcig³osowania„zaprzyjêciem”koniecznejestg³o-
sowaniewiêkszoœci¹bezwzglêdn¹cz³onkówParlamentu.

Od1979r.ParlamentEuropejskitrzyrazyg³osowa³naddymisj¹Ko-

misji.W1990rokuzarzucanoKomisjiniew³aœciwewydatkowaniefun-
duszyrolnych,w1992r.–niekorzystn¹dlaUEstrategiêwnegocjacjach
wramachŒwiatowejOrganizacjiHandlu(WTO),aw1997r.–uleganie
presjihodowcóworazodwlekaniedecyzjiona³o¿eniuembarganaim-
portwo³owinyzeZjednoczonegoKrólestwa,dotkniêtegoepidemi¹sza-

KomisjaEuropejska

lonychkrów.ZapozbawieniemKomisjiw³adzywykonawczejzawszeg³o-
sowa³ozbytma³odeputowanych,abyj¹faktycznieodwo³aæ.Ostatnim
razem,wroku1999,poparciaKomisjikierowanejprzezJ.Santeraod-
mówi³ozewzglêdunaaferykorupcyjneniemaldwarazywiêcej,bo232
pos³ówwg³osowaniuwParlamencieEuropejskim,czyli42%g³osuj¹-
cych.Zapoparciemwotumnieufnoœcig³osowaliwkomplecielibera³o-
wie(42pos³ów),„Zieloni”(27)iprzedstawicielemniejszychpartiipra-
wicowych.PrzeciwkoKomisjiopowiedzia³osiêtak¿ebardzowielucha-
deków.Komisjêuratowalisocjaliœci(214)iwiêkszoœæpozosta³ychpartii
lewicowych.Odrzuceniewotumnieufnoœciniezakoñczy³ojednakk³opo-
tówKomisji.Deputowaniuchwalilibowiem–319g³osamizai157prze-
ciw–osobn¹rezolucjê,wktórejdomagalisiêwyjaœnieniawszystkich
przypadkówkorupcjiinieprawid³owoœciwzarz¹dzaniubud¿etemUE,
októrewostatnichmiesi¹cachKomisjêoskar¿a³ymediaiunijnyTrybu-
na³Obrachunkowy.Powo³anyzosta³„KomitetEkspertów”,którego
cz³onków mianowa³ Parlament Europejski iKomisja (ka¿dy po po³owie).
Komitetuzna³prawdziwoœæoskar¿eñiprzedstawi³natentematbardzo
krytycznyraportkoñcowy.WwynikutychzarzutówKomisjaEuropejska
podkierownictwemJacques’aSantera–mimobrakuwotumnieufnoœci–
poda³asiêdodymisji.

KonferencjaEuropejskaikonferencjamiędzyrządowa

12marca1998r.odby³osiêwLondyniepierwszeposiedzenieKonferen-
cjiEuropejskiejwformulespotkanianaszczycieszefówPañstwlubrz¹-
dóworazministrówsprawzagranicznych15PañstwCz³onkowskichUnii
Europejskiejoraz11pañstwubiegaj¹cychsiêocz³onkostwowUnii.Tur-
cja,wobecówczesnegowy³¹czeniajejprzezRadêEuropejsk¹zprocesu
rozszerzenia,niewziê³audzia³uwKonferencji.JednakodpaŸdziernika
2005r.Turcjajestpañstwem,zktórymprowadzones¹negocjacjecz³on-
kowskie.

SpotkaniaKonferencjiEuropejskiejs¹,zgodniezdecyzj¹RadyEuro-

pejskiejzLuksemburgazgrudnia1997r.,jednymzelementówprocesu
rozszerzaniaUnii.Stanowi¹onep³aszczyznêdyskusjimiêdzycz³onkami
UniiEuropejskiejipañstwamiubiegaj¹cymisiêocz³onkostwowsprawach
dotycz¹cychpolitykizagranicznejibezpieczeñstwa,wymiarusprawiedli-
woœciisprawwewnêtrznychorazwspó³pracygospodarczejiregionalnej.

KonferencjaEuropejska

KomisjaEuropejskapodkreœli³arównie¿,¿eKonferencjajestœciœle

zwi¹zanazprocesemposzerzeniaUEiu³atwiaæmaosi¹gniêciekryteriów
akcesjipañstwomubiegaj¹cymsiêocz³onkostwo.

Konferencjêmiêdzyrz¹dow¹(ang.:

IntergovernmentalConference–

IGC)inicjujeRadaEuropejska.Rz¹dka¿degozPañstwCz³onkowskich
UEmo¿eprzedstawiæRadzieUEswojepropozycjezmianytraktatów,na
którychopartajestUnia.Rada,decyzj¹jejPrzewodnicz¹cego,zwo³uje
konferencjêpouzyskaniuopiniiParlamentuEuropejskiegooraz,wuza-
sadnionychsytuacjach,KomisjilubEuropejskiegoBankuCentralnego
(gdy propozycje dotycz¹ przemian instytucjonalnych wsferze walutowej).
Celemkonferencjimiêdzyrz¹dowej,zgodniezdotychczasow¹praktyk¹,
jestprzyjêciedecyzjiwsprawiereformytraktatowej.Je¿elichodzioprze-
biegprackonferencjimiêdzyrz¹dowej–tonajczêœciejbranes¹poduwa-
gêtrzymodele:

1.Modelograniczonejkonferencji,opartyna„agendzieminimum”–

stronydecyduj¹siêtunaprzyjêcieminimalnegozakresukoniecz-
nychrozwi¹zañ,abyzmianyniehamowa³yprocesuintegracjieuro-
pejskiejiskutecznieprzyczynia³ysiêdoniwelowaniaproblemów
UniiEuropejskiej.

2.Modelszeroki,sprowadzaj¹cysiêdodwóchetapów:pierwszywi¹-

¿esiêzurzeczywistnieniemznanychju¿propozycjizawartych
wTraktacieipostanowieniachinstytucjiUnii;drugietapdotyczyju¿
wielunowychzagadnieñ,maj¹cnaceludog³êbn¹rewizjêiuzupe³-
nieniewielupostanowieñtraktatowych.

3.Model otwarty, wktórego przypadku ka¿de Pañstwo Cz³onkowskie

mamo¿liwoœæzaproponowaniatakichzmiantraktatowych,które
uznazastosowne,aktóredotycz¹ró¿norodnychkwestii.

Owyborzejednegozwymienionychmodelidecyduj¹PañstwaCz³on-

kowskieUniiwpierwszejfazieKonferencjimiêdzyrz¹dowej.Uchwalone
zmianynabieraj¹mocypoichratyfikacjiprzezwszystkiePañstwaCz³on-
kowskie–zgodniezichwymogamikonstytucyjnymi.

Konferencjemiêdzyrz¹dowepoprzedza³yprzyjêciem.in.Traktatu

zMaastricht,TraktatuAmsterdamskiego,TraktatuNicejskiegoorazTrak-
tatuKonstytucyjnego,odrzuconegoprzezspo³eczeñstwaFrancjiiNider-
landów.Konferencjemiêdzyrz¹dowepoprzedza³yte¿akcesjenowych
pañstwdoUniiEuropejskiej.

KonferencjaEuropejska

KonstytucjaUniiEuropejskiej/Traktatustanawiający
KonstytucjędlaEuropy

UniaEuropejskadotychczasniedysponowa³aobowi¹zuj¹c¹konstytucj¹
rozumian¹jakoaktjednorodnywformie,któryregulujewszystkienaj-
wa¿niejszezagadnieniaustrojowetejstruktury.Mimotegonakonstytu-
cjêUEwtymw³aœnieujêciusk³adasiêdziœwszystkoto,conazywamy
wspólnotowymprawempierwotnym(przedewszystkimtraktatyza³o¿y-
cielskieiichzmiany).Traktatyustanawiaj¹ceUniêiWspólnotyoraztrak-
tatyrewizyjneokreœlanebywaj¹wsensiefunkcjonalnymjako„aktykon-
stytucyjne”(naprzyk³adworzecznictwieeuropejskiegoTrybuna³uSpra-
wiedliwoœci),lub„aktyocharakterzekonstytucyjnym”.Traktatys¹uzna-
wanezakonstytucyjnetylkowówczas,gdyichzawarciegwarantujepo-
dzia³w³adzyintegracyjnej,okreœlahierarchiêorganóww³adzy,reguluje
stosunkipomiêdzyw³adzamipublicznyminawszystkichszczeblach,
atak¿ezapewnia:

•udzia³wszystkichzainteresowanychpodmiotówwew³adzy;
•ochronêuprawnieñjednostek;
•istnienieniezale¿nejw³adzys¹downiczej.
TraktatKonstytucyjnywpisujesiêzatemwtakisposóbrozumienia

zmianzachodz¹cychwprocesieintegracjieuropejskiejaodnosz¹cychsiê
docharakterutraktatowego(prawnomiêdzynarodowego)ustrojuUniiEu-
ropejskiej,wktórymPañstwaCz³onkowskies¹nadaltegoustroju„pana-
miistra¿nikami”.Dlategote¿Traktatten,mimoprojektuprzygotowane-
goprzezKonwentEuropejski,musieliprzyj¹æizatwierdziæprzedstawicie-
lerz¹dówPañstwCz³onkowskichwtrakciekonferencjimiêdzyrz¹dowej,
zakoñczonejuroczystympodpisaniemTraktatuprzezszefówpañstwlub
rz¹dóworazministrówkrajówcz³onkowskichUE.

Nazwa„konstytucja”wymienianawtreœciTraktatuKonstytucyjnego

maznaczenieumowneisymboliczne.Oddajeonanietypow¹itransnaro-
dow¹strukturêUniiEuropejskiej,alew¿adensposóbnieprzes¹dza
oewentualnympowo³aniufederacjieuropejskiej,tzw.StanówZjednoczo-
nychEuropy,republikieuropejskiej,czyte¿„ojczyznyeuropejskiej”(ro-
zumianejjakoodwrotnoœætzw.„Europyojczyzn”).

TymniemniejTraktatustanawiaj¹cyKonstytucjêdlaEuropyjestbar-

dzo wa¿nym etapem wprocesie integracji europejskiej. Popierwsze dlate-
go,¿ezosta³przygotowanyprzezforumreprezentatywnedla28pañstw

KonstytucjaUniiEuropejskiej

europejskich, które przybra³o symboliczn¹ postaæ Konwentu Europejskie-
go.Podrugie–traktattenby³odpowiedzi¹nawyzwaniairyzykazwi¹za-
nezbezprecedensowymrozszerzeniemUniiEuropejskieja¿o10nowych
krajów.Wed³ugopiniicz³onkówKonwentu–traktatby³odpowiedzi¹na
oczekiwanie450milionówobywateliUEpragn¹cychEuropyjeszczebar-
dziejdemokratycznej,przejrzystej,skutecznejis³u¿¹cejinteresomjejoby-
wateli.

KonstytucjaEuropejska,wrozumieniuTraktatuKonstytucyjnego,nie

zastêpujekonstytucjiposzczególnychPañstwCz³onkowskichUniiEuro-
pejskiej,wtymPolski.KonstytucjaEuropejskamacharaktersamodzielny
iniezale¿nyodaktówkonstytucyjnychkrajówcz³onkowskich.Bezwzglê-
dunawszelkiezastrze¿enia–opartajestnaumowiemiêdzynarodowej,
którajestniezale¿nymodkonstytucjikrajowychŸród³emprawiobowi¹z-
kówpodmiotówintegracjieuropejskiej.Dokumenttenokreœla,czyte¿
opisuje,ramyustrojoweUniiEuropejskiejjakoorganizacjiobywateli
ipañstw.JednakobokcharakterystykipodstawfunkcjonowaniaUE–za-
wierawsobietak¿ezbiórregu³,prawiobowi¹zkówocharakterzekodek-
sowym,którewaktachkonstytucyjnychnieznajduj¹swegomiejsca.Przy-
k³ademmo¿ebyæca³aCzêœæIIITraktatuKonstytucyjnego,odnosz¹casiê
dopolitykifunkcjonowaniaUniiEuropejskiej,tak¿etakich,jaknp.regu-
³ykonkurencji,rolnictwoirybo³ówstwo,transport,siecitranseuropejskie,
energetykaczyprzestrzeñkosmiczna.

Niemo¿najednakwykluczyæ,i¿PañstwaCz³onkowskieUniiponega-

tywnychreferendachkonstytucyjnychweFrancjiiNiderlandachwroku
2005zdecyduj¹siêwnajbli¿szychlatachnaprzyjêcieskróconegojednoli-
tegoaktuprawnegoonazwie„KonstytucjaUniiEuropejskiej”,któryza-
wiera³byjedynienajwa¿niejszezasadyiregu³yfunkcjonowaniaUE.Dys-
kusjanarzeczjejjednog³oœnegoprzyjêciaopieraæsiêpowinnananastêpu-
j¹cychprzes³ankach:

•KonstytucjaUEniemo¿ebyætworzonawed³ugmodelukonstytucji

jakiegokolwiekpañstwa;

•nale¿ymyœleæraczejoograniczonymtraktaciekonstytucyjnymUE,

powsta³ymzwoliPañstw,dotycz¹cympodstawowychstrukturinte-
gracyjnychipodzia³ukompetencjimiêdzynimi;

•przy konstruowaniu nowego traktatu konstytucyjnego nale¿y siêgaæ

dodoœwiadczeñkonstytucjonalizmupañstwowegotylkowodnie-
sieniudowiod¹cych,powszechnieakceptowanychzasaddemokra-

KonstytucjaUniiEuropejskiej

cji(wspólnewartoœci,legitymacjademokratycznaodelektoratu,
trójpodzia³w³adzy,politycznaodpowiedzialnoœæzasprawowan¹
w³adzê).

KontrolawydatkówUniiEuropejskiej

Zroku na rok bud¿et Unii Europejskiej powiêksza siê. Wostatnich latach
przekracza³onkwotê100mldeuro.Wzwi¹zkuztymUniaEuropejska
ijejinstytucjezmuszones¹przyk³adaæcorazwiêksz¹wagêdokontroli
wykonaniabud¿etu.Najwa¿niejsz¹rolêodgrywaKomisjaEuropejska.
ZgodniezprzepisamiTraktatuoWspólnocieEuropejskiej,KomisjaEuro-
pejskamamo¿liwoœæograniczanianarodowychprogramówwsparcia–
szczególniewzakresierodzajuiwysokoœcisubwencji.Istniej¹cesubwen-
cjemusz¹byækontrolowanenabie¿¹coprzezKomisjê,nowesubwencje
musz¹uzyskaæjejzgodê,abyniedosz³odojakiegokolwieknaruszeniapra-
wawspólnotowego.Dlastaliiwêglaistniejeoddzielnaregulacjanapod-
stawie przepisów zwi¹zanych zdawn¹ Europejsk¹ Wspólnot¹ Wêgla iSta-
li.Wprzemyœlemetalurgicznymistalowymdopuszczalnes¹jedyniesub-
wencjedlabadañirozwoju,ochronyœrodowiskaizamykaniaurz¹dzeñ
iliniiprodukcyjnychzak³adówstalowych.Równie¿KomisjaKontroliBu-
d¿etowejParlamentuEuropejskiegosprawdzaw³aœciwewydatkowanie
publicznychfunduszy.Znaczyto,i¿pe³nista³¹kontrolênadwykorzysty-
waniemwydatków,prowadzidzia³alnoœæprewencyjn¹,ujawniaizwalcza
przejawydefraudacji,oceniacelowoœæczypodwzglêdemzgodnoœcifinan-
sowej?przeprowadzaneoperacjefinansowe.CorokuKomisjaKontroli
Bud¿etowejPEoceniasposóbwykorzystaniabud¿etuprzezKomisjêEuro-
pejsk¹,cojestwarunkiemuzyskaniaprzezKomisjêabsolutorium.

Kontrol¹ legalnoœci icelowoœci wydatków UE zajmuje siê tak¿e Trybu-

na³RewidentówKsiêgowych.

Wszystkieteproceduryniezapobieg³yjednakaferomkorupcyjnym

wUniiEuropejskiej,któredoprowadzi³ym.in.dodymisjiKomisjiEuro-
pejskiejpodprzewodnictwemJacques’aSantera(1999r.).Potejdymisji
wzmocnionokompetencjeOLAF-u(ang.:

EuropeanAnti-FraudOffice,

EuropejskiegoUrzêduds.ZwalczaniaNadu¿yæFinansowych)–wczeœniej
wewnêtrznegobiuraKomisjiEuropejskiejzajmuj¹cegosiêwewnêtrzn¹
kontrol¹wydatków.

KontrolawydatkówUniiEuropejskiej

KonwentEuropejski

TradycjaKonwentu(konwencji)zwi¹zanajest,zjednejstrony,zuchwale-
niemKonstytucjiUSA,azdrugiejstronyzRewolucj¹francusk¹iKonsty-
tucj¹republikañsk¹.KonstytucjaStanówZjednoczonychAmerykizosta³a
uchwalonaw1787r.przez„Konwencjê”Konstytucyjn¹obraduj¹c¹wFi-
ladelfiipodprzewodnictwemGeorge’aWashingtona.Stworzy³aonapod-
stawydlafunkcjonowaniasystemuopartegonazasadachfederalizmuoraz
usankcjonowa³atrwa³epowi¹zanieklasycznego(monteskiuszowskiego)
podzia³uw³adzy(na:ustawodawcz¹,wykonawcz¹is¹downicz¹)–zsyste-
memhamulcówirównowagi(ang.:

checksandbalances).WeFrancjiKon-

wentNarodowy(

ConventionNationale)sta³siêzgromadzeniemustawo-

dawczym powo³anym wtrakcie Rewolucji francuskiej, który 21–22 wrze-
œnia1792r.przes¹dzi³ozniesieniumonarchiiiproklamowaniurepubliki
a23wrzeœnia1795r.uchwali³d³ugooczekiwan¹Konstytucjê.Zdoœwiad-
czeñobutychkonstytucjikorzystasiêdodziœ.Istniejewieleanalogiido
obecnychrozwi¹zañustrojowychwUniiEuropejskiej.

Formu³aKonwentuzastosowanazosta³awUniiEuropejskiejporaz

pierwszywtrakcieprzyjmowaniaKartyPrawPodstawowych.Natomiast
wzakresrewizjitraktatowejw³¹czonazosta³adoostatniejczêœciDeklara-
cjizLaekenpt.„UtworzenieKonwentuwsprawieprzysz³oœciEuropy”.
Deklaracjazak³ada³a,¿ezamierzeniemKonwentubêdzierozwa¿enieklu-
czowychaspektówprzysz³egorozwojuUniiorazidentyfikacjamo¿liwych
odpowiedzi.Wpraktyceg³ównymzadaniemKonwentuEuropejskiego
sta³osiêprzygotowaniewsposóbklarownyiwszechstronnyzwartego
projektutraktatukonstytucyjnegowceluprzed³o¿eniagopodobradyno-
wejkonferencjimiêdzyrz¹dowej.Konwentsk³ada³siêzg³ówniezprzed-
stawicieliPañstwCz³onkowskichiprzystêpuj¹cychdoUE–potrzyoso-
bywka¿degoPañstwa,spoœródktórychdwiereprezentowa³yparlament,
ajedna–rz¹d.

PrezydiumKonwentusk³ada³osiêzPrzewodnicz¹cegoKonwentuoraz

dwóchWiceprzewodnicz¹cych,atak¿edziewiêciucz³onkówKonwentu
(przedstawicieliwszystkichtrzechrz¹dówsprawuj¹cychPrezydencjê
wtrakciepracKonwentu,dwóchprzedstawicieliparlamentówPañstw
Cz³onkowskich,dwóchprzedstawicieliParlamentuEuropejskiegooraz
dwóchprzedstawicieliKomisjiEuropejskiej).SesjeplenarneKonwentu,
wczeœniejzaplanowaneprzezPrezydium,mia³ycharaktertematyczny,do-

KonwentEuropejski

tycz¹cywybranegozagadnieniazzakresuproponowanychzmianwfunk-
cjonowaniuUE.FunkcjepomocniczewstosunkudoKonwentuiPrezy-
diumpe³ni³Sekretariat,wspomagaj¹cycz³onkówKonwentuwewszyst-
kichrodzajachprac.Przygotowywa³potrzebneKonwentowidokumenty
iopracowywa³syntezyisprawozdaniazdebat;asystowa³równie¿Prze-
wodnicz¹cemu,Wiceprzewodnicz¹cymiPrezydium.PozatymSekretariat
by³odpowiedzialnyzalogistykêistronêtechniczn¹pracKonwentuoraz
zaorganizowaniedzia³alnoœciForum.PracownicySekretariatupochodzi-
lig³ówniezSekretariatuGeneralnegoRady,alewjegosk³adweszlirów-
nie¿ekspercizKomisjiEuropejskiejizSekretariatuParlamentuEuropej-
skiegoorazosobyspozainstytucjiUE.

KonwentEuropejskianalizowa³najwa¿niejszekwestiejakiewynika³y

dlaUniizjejrozwoju,zarównowsferzewewnêtrznejjakizewnêtrznej.
Pracerozpoczêtoodtzw.fazys³uchania,którejcelemby³ozapoznaniesiê
zoczekiwaniami Pañstw Cz³onkowskich ikandyduj¹cych oraz ich obywa-
teli (st¹d obecnoœæ organizacji pozarz¹dowych). Nastêpny etap polega³ na
analizieporównawczejzaletiwadproponowanychsposobóworganizo-
waniaUniiEuropejskiejwprzysz³oœci.Celemtrzeciejiostatniejfazyby³o
syntetyczneopracowanieprojektutraktatukonstytucyjnego.Przyjêty
przezKonwentprojektKonstytucjidlaEuropyzosta³nastêpniewdu¿ej
czêœcizaakceptowanyprzezKonferencjêMiêdzyrz¹dow¹.

KościółRzymskokatolicki–integracjaeuropejska

Pojawi³asiêwPolsceopinia,jakobyKoœció³katolickistawa³ponownie
przedzadaniemewangelizacjiireewangelizacjiEuropy.Wmyœltejopinii
–Koœció³katolickiniegodzisiênato,byEuropaodciê³asiêodw³asnych
Ÿróde³,odkorzeni,zktórychwyros³aiodchrzeœcijañskiejkultury,która
j¹przezwiekikszta³towa³a.Mimowielunurtówkulturowychireligij-
nych,któreprzyczyniaj¹siêdoró¿norodnoœciEuropy,jejto¿samoœæjest
odwiekówz³¹czonazchrzeœcijañstwem.Przypomnia³otympapie¿Jan
Pawe³IIwpamiêtnymprzemówieniuwGnieŸnie:„Zr¹bto¿samoœcieu-
ropejskiejjestzbudowanynachrzeœcijañstwie.Obecnybrakjejduchowej
jednoœciwynikag³ówniezkryzysutejw³aœniechrzeœcijañskiejœwiadomo-
œci”.Koœció³d¹¿ydoprzywróceniaEuropiejejchrzeœcijañskiejsamoœwia-
domoœci,którastanowi³aimo¿estanowiænadaloduchuEuropy.Takpo-
stawionepytaniewzbudzapowa¿nedyskusje,zw³aszczawkrajachzlaicy-

KościółRzymskokatolicki

100

zowanych.Je¿elijednaknato¿samoœæspojrzysiêzpunktuwidzeniaoby-
watelaEuropy,któryskutkipostêpuj¹cejislamizacjijegoszko³y,dzielnicy,
czyrodzinnegomiastaoceniajakonadu¿ycieregu³tolerancjiœwiatopogl¹-
dowej–wówczastrudnozaprzeczyæ,¿eeuropejskaspo³ecznoœætylko
wchrzeœcijañstwieodnajdujeŸród³ajednocz¹cegoj¹systemuwartoœci.

KrajeiterytoriazamorskieUniiEuropejskiej
(OverseasCountriesandTerritories–OCT)

OCTtoterytoriazale¿neodniektórychPañstwCz³onkowskichUE,któ-
rezprzyczyninstytucjonalnychlubekonomicznychnies¹objêtepostano-
wieniamitraktatówwspólnotowych.OCTkorzystaj¹jednakztychsa-
mychsystemówpreferencji,jakieobejmuj¹pañstwaAKP–Afryki,Kara-
ibówiPacyfiku(dostêpdorynkueuropejskiego,pomoctechnicznaifi-
nansowaEuropejskiegoFunduszuRozwoju).Grupataliczy20krajów
iterytoriówzamorskich:

•dwiefrancuskiewspólnotyterytorialne(MayotteiSaint-Pierre-et-

-Miquelon),

•czteryfrancuskieterytoriazamorskie(NowaKaledonia,Polinezja,

Terresaustralesetantarctiques,WallisiFutuna),

•Grenlandiê(czêœæterytoriumDaniiwy³¹czonaspodkompetencji

wspólnotowej)

•AntyleHolenderskieiArubê,
•AntyleBrytyjskie(6),WyspySandwich,Falklandy,Œwiêt¹Helenê,

TerytoriaAntarktykiiOceanuIndyjskiego(dominiaZjednoczonego
Królestwa).

Kryteriakopenhaskie

Spe³nienietzw.kryteriówkopenhaskichumo¿liwi³opañstwompostkomu-
nistycznymzEuropyŒrodkowo-Wschodniejubieganiesiêocz³onkostwo
wUniiEuropejskiej.SzczytRadyEuropejskiejwKopenhadzez21–22
czerwca1993rokuokreœli³nastêpuj¹cekryteriacz³onkostwa:

•osi¹gniêcieprzezkrajkandyduj¹cystabilnoœciinstytucjigwarantuj¹-

cychdemokracjê,rz¹dyprawa,przestrzeganieprawcz³owiekaoraz
poszanowanieiochronêmniejszoœci;

Kryteriakopenhaskie

101

•funkcjonowaniegospodarkirynkowej;
•istnieniepotencja³umog¹cegosprostaækonkurencjiisi³omrynko-

wymUnii;

•zdolnoœædoprzyjêciaobowi¹zkówwynikaj¹cychzcz³onkostwa,

w³¹czaj¹cwtowype³nianiecelówUniiPolitycznej,Gospodarczej
iWalutowej;

•kryteriumniezale¿ne–przyjêciepañstwadoUniiniemo¿ezahamo-

waæintegracjieuropejskiej.

Stosujesiêrównie¿podzia³kryteriównatrzygrupy:
1)kryteriapolityczne(stabilnoœæinstytucjigwarantuj¹cychdemokra-

cjê,rz¹dyprawa,przestrzeganieprawcz³owiekaiochronamniej-
szoœci);

2)kryteriagospodarcze(gospodarkarynkowa,sprostaniekonkurencji

WspólnegoRynku);

3)kryteriazdolnoœcidoprzyjêciadorobkuprawnegoWspólnotiwy-

pe³nianiacelówUniiPolitycznej,GospodarczejiWalutowej.

Kwestiakryteriówakcesyjnychmaobecnienajwiêkszeznaczeniewod-

niesieniudoTurcji,któranapocz¹tkupaŸdziernika2005r.rozpoczê³ane-
gocjacjecz³onkowskie,mimopowa¿nychw¹tpliwoœci,czykandydatten
spe³niakryteriapañstwawpe³nidemokratycznego.

Kryzyspaństwanarodowegoarenacjonalizacja

Wrozwa¿aniachnadprzysz³oœci¹integracjieuropejskiejpojawiaj¹siê
przeciwstawnepogl¹dy.Zjednejstrony–istniejeprzekonanie,i¿model
PañstwaCz³onkowskiegoprze¿ywakryzys(miejscepañstwaprzejmie
UniaEuropejskajakoponadnarodowastrukturaspo³eczna),azdrugiej
strony – podkreœla siê, i¿ tylko pañstwo jest wstanie zagwarantowaæ swo-
imobywatelombezpieczeñstwoipostêpspo³eczny(efektemswobody
przep³ywutowarów,osób,us³ugikapita³ujestnp.wzrostzagro¿eniaubó-
stwem,przestêpczoœci¹iterroryzmem).

Zwolennicy integracji podkreœlaj¹, ¿e wskali ca³ego œwiata obserwuje-

mypowa¿nykryzysklasyczniesuwerennegopañstwa,któregoformu³aju¿
siêprze¿y³a.Jednoczeœnierozwijasiêtypowastrukturapostmodernistycz-
na;jedn¹zjejcechjestrozpadhierarchii–zestrukturypionowejczynisiê
strukturêpoziom¹.Zwolennicyintegracjitwierdz¹,¿estrukturahierar-
chicznawpañstwie,sztuce,rodzinie,wspó³czesnychspo³eczeñstwachjest

Kryzyspaństwanarodowegoarenacjonalizacja

102

przestarza³a.G³osz¹onikoniecznoœæstworzenianowejstruktury,skonfi-
gurowanejwed³ugzasady:corazwiêcejotwartegospo³eczeñstwawpañ-
stwieacorazmniejnarodowegopañstwawspo³eczeñstwie.Uzupe³nie-
niem tej konfiguracji mo¿e byæ tylko przeniesienie trójpodzia³u w³adzy na
poziomponadnarodowy.Jedynymgwarantemrealizacjitegomodelumo-
¿ebyæUniaEuropejska.

Zwolennicyrenacjonalizacjiuwa¿aj¹natomiast,¿ewszelkiepróbybu-

dowaniaponadnarodowychstrukturopieraj¹cychsiênaUniiGospodar-
czo-WalutowejorazUniiPolitycznejnieznajd¹nigdypoparciawœródlu-
dzizewzglêdunabrakmechanizmówlegitymizuj¹cychw³adzênapozio-
mieponadnarodowym.Iniejesttotylkoproblempraktyki¿yciapublicz-
nego,aleiproblemdeficytudemokracji.Ludzienierozumiej¹inieakcep-
tuj¹ParlamentuEuropejskiego,którymia³byzast¹piæichparlamentykra-
joweistanowiæprawodlawszystkichnarodów(spo³eczeñstw)europej-
skich.Wtokutejdebatypojawi³asiêtendencjadenacjonalizacji,prowa-
dz¹cadozahamowaniaprocesówg³êbszejintegracjieuropejskiej,

Kształceniezawodowe,oświataimłodzież
wUniiEuropejskiej

Wzakresieoœwiaty,kszta³ceniazawodowegoisprawm³odzie¿yUniaEu-
ropejskarespektujeodpowiedzialnoœæPañstwCz³onkowskichzatreœcina-
uczania,organizacjêsystemówoœwiatowych,atak¿eichró¿norodnoœæ
kulturow¹ijêzykow¹.Natomiastwspólnapolitykawtejdziedziniema
przedewszystkimnacelurozwójiwspieranienauczaniairozpowszech-
nianiajêzykówPañstwCz³onkowskich,wymianêstudentówinauczycieli
uznawaniedyplomówizaliczanieokresówstudiów,wspó³pracêpomiêdzy
instytucjamioœwiatowymi,wymianêinformacjiidoœwiadczeñ,rozwój
wymianym³odzie¿yiinstruktoróworazrozwójkszta³ceniazawodowego.
Wramachpolitykiwzakresieoœwiaty,kszta³ceniazawodowegoim³odzie-
¿yfunkcjonujewieleprogramówwspieraj¹cych.Nale¿¹donichm.in.
COMETT(kszta³cenieipraktykizawodowedotycz¹cetechnologii),
ERASMUS(wspó³pracaiwymianastudentóworaznaukowców),LINGUA
(naukajêzykówobcych),PETRA(kszta³cenieidokszta³caniezawodowe),
FORCE(dokszta³caniezawodowedlama³ychiœrednichprzedsiêbiorstw)
orazM£ODZIE¯DLAEUROPY(wymianam³odzie¿owa).Dzia³aniaUnii

Kształceniezawodowe

103

Europejskiejwzakresietejpolitykiuzupe³niaj¹inicjatywypodejmowane
przezRadêEuropy.

WostatnichlatachUniaEuropejskakoncentrujesiêna:promowaniu

szerszejznajomoœcijêzykówPañstwCz³onkowskichUnii,zwiêkszeniu
mobilnoœcistudentówinauczycieli,edukacjizzakresubie¿¹cychzagad-
nieñeuropejskich,przechodzenium³odychludzizsystemuszkolnegodo
¿yciazawodowego,edukacjiosóbniepe³nosprawnych,kampaniipropagu-
j¹cejumiejêtnoœæpisaniaiczytania(szczególniewœródimigrantów)oraz
wprowadzaniunowychtechnologiiinformatycznychiinnowacji.

Lobbing(rzecznictwointeresów)wUniiEuropejskiej

Reprezentowanieiobronainteresówstaj¹siêwcorazwiêkszymstopniu
czêœci¹ rzeczywistoœci wspólnotowej. Tak¹ rolê pe³ni ok. 3000 organizacji
lobbistycznychmaj¹cychsw¹siedzibêwBrukseli.Wœródnichmo¿nawy-
ró¿niæ:

•organizacjeeuropejskie:federacjelubstowarzyszeniazawodowe

(np.producentówzbó¿,konstruktorówsamochodów),jakrównie¿
instytucje(np.patronackie,zwi¹zkizawodowe,konsumenckie);

•organizacjekrajowe:stowarzyszeniaizbhandlowo-przemys³owych,

regionyispo³ecznoœcilokalne;

•organizacjesektoraprywatnego:du¿eprzedsiêbiorstwa,konsultan-

ciitp.

Liczbaorganizacjitworz¹cychwBrukselilobbywzros³awci¹guostat-

nichpiêtnastulatprawiesiedmiokrotnie–dotrzechtysiêcy.Jednaklicz-
bagrupnaciskudzia³aj¹cychprzyorganachdecyzyjnychWspólnotEuro-
pejskichjestznaczniewiêksza.Wœródtychtrzechtysiêcyorganizacjiwy-
ró¿niæmo¿naoko³opiêciuseteuropejskichimiêdzynarodowychfederacji
ró¿nychorganizacji.Wunijn¹dzia³alnoœælobbistyczn¹bezpoœrednioza-
anga¿owanychjestoko³odziesiêciutysiêcyosób.Wielkoœætajestdoœæ
znacz¹cajeœlizauwa¿ymy,¿eKomisjaEuropejskazatrudnia³¹cznieoko³o
siedemnastutysiêcyurzêdników.Faktyteprzestaj¹jednakdziwiæ,kiedy
uœwiadomimysobie,¿eponadtrzyczwartezasobówprawagospodarcze-
goobowi¹zuj¹cegowUniiEuropejskiejtoprawowspólnotowe,zaœprze-
ciêtniecodrugaustawauchwalanaprzezparlamentyPañstwCz³onkow-
skichmaswójpocz¹tekwBrukseli.OswojeinteresywstolicyEuropysta-
rasiêdbaæka¿dy.Wœródlobbistóws¹wiêcprzedsiêbiorstwa,wolnezawo-

Lobbing

104

dy,organizacjepracodawców,pracowników,farmerów,konsumentów,
grupycelowe,organizacjeregionalneczywreszcieorganizacjeekologicz-
ne.Przyk³adowo:G³ównyKomitetSpó³dzielczoœciRolniczej(COGECA),
którypowsta³24wrzeœnia1959r.namocyporozumieniacentralspó³-
dzielczych6pañstwza³o¿ycielskichWspólnotlobbujenarzeczfarmerów.
COGECAbierzeudzia³wtworzeniuzasadirealizacjipolitykiWspólnoty
wobecspó³dzielnirolniczych,promujewspó³pracêmiêdzytakimispó³-
dzielniamiwramachWspólnotyipozajejgranicami,uczestniczywpro-
jektowaniuiwdra¿aniurozwi¹zañprawnychkszta³tuj¹cychwarunkidzia-
³alnoœcispó³dzielni).

Lobbiœcitotak¿erzeszawyspecjalizowanychfirmzajmuj¹cychsiê

œwiadczeniemus³ugwzakresieochronyipromowaniainteresów.Naj-
wiêkszeznaczeniewœródeuropejskichlobbistówmaj¹jednakprzedstawi-
cielewielkiegobiznesu.

MediawUniiEuropejskiej

Œrodkiprzekazu(media)traktowanejakotowar(us³ugarynkowa)podle-
gaj¹wspólnotowymregulacjomRynkuWewnêtrznego.Politykaœrodków
przekazuUniiEuropejskiejograniczasiê,jakdotychczas,wy³¹czniedo
mediówaudiowizualnych.

RealizacjapolitykiaudiowizualnejopartajestprzedewszystkimnaBia-

³ejKsiêdze„Wzrost,Konkurencyjnoœæ,Zatrudnienie”z1993r.orazna
ZielonejKsiêdze„PolitykaAudiowizualnaUniiEuropejskiej”z1994r.
Wramachtejpolitykizak³adasiêrozwójspo³eczeñstwainformacyjnego
(docelowopowo³anieEuropejskiegoObszaruInformacyjnego)oraztech-
nologicznejinfrastrukturyinformacyjnej.Pozatymistotnajestte¿ochro-
naprawautorskich,liberalizacjaus³ugaudiowizualnychorazichstanda-
ryzacja.Wpolityceaudiowizualnejk³adziesiêistotnynacisknarozwój
bran¿yfilmowejitelewizyjnejistworzeniewtensposóbeuropejskiego
rynkumediów.Wramachpolitykiaudiowizualnejrealizowanes¹progra-
myrozwojoweiwspieraj¹ce,m.in.MEDIA(wspó³pracawzakresieprze-
mys³uaudiowizualnego),czyte¿EUREKA(rozwójinfrastrukturyaudio-
wizualnejorazwprowadzenienormytechnicznejHDTVdlaemisjisygna-
³utelewizyjnego).

Wzakresieregulacjiprawnychdotycz¹cychmediównajbardziejcieka-

w¹izarazemkontrowersyjn¹okaza³asiêdyrektywadotycz¹ca„telewizji

Media

105

bezgranic”.Zawiera³aonaograniczeniaczasuprzeznaczonegonarekla-
mê,ustaleniadotycz¹ceochronym³odzie¿yiprawadorepliki.Spornym
okaza³siêprojektzapisudotycz¹cywprowadzeniaregu³y„50%czasuan-
tenowegoprzeznaczonegonaprodukcjêeuropejsk¹”.ForsowaligoFran-
cuzi,alezapistenwdyrektywiesiênieznalaz³.Dyrektywanieograniczy-
³ajednakprzepisównarodowychnarzeczochronyinteresupublicznego,
wprowadzaj¹cychobostrzeniategotypu.

MinisterSprawZagranicznychUE

Dalekoid¹c¹wskutkachzmian¹zwi¹zan¹zpolityk¹zagraniczn¹Unii
EuropejskiejjestdecyzjaoutworzeniuurzêduMinistraSprawZagranicz-
nychUE,zawartawTraktacieustanawiaj¹cymKonstytucjêdlaEuropy.
MianowaæmagoRadaEuropejska,zazgod¹Przewodnicz¹cegoKomisji
itonawetniejednomyœlnie,leczstosuj¹czasadêkwalifikowanejwiêkszo-
œcig³osów.MinisterSprawZagranicznychUniiprzewodniczy³byRadzie
doSprawZagranicznych.Mia³byonbyæte¿jednoczeœniejednymzWi-
ceprzewodnicz¹cychKomisjiEuropejskiej.MinisterSprawZagranicz-
nychUE,zapewniaj¹cspójnoœæzewnêtrznychdzia³añUnii,prowadziæma
przedewszystkimpolitykêwzakresieWspólnejPolitykiZagranicznej
iBezpieczeñstwa(WPZiB,czylitzw.IIFilaruUE)iprzysz³ejWspólnejPo-
litykiBezpieczeñstwaiObronnej.Prowadzi³byondialogzestronami
trzecimiwimieniuUniiorazwyra¿a³byjejstanowiskoworganizacjach
miêdzynarodowychinakonferencjachmiêdzynarodowych.£¹czy³by
tymsamymfunkcjeobecnegokomisarzadosprawstosunkówzewnêtrz-
nychKomisjiEuropejskiejorazobecnegoWysokiegoPrzedstawicielado
sprawWPZiB.

WwykonywaniuswojegomandatuMinisterSprawZagranicznych

UniiwspomaganymabyæprzezEuropejsk¹S³u¿bêDzia³añZewnêtrznych
–rodzajunijnejdyplomacji,wktórejpracowaæmaj¹zarównodyplomaci
zPañstwCz³onkowskich,jakipracownicys³u¿byzagranicznejKomisji
Europejskiej.

Niemajednakpewnoœci,czyMinisterSprawZagranicznychUEzosta-

niefaktyczniepowo³anywobecodrzuceniatraktatukonstytucyjnego
wreferendachweFrancjiiNiderlandach(maj2005r.).

MinisterSprawZagranicznychUE

106

NabywanienieruchomościwPaństwachCzłonkowskich
UniiEuropejskiej

SprawazakupuziemiprzezcudzoziemcówniejestwUniiEuropejskiej
traktowanaidentyczniewewszystkichkrajach.Naprzyk³adwDaniizie-
miêmo¿ekupiætylkoosoba,któramieszkawtymkrajuodkilkulat.
WAustrii,np.wTyrolu,równie¿niemo¿nakupiæziemi³atwo,zewzglê-
dówczystoekonomicznych.Austriacywol¹,¿ebyNiemcy,którzyichco
rokuodwiedzaj¹,p³aciliraczejzawynajemdomkówni¿kupilijerazna
zawsze.Ograniczeniaprzyzakupieziemiwprowadzi³ytak¿einnekrajeeu-
ropejskie.WNiemczechustawodawstwowsprawieziemijestliberalne,
aleuci¹¿liwes¹proceduryadministracyjne.Trzebamieæspecjalneupraw-
nieniarolnicze,¿ebymócnabyægruntrolnywNiemczech.Mimoprzyto-
czonychtuograniczeñwUniiEuropejskiejobowi¹zujegeneralnazasada
wolnoœcizakupuzieminatereniedanegokrajucz³onkowskiegoprzez
mieszkañcówpozosta³ychpañstwUE.NabywanieziemiwPolsceprzez
obywateliUniiEuropejskiejsta³osiêjednymzg³ównychproblemówne-
gocjacjicz³onkowskichPolskizUni¹Europejsk¹.Cenynieruchomoœcis¹
wPolsce znacznie ni¿sze ni¿ wUE. Polska uzyska³a ustanowienie nastêpu-
j¹cychokresówprzejœciowych,licz¹coddniaakcesji(1maja2004r.):

•5latwzakresienabywanianieruchomoœciprzeznaczonychnadru-

giedomy,

•12latwzakresienabywanianieruchomoœcirolnychileœnych.U³a-

twieniaprzewidzianojedyniedlarolnikówpochodz¹cychzUE,ale
ju¿rezyduj¹cychwPolsceiu¿ytkuj¹cychziemiêdzier¿awion¹.

NarkotykiiwalkaznimiwUniiEuropejskiej

Pierwszy Europejski Plan Walki zNarkotykami przyjêty zosta³ przez Radê
Europejsk¹dopierow1990r.Napoziomieunijnymby³atopierwszakon-
kretnapropozycjaokreœleniacelówizasadwspólnegopodejœciaPañstw
Cz³onkowskichdoproblemuzwalczanianarkomaniiprzezjednoczesne
ograniczaniepopytu(kryterium„zdrowotne)iograniczaniepoda¿y(kry-
terium„prawnokarne”)–przyzwiêkszonejkoordynacjinapoziomie
wspólnotowym.Traktatowymumocowaniemspójnychantynarkotyko-
wychdzia³añUEby³yregulacjeTraktatuzMaastrichtz1992r.,wzmoc-
nionenastêpniewTraktacieAmsterdamskim,którywszed³w¿ycie1ma-

Narkotyki

107

ja1999r.Walkaznarkotykamizosta³awnimuznanazajednozpriory-
tetowychzadañwbudowie„obszaruwolnoœci,bezpieczeñstwaisprawie-
dliwoœci”(art.29TUE).

WyspecjalizowaneEuropejskieCentrumMonitorowaniaNarkotyków

iNarkomaniiEMCDDA(ang.:

EuropeanMonitoringCentreforDrugs

andDrugAddition,http://www.emcdda.org/)przedstawi³owlistopadzie
2005r.,wspólniezEuropolem,dorocznesprawozdanieostanieproble-
munarkomaniiorazprodukcjiiprzemytunarkotykówwkrajachUE.

EMCDDAzwracauwagênanastêpuj¹cefakty:
•liczbaosóbuzale¿nionychodnarkotykówstalewzrastaod2003r.

iosi¹gnê³aoko³o2mlnosób;

•wzrastaspo¿yciekokainy,zw³aszczawnajm³odszejgrupiewiekowej

objêtejbadaniami,atak¿epochodnychamfetaminyorazekstasy;

•konopieindyjskiepozostaj¹najbardziejpopularnymnarkotykiem

wEuropie,przyczymroœnieliczbaosóbuzale¿nionychodpochod-
nychmarihuany;

•najpowa¿niejszymaspektemproblemunarkomaniiwUEjestupo-

wszechnianiesiêmodynaza¿ywaniewiêcejni¿jednegonarkotyku;

•wzrastapoziomprzestêpczoœcinatlenarkotykowym.
EMCDDApodkreœlawswoimraporcie,¿ewysi³komzapobiegania

narkomaniiileczeniaosóbuzale¿nionychpodejmowanymprzezPañstwa
Cz³onkowskietowarzyszybrakskoordynowania;s¹onerozproszone
iopartenarozbie¿nychza³o¿eniach.Faktycznalegalizacjaspo¿ycianie-
którychmiêkkichnarkotykówwNiderlandachjesttegonajlepszymdo-
wodem.¯adenzza³o¿onychcelówstrategiiorazplanudzia³aniaUEwza-
kresienarkotykównalata2000–2004niezosta³wpe³niosi¹gniêty,jedny-
niewca³ejUniiwzros³aliczbaskazanychzaprzestêpstwanarkotykowe.
Jednymzniewielupozytywnychzjawiskjeststabilizacjaliczbyheroini-
stów.Badaniapotwierdzaj¹szerok¹dostêpnoœænarkotyków,pomimo
wzrostudokonanycharesztowañ,przejêæizarekwirowañ.

NowastrategiaUEwzakresienarkotykównalata2005–2012jest

kontynuacj¹dotychczasowejpolityki,awiêcskupiadzia³anianazorgani-
zowanejprzestêpczoœciiniszczeniuŸróde³hurtowychdostaw.Uwa¿asiê,
¿estrategiitejbrakujezdecydowaniawzwalczaniu„detalistów”,czylidi-
lerówsprzedaj¹cychg³ównietzw.narkotykirekreacyjne.Utrzymanazo-
stanie prohibicja narkotykowa, natomiast spodziewaæ siê nale¿y zaniecha-
niarepresjiwobecza¿ywaj¹cychnarkotyki.

Narkotyki

108

NorwegiaaUniaEuropejska

Norwegowienajbardziejkonsekwentniespoœródnarodóweuropejskich
niezgadzaj¹siênacz³onkostwowUniiEuropejskiej.W³adzenorweskie
obli¿szychzwi¹zkachzreszt¹kontynentumyœl¹ju¿odlatszeœædziesi¹-
tych.Obywatelejednakju¿dwukrotnie,wroku1972i1994,powiedzie-
liUnii„nie”wreferendum.Norwescywyborcytwierdz¹,¿edlabogatej
Norwegii(wy¿szydochódnag³owêmieszkañcawœródpañstwUniiEuro-
pejskiejmatylkoLuksemburg)wejœciedoUniioznacza³oby,i¿bêdzieona
wiêcejwp³acaædobrukselskiegobud¿etuni¿zniegoczerpaæ.Argumen-
temdecyduj¹cymby³yjednakobawydotycz¹cekoniecznoœciprzekazania
Brukselikontrolinadzasobaminajwa¿niejszychbogactwkraju:ryb,ropy
naftowejigazuziemnego.Norwegowieniechc¹staæsiêcz³onkamiUE
tak¿edlatego,gdy¿wiêkszoœækorzyœcip³yn¹cychzewentualnegocz³on-
kostwamaj¹ju¿zapewnioneibezniego.Jakoobywatelekrajunale¿¹cego
doEuropejskiegoObszaruGospodarczego(PañstwaUEorazNorwegia,
IslandiaiLiechtenstein)mog¹swobodniehandlowaæiœwiadczyæus³ugina
obszarzeUniiorazprzenosiæsiêdoPañstwCz³onkowskichUE.Uczestni-
cz¹wiêcwrynkuwewnêtrznym.Niemaj¹jednakwp³ywunatreœæprze-
pisówreguluj¹cychtenrynek.

NowaPerspektywaFinansowa2007–2013

Zasadajednorocznoœcitozasada,którarz¹dzibud¿etemUE.Natomiast
cosiedemlatprzyjmowanajestprzezPañstwaCz³onkowskietzw.Nowa
Perspektywa Finansowa (NPF), okreœlaj¹ca maksymaln¹ wielkoœæ bud¿etu
UEnatelata.

NajnowszaPerspektywaFinansowazosta³aprzyjêtanaszczycieRady

EuropejskiejwBrukseliwdniach15–16grudnia2005r.Nieprzyjêcie
NPFgrozi³odrugim,poodrzuceniu

→

KonstytucjiEuropejskiej,powa¿-

nymkryzysemintegracjieuropejskiej.OstatecznaNPFnalata2007–2013
zak³adamaksymaln¹wielkoœæbud¿etuUEnapoziomie1,045%dochodu
narodowegobrutto(codajekwotê826363mldeuro).

Polskamaszansêuzyskaniawlatach2007–2013wramachpolityki

spójnoœci,

→

WspólnejPolitykiRolnejorazinnychpolitykwspólnoto-

wychdo91mldEUR.Polskabêdziezatemnajwiêkszymbeneficjentem
UE:doPolskitrafi10,5%ca³egoprzysz³egobud¿etuUE.Œredniorocznie

NowaPerspektywaFinansowa

109

oznaczatook.13mldeuro(przywp³atachPolskidobud¿etuUEwyno-
sz¹cychok.3mldrocznie).

Wlatach2007–2013nast¹piradykalneprzesuniêciepolitykispójnoœci

wstronênowychPañstwCz³onkowskich.Bêdziedonichtrafiaæ51,1%
œrodków(zamiast17,1%wlatach2004–2006).SamaPolskaotrzyma
wramachpolitykispójnoœciwlatach2007–2013minimum59,656mld
euro,zatembêdzienajwiêkszymbeneficjantemtejpolityki.Wjejramach
copi¹teeurobêdziewiêcwydawanewPolsce.

Krajnaszwynegocjowa³tak¿ezgodênautrzymaniespecjalnegofundu-

szuwsparciarozwoju5najbiedniejszychregionówPolski(Lubelskiego,
Podkarpackiego,Podlaskiego,ŒwiêtokrzyskiegoiWarmiñsko-Mazurskie-
go).Wsparciedlanichwyniesie880mlneuroibêdziewy¿szeoponad
303mlneuroni¿proponowanoPolscejeszczewczerwcu2005r.

WramachWspólnejPolitykiRolnejtrafidoPolski26mldeuro,wtym

blisko11,8mldeurobêdziemo¿nawykorzystaænamodernizacjêwsi.
Oznaczato,i¿prawie1/5œrodkównarozwójwsiwUEpowiêkszonej
oRumuniêiBu³gariêtrafidoPolski.

Trzebate¿dodaæ,i¿nawspomnianymszczyciewBrukselidelegacja

polskakierowanaprzezpremieraKazimierzaMarcinkiewicza,oprócz
wy¿szychni¿propozycjebrytyjskiewysokoœcikwot,wynegocjowa³atak-
¿eu³atwieniawdostêpiedoœrodkówpolitykispójnoœci.Wstosunkudo
wyjœciowejpropozycjiKomisjiEuropejskiejwtrakciepierwszych4lat
NPFwyd³u¿onyzostanieokresnawykorzystanieœrodkówFunduszuSpój-
noœciz3do4lat.Beneficjenciniebêd¹cyp³atnikamiVATbêd¹moglire-
fundowaækosztytegopodatkuœrodkamizBrukseli,coograniczyobci¹¿e-
niadlabud¿etupañstwaibud¿etówsamorz¹dów.

Ponadtodlabeneficjentówfunduszystrukturalnychzmniejszono

wk³adw³asny–wspó³finansowanieunijnezosta³opodniesionedo85%
ca³ejwartoœciprojektów.

ObywatelstwoUniiEuropejskiej.PrawaobywatelaUnii
Europejskiej

UniaEuropejskaprzyjê³ajakojedenzg³ównychcelówswegodzia³ania
wzmocnienieochronyprawiinteresówobywateliPañstwCz³onkowskich.
DlarealizacjitegowzmocnieniawTraktacieoWspólnocieEuropejskiej,

Obywatelstwo

110

awiêc wpierwszym filarze UE, znalaz³y siê przepisy (wprowadzone przez
TraktatoUniiEuropejskiej)dotycz¹ceobywatelstwaUniiEuropejskiej.
Zgodnieznimika¿daosobaposiadaj¹caobywatelstwoPañstwaCz³on-
kowskiegostajesiêautomatycznieobywatelemUniiEuropejskiej.Korzy-
staj¹cztegouprawnienia,ka¿dyobywatelmaprawodoswobodnego
przebywaniaiporuszaniasiêinaobszarzePañstwCz³onkowskich.Poza
tymka¿dyobywatelUniizamieszka³ynaterytoriumPañstwaCz³onkow-
skiego,któregoniejestobywatelem,posiadaprawodog³osowaniaikan-
dydowaniawwyborachsamorz¹dowychwtympañstwie.Podobniedzie-
jesiêwprzypadkuwyborówdoParlamentuEuropejskiego.Doprawwy-
nikaj¹cychzobywatelstwaUniiEuropejskiejnale¿ytak¿e:wspólnaochro-
nadyplomatycznaikonsularna,prawoprzedk³adaniapetycjidoParla-
mentuEuropejskiegoorazmo¿liwoœæzwracaniasiêdoRzecznikaPraw
ObywatelskichUniiEuropejskiej.TraktatAmsterdamskipodpisany
2.10.1997r.(wszed³w¿ycie1.05.1999r.)uzupe³ni³teprzepisystwier-
dzeniem,¿eobywatelstwoeuropejskieniezastêpuje,leczuzupe³niaoby-
watelstwaposzczególnychPañstwCz³onkowskichUE.

Zpraktycznegopunktuwidzeniabardzoistotnes¹wymienioneponi-

¿ejprzyk³adyprawobywatelaUniiEuropejskiej:

1.Prawawynikaj¹cezzatrudnienia
WykonywaniepracyprzezobywatelaUniiEuropejskiejnaterenieca-

³ejUniiniewymagajakiegokolwiekzezwolenianapracê.Mimoistnienia
od1991r.unijnychregulacjiprawnychwzakresieuznawaniadyplomów
szkó³oconajmniejtrzyletnimokresiestudiów,ka¿dykrajunijnystosuje
wtymzakresiezró¿nicowaneprocedury.Wtakichzawodachjak:lekarz,
pielêgniarka,dentysta,weterynarz,aptekarz,architekt–istniejeautoma-
tyczneuznawanieœwiadectwidyplomów.Winnychzawodachniejestwy-
kluczonakoniecznoœæzdaniaegzaminusprawdzaj¹cego,czyte¿odbycia
kursuuzupe³niaj¹cego.ZatrudnienienaterytoriumUniiEuropejskiejwy-
maga:nawi¹zaniastosunkupracy(umowaopracê);uzyskaniameldunku
wmiejscupobytu(pracy),je¿elipobytnieprzekraczatrzechmiesiêcy–lub
zgodynapobyt,je¿elipobytprzekraczatrzymiesi¹ce.Zgodatamacha-
rakterjedyniepotwierdzaj¹cy.A¿ebytak¹zgodêuzyskaæ,nale¿yprzed³o-
¿yædowód(lubpaszport)ipotwierdzenieuzyskanejpracy.PrzepisyUnii
Europejskiejokreœlaj¹wymogiformalneumowyopracê.UniaEuropejska
nieregulujekwestiidokumentów,którewymaganes¹odpracownika–

Obywatelstwo

111

obywatelaUniiEuropejskiejpodejmuj¹cegopracêwjednymzkrajów
cz³onkowskich.Sprawatauzale¿nionajestodregulacjiprzyjêtychprzez
prawowewnêtrznedanegoPañstwaistosowanychwobecw³asnychoby-
wateli.Dotychdokumentównale¿eæmog¹:¿yciorys,ankietaosobowa,
zaœwiadczenieoniekaralnoœciorazzaœwiadczeniapotwierdzaj¹cedotych-
czasowezatrudnienie.Natomiastsamaumowaopracêmusiokreœlaæ:
stronyumowy,miejscepracy,rodzajpracy,opisczynnoœcizleconychpra-
cownikowi,datênawi¹zaniastosunkupracy,okreszatrudnienia,wymiar
p³atnegourlopu,d³ugoœæokresuwypowiedzenia,wysokoœæwynagrodze-
niazasadniczego,doboweitygodniowenormyczasupracy.

ZgodniezprzepisamiUniiEuropejskiej–pracownikwykonuj¹cypra-

cênapodstawieumowyopracêuzyskujeuprawnieniedoczterechtygo-
dnicorocznegop³atnegourlopu.Wniektórychkrajachurlopjestjednak
d³u¿szy,np.wDanii,Francji,HiszpaniiiLuksemburgua¿5tygodni,
awNiemczechtylkotrzytygodnie.Kwestierozwi¹zaniastosunkupracy
iodprawregulujeumowazawieranamiêdzypracodawc¹apracobiorc¹.
UniaEuropejska,cojestzupe³niezrozumia³e,nieregulujeokresówzawie-
raniaumowy,okresówwypowiedzenia,wysokoœciodprawitp.

Pracownik uzyskuje prawo do zasi³ku dla bezrobotnych wkraju pobytu,

takjakinnipracownicy.Zasi³ekdlabezrobotnychwyp³acanyjestprzezdal-
szetrzymiesi¹ce,je¿elibezrobotnyzmieni³krajpobytunaterytoriumUnii
Europejskiej.Kwestiêtak¹nale¿yjednakomówiæzurzêdempracykrajupo-
chodzenia.Je¿elibezrobotnyotrzymuj¹cyzasi³ekdlabezrobotnychzmienia
wtrakciezasi³kukrajpobytu–prawodotegozasi³kuustajepotrzechmie-
si¹cachjegonieobecnoœci.ZgodniezprzepisamiUniiEuropejskiej:ka¿dy
pracownikmusiposiadaæubezpieczeniezdrowotne,którejestwarunkiem
zasadniczympodjêcialegalnejpracy.Ztegoubezpieczeniazdrowotnego
op³acanebêd¹kosztyleczeniaszpitalnego,ambulatoryjnego,wizytyuleka-
rzyitp.Ubezpieczeniezdrowotnezkrajupochodzeniaobowi¹zujerównie¿
wkrajupobytu.Ka¿dyzainteresowanymusijednakposiadaæprzysobieza-
œwiadczeniezeswojejinstytucjiubezpieczeniowejpotwierdzaj¹ceubezpie-
czenie(tzw.Europejsk¹KartêUbezpieczeniaZdrowotnego).Tozaœwiadcze-
niemusiprzed³o¿yæwinstytucjiubezpieczeniowejmiejscapobytu.Obywa-
telUniiEuropejskiejzzasadypodlegarównie¿ubezpieczeniuemerytalnemu
krajupobytu.Wyliczenieemeryturyosoby,którawykonywa³apracêwró¿-
nychkrajachUniiEuropejskiejjestmo¿liweipoleganazsumowaniusk³a-
dekubezpieczeniowychsk³adanychprzezca³yokreswykonywanejpracy.

Obywatelstwo

112

Wniosekoobliczenieemeryturysk³adasiêwkraju,wktórympracow-

nikpodj¹³ostatni¹pracê.Emeryci,którzyzechc¹zmieniækrajpobytu,
uzyskaj¹zgodênapobytwinnymkrajuUniiEuropejskiejtylkowtedy,gdy
posiadaj¹ ubezpieczenie zdrowotne idysponuj¹ odpowiedni¹ iloœci¹ œrod-
kówfinansowychkoniecznychdoutrzymaniasiêwdanymkraju(nale¿y
okazaædowódpotwierdzaj¹cywyp³atêemerytury).Emeryturairentauzy-
skanawjednymkrajuUniiEuropejskiejjestbezprzeszkódwyp³acana
winnymkrajuUnii.Emerytomirencistomprawodopobytuprzyznawa-
nejestna5latzmo¿liwoœci¹przed³u¿aniategookresu.

2.Prawawynikaj¹cezpozostawaniabezrobotnym
Ka¿dy obywatel Unii Europejskiej, który podejmie pracê na terenie in-

negokrajuUEni¿krajswegopochodzenia,chronionyjesttymisamymi
normamiprawnymi,coobywatelkrajupobytu.Dotyczytorównie¿sytu-
acji,gdyobywatelUEtracipracê.Krajoweregulacjeprawnedotycz¹ce
œwiadczeñzwi¹zanychzbezrobociemobowi¹zuj¹ka¿degotrac¹cegopra-
cêobywatelaUE.UtratapracyprzezobywatelaUEpracuj¹cegodotych-
czaspozaswymkrajempochodzenianiemo¿ebyæargumentemnarzecz
natychmiastowegopozbawieniagoprawapobytuwkrajuwykonywania
dotychczasowejpracy.Jednakprzed³u¿aj¹cysiêokrespozostawania„na
bezrobociu”mo¿ebyæprzyczyn¹brakuprzed³u¿eniaprawapobytutego
obywatelawdanymkrajuUE.Pozatym–bezrobotnywUniiEuropejskiej,
otrzymuj¹czasi³ekwkraju,wktórymdotychczaspracowa³,mo¿epodj¹æ
staraniawceluznalezieniapracywinnymkrajuUEi,nietrac¹ctegoza-
si³ku,przeje¿d¿aæwposzukiwaniupracyzkrajudokrajuUE.Obwarowa-
nejesttojednakwielomawarunkami.Ka¿dybezrobotny,którypodejmie
tak¹próbêmusiprzebywaæwkraju,wktórymstraci³pracê,przezconaj-
mniej4tygodnie.Pozatymswójwyjazdmusizg³osiæwmiejscowymurzê-
dziepracy,wktórymdotejporywype³nia³formularz„E303”.Formularz
tenprzekazanyzostaniewci¹gusiedmiudnidoPañstwaCz³onkowskie-
go,doktóregoudajesiêbezrobotny.Ju¿wkolejnymkrajuUE,gdziebez-
robotnyposzukujepracymiejscowyurz¹dpracyprzejmujewyp³acanie
owemubezrobotnemuzasi³kutegosamego,któryuzyskiwa³wkrajuuzy-
skaniaœwiadczenia.Zasi³ektenwyp³acanyjestprzeztrzymiesi¹ce.Je¿eli
bezrobotnyznajdziepracêprzedup³ywemtegoterminu–zasi³ekwstrzy-
mywanyjestautomatycznie.Je¿eliwtymterminiebezrobotnynieznajdzie
pracy–musiwróciædokraju,wktórymostatniotêpracêstraci³.Nieste-

Obywatelstwo

113

ty,przywilejtenmo¿liwyjesttylkorazwokresiepozostawania„nabezro-
bociu”.Pracownik,któryutraci³pracênp.wNiemczechiwyjecha³wpo-
szukiwaniupracydoFrancjiiotrzymywa³przeztrzymiesi¹ceniemiecki
zasi³ek,bêd¹cweFrancji,jednakpracynieznalaz³–wracawówczasdo
Niemiecitraciprawodoponownegoposzukiwaniapracynatychsamych
zasadachwinnymkrajuUE,np.wHiszpanii.Prawotouzyskaponownie,
gdyrozpoczniepracê,nabierzeuprawnieñdouzyskaniaœwiadczeñdla
bezrobotnychi–wówczashistoriamo¿epowtórzyæsiêzgodniezwy¿ej
wskazanymscenariuszem.

Najwa¿niejszejednak,i¿swobodnyprzep³ywpracownikówwUniiEu-

ropejskiejnieoznaczaswobodnegoprzep³ywubezrobocia.Bezrobotny
pochodz¹cyzkrajuAmo¿eudaæsiêdokrajuBwposzukiwaniupracy,
lecznowykrajpobytuniemaobowi¹zkutraktowaniapodwzglêdemso-
cjalnymtegobezrobotnegojakw³asnegoobywatelanieposiadaj¹cegopra-
cy,izazwyczajtaknieczyni.Mo¿liwyjestjedynietransferœwiadczeñ
zkrajupochodzenia.

3.Prawa wynikaj¹ce zsystemu wzajemnego uznawania wykszta³cenia

ikwalifikacjizawodowych

Traktatowazasadaniedyskryminacji,swobodaprzep³ywupracowni-

ków,swobodaprowadzeniadzia³alnoœcigospodarczejorazswoboda
œwiadczeniaus³ug–niezawszewystarczaj¹,byobywateljednegozPañstw
Cz³onkowskichmóg³skuteczniedomagaæsiêuznaniaprawadowykony-
waniazawodunaterenieinnegoPañstwaCz³onkowskiego.Wynikato
zfaktu, ¿e prawo wspólnotowe wtej kwestii nie zosta³o jeszcze wpe³nym
zakresiezharmonizowane,apozatymUniaEuropejskapozostawiaPañ-
stwomCz³onkowskimswobodêwuznawaniukwalifikacjiosóbzinnych
PañstwCz³onkowskichUnii.Pocz¹tkowoWspólnotyEuropejskiezdecy-
dowa³ysiênaprzyjêcieca³egoszeregudyrektywsektorowychnormuj¹-
cychuznawalnoœækwalifikacjiwposzczególnychzawodachibran¿ach(le-
karz,pielêgniarkadentysta,akuszerka,weterynarz,architekt,farmaceuta,
adwokat,samodzielnyagenthandlowy,poœrednikwhandlu,przemyœle
irzemioœle,pracownikhandludetalicznego,pracownikprzemys³uspo-
¿ywczego,iprzemys³uwyspecjalizowanegowprodukcjinapojów,agent
ipoœrednikubezpieczeniowy,pomocniktransportowyiagentpodró¿y,
fryzjer,pracowniktransportuoraznauczyciel).Nastêpniezrezygnowano
ztejmetodynarzeczprzyjêciadyrektywogólnych(dyrektywawsprawie

Obywatelstwo

114

uznawaniadyplomówszkó³wy¿szychidyrektywawsprawieogólnego
systemuuznaniakszta³ceniaidoskonaleniazawodowego),któreogólnie
zak³adaj¹wzajemn¹uznawalnoœæwykszta³ceniazawodowegoiuznawal-
noœædyplomówstudiówwy¿szychtrwaj¹cychminimumtrzylata–przy
za³o¿eniu,¿ewjednymidrugimprzypadkuzakreswykszta³cenia,tj.zdo-
bytawiedzaiumiejêtnoœciuzyskanewjednymkrajuUEodpowiadaj¹za-
kresowiwykszta³ceniaosi¹gniêtemuwinnymkrajuUE.Wwynikutego
nowegopodejœciakrajecz³onkowskiewstosunkudoosób,którepragn¹
podj¹æpracênaichterenie,uzyska³ymo¿liwoœæocenyrównowa¿noœci
uzyskanychkwalifikacji.Porównywanes¹wiêckwalifikacjeuzyskane
winnymPañstwiezkwalifikacjamiobowi¹zuj¹cyminamiejscu(zwyj¹t-
kiem kwalifikacji uregulowanych wczeœniej wdyrektywach sektorowych).
Je¿elijednaknieodpowiadaj¹oneprawnieokreœlonymwymogomkrajo-
wym(jesttotzw.ocenaekwiwalentnoœcikwalifikacji),wówczasmo¿na
zobligowaæzainteresowanegodozaliczeniadodatkowychkursówuzupe³-
niaj¹cychlubtestówsprawdzaj¹cych.Bardzointeresuj¹cewtymzakresie
s¹orzeczeniaTrybuna³uSprawiedliwoœci.

SprawaIreneVlassopoulu:
ObywatelkaGrecjiIreneVlassopoulu,prawnikzwykszta³cenia,tytu³

zawodowyuzyska³awGrecjiipraktykowa³awNiemczechprzezkilkalat
wzakresieprawaniemieckiego.JejpodanieoprzyjêciedoIzbyAdwokac-
kiejizezwolenienapraktykêzosta³ojednakodrzucone,couzasadniono
tym,i¿niezdawa³aodpowiednichegzaminówniemieckichiztegopowo-
dunieposiadakoniecznychkwalifikacji.WtejsytuacjiI.Vlassopoulu
wnios³asprawêdos¹duniemieckiego,którywostatniejinstancjizwróci³
siêzzapytaniemprejudycjalnymdoTrybuna³uSprawiedliwoœcioroz-
strzygniêciesporu.Trybuna³wswymorzeczeniuodrzuci³pozewGreczyn-
ki,argumentuj¹c,¿ewprzypadkubrakudyrektywharmonizacyjnychto
PañstwoCz³onkowskiedecydujeouznaniu,alboonieuznaniukwalifika-
cji,przyza³o¿eniujednak,¿ejegoocenaniemo¿ebyædowolna,leczprze-
prowadzona przez porównanie kwalifikacji wymaganych przez prawo da-
negoPañstwaCz³onkowskiegodlauzyskaniadostêpudozawodu–zod-
powiednimi kwalifikacjami uzyskanymi przez osobê staraj¹c¹ siê winnym
PañstwieCz³onkowskim.

SprawaHeylensa:
GeorgeHeylens,obywatelbelgijski,zbelgiijskimiuprawnieniamitre-

nerskimi,zosta³zatrudnionyweFrancji,wzespolepi³karskimLille.Jego

Obywatelstwo

115

podanieouznanierównorzêdnoœcidyplomuzosta³oodrzuconeprzez
francuskieMinisterstwoSportubezpodawaniapowodów.Heylenskonty-
nuowa³nastêpniedzia³alnoœæjakotrenerizosta³oskar¿ony(sprawêwnie-
sionodos¹du)przezFrancuskiZwi¹zekTrenerówPi³kiNo¿nejobez-
prawnewykonywaniezawodu.WtymprzypadkuTrybuna³orzek³,¿e
w³adzefrancuskiemia³yprawopodj¹ædecyzjêwsprawienieuznaniakwa-
lifikacjitreneraprzyza³o¿eniu,¿ezobowi¹zaneby³yoneuzasadniæbrak
ekwiwalentnoœci(szczegó³oweporównanietreœciizakresuuzyskanych
kwalifikacji)wykszta³ceniaHeylensazkwalifikacjamitrenerówfrancu-
skich.Takiegouzasadnieniajednaknieby³owdecyzjiprzes³anejHeylen-
sowi.

4.Prawawynikaj¹cezrównouprawnieniaizakazudyskryminacji
WUniiEuropejskiejobowi¹zujezakazdyskryminacjizpowodup³ci,ra-

sylubpochodzeniaetnicznego,religiilubwyznania,inwalidztwa,wieku
luborientacjiseksualnej.Politykarównouprawnieniaszczególniewzakre-
siep³cimawUniiEuropejskiejd³ugietradycje.Ju¿TraktatRzymski(usta-
nawiaj¹cyEWG)zroku1957zobowi¹zujewart.119PañstwaCz³onkow-
skiedoprzyjêciatakiegosamegowynagrodzeniazapracêdlamê¿czyzn
ikobietprzywykonywaniutakiejsamejpracy.Nastêpnieuchwalono
iwprowadzonow¿ycieca³yszeregdyrektyw,naprzyk³adwzakresierów-
noœciwynagrodzenia,zabezpieczeniasocjalnego,równegotraktowania
wœrodowiskupracy,zagwarantowaniapracywczêœciowymwymiarzego-
dzinipracyokresowejorazwprowadzeniaurlopurodzicielskiego.

5.Prawawynikaj¹cezzasadbezpieczeñstwaihigienypracy
UniaEuropejskamo¿eposzczyciæsiêwielomasukcesamiwzakresie

poprawyœrodowiskapracy.Donajwa¿niejszychregulacjiprawnychwtym
zakresienale¿¹dyrektywydotycz¹ceminimalnychwymagañbezpieczeñ-
stwaihigieny:

•miejscapracy;
•u¿ytkowaniawpracysprzêtuprzezpracownika;
•u¿ytkowaniawpracyprzezpracownikówprofesjonalnegosprzêtu

ochronnego;

•rêcznejobs³ugi³adunków,zagro¿onejszczególnieurazemkrêgos³u-

pa;

•pracyprzymonitorach;
•pracyzwi¹zanejzczynnikamirakotwórczymiibiologicznymi.

Obywatelstwo

116

Przyk³ademzzakresubezpieczeñstwaihigienypracys¹unijnenormy

dotycz¹ceujednoliceniamundurówstra¿ypo¿arnej.Ministrowiegospo-
darkiEuropejskiejWspólnotyGospodarczejuchwaliliwroku1989dyrek-
tywêprzewiduj¹c¹normybezpieczeñstwadlamundurówstra¿ypo¿arnej.
Bezw¹tpieniaregulacjatas³u¿y³abezpieczeñstwuiochroniezdrowiastra-
¿aków.WramachrynkuwewnêtrznegoUEstra¿acymog¹nabywaæswo-
jeuniformyochronnetak¿ewinnychPañstwachCz³onkowskichUnii.
Normyunijneobowi¹zuj¹tylkowstosunkudoubrañochronnychstoso-
wanychpodczasakcjiratunkowychprzypo¿arach.Stra¿po¿arnamo¿e
wprzypadkuinnychakcjiratowniczych,jaknp.wypadkidrogowe,nadal
u¿ywaæswojegolekkiegoumundurowaniaochronnego.

Drugimprzyk³adems¹przepisydotycz¹ceunijnychpojemnikówna

œmieci. Pojemniki te musz¹ mieæ zamontowane kó³ka. Wdyrektywie le¿¹-
cejupodstawtejregulacjichodzirównie¿orealizacjêpolitykêochrony
socjalnejibezpieczeñstwapracy,bowiemustalonewniejzosta³ywymogi
minimumbezpieczeñstwaiochronyzdrowiapracowników,którzymusz¹
rêcznieprzemieszczaædu¿eciê¿aryinadwyrê¿aj¹przytymlêdŸwiowyod-
cinek krêgos³upa. Dyrektywa ta musia³a zostaæ wdro¿ona do maja 1992 r.,
aleju¿wewrzeœniu1991zrzeszeniazawodoweprzedsiêbiorstwwywozu
œmieci ustali³y wKomisji normalizacji, ¿e pojemniki na odpady musz¹ byæ
wyposa¿onewkó³ka,abymog³ybyæci¹gniête,anieprzenoszone.

6.Prawawynikaj¹cezestatusustudenta–obywatelaUniiEuropej-

skiej

Osobybêd¹ceobywatelamiUniiEuropejskiej,którechc¹podj¹æstudia

wjednymzkrajówUniiEuropejskiej,korzystaj¹zeswobodyprzemiesz-
czaniasiêipodejmowanianauki.Studenci,którzyzaczynaj¹studiawin-
nymni¿w³asnykrajuUniiEuropejskiejmaj¹pe³neprawaakademickie,tj.
takiesame,jakieuzyskuj¹studencimiejscowi,wtymprawodostypen-
diów naukowych, akademika iinnych uprawnieñ przyznanych studentom
miejscowym.Stypendiauzyskanewkrajupochodzeniaobowi¹zuj¹rów-
nie¿wtrakcierozpoczêciastudiówwinnymkrajuUnii(zwyj¹tkiemsty-
pendiumsocjalnego).Uczelniemaj¹prawowymagaæudokumentowanej
znajomoœcijêzykakraju,wktórymstudentpragniesiêuczyæ;mog¹pod-
daægorównie¿jêzykowemutestowisprawdzaj¹cemu.Niemo¿nate¿wy-
kluczyækoniecznoœcizdaniaegzaminówuzupe³niaj¹cych.

Obywatelstwo

117

Wzwi¹zkuztym,i¿wUniiEuropejskiejnieistniejejeszczeautoma-

tycznauznawalnoœæwszystkichdyplomówiœwiadectw,nale¿yprzedroz-
poczêciem studiów winnym kraju Unii Europejskiej udaæ siê do Krajowe-
goBiuraInformacyjnegodosprawNostryfikacji(wkrajupochodzenialub
wkrajupobytu).Tamte¿studentmo¿edowiedzieæsiê,czywybranaprzez
niegouczelniauznajegoœwiadectwaidyplomy.

Najlepiejjestsprawdziæ,czywybranykierunekstudiówjestw³¹czony

doprogramuwymianstudenckichUniiEuropejskiej(chodzioprogram
UniiEuropejskiejSOCRATES–ERASMUS),któryzgóryzapewniamo¿-
liwoœæbezproblemowegopodjêciadalszychstudiówwwybranychuczel-
niach.

StudenciwtrakciepobytuwinnymkrajuUniiEuropejskiejmog¹po-

dejmowaæ pracê bez koniecznoœci uzyskiwania jakiegokolwiek zezwolenia
ibezograniczeñmaksymalnejwysokoœciwynagrodzeñ.

Informacjaoœrodkachpotrzebnychdoutrzymaniasiêwkrajupodjê-

tychstudiówwymaganajestprzedewszystkimprzyuzyskiwaniuprawado
pobytuwdanymPañstwieUniiEuropejskiej.

Studenci,takjakwszyscyinniobywateleUniiEuropejskiej,musz¹wy-

st¹piædonajbli¿szegourzêduwkrajupobytuowydaniezgodynapobyt
naokresjednegoroku–oileichplanowanypobytwkrajuUniiEuropej-
skiejprzekraczatrzymiesi¹ce.Takazgodamajedyniecharakterpotwier-
dzaj¹cy.Chêæpozostawaniad³u¿ejwymagacorocznegoodnowieniapra-
wadopobytu.Wydaniezgodynapobytprzezww.urz¹dwymaga:

•oœwiadczeniastudentaozdolnoœcidoutrzymaniasiêipokrycia

kosztówstudiów;

•posiadaniaubezpieczeniazdrowotnegozkrajupochodzenialubwy-

kupionegowkrajupobytu;

•przedstawieniaurzêdowidecyzjiuczelnioprzyjêciustudentana

konkretnykierunekstudiów.

Ubezpieczeniezdrowotnezkrajupochodzeniaobowi¹zujerównie¿

wkrajupobytu.

Najbardziejznan¹placówk¹wEuropie,którazajmujesiêkszta³ceniem

przysz³ychurzêdnikówiekspertówinstytucjiUEjestCollegeofEurope
(KolegiumEuropejskie).Taplacówkaedukacyjnautworzonazosta³a
w1949r.whistorycznymmieœcieBrugia(Belgia)iwkrótkimczasiesta-
³asiêkuŸni¹kadrdlainstytucjiUniiEuropejskiej,prowadz¹c¹wjêzyku
angielskimifrancuskimstudiaeuropejskiedlaabsolwentówszkó³wy¿-

Obywatelstwo

118

szych.Studiaobejmuj¹g³ówniezagadnieniapolityczne,prawneiekono-
micznewzakresieintegracjieuropejskiej.Wiêkszoœæwyk³adowcówpo-
chodzizkrajówcz³onkowskichUniiEuropejskiej.Przezwielelatrekto-
remtejuczelniby³prof.Jerzy£ukaszewski(póŸniejszyambasadorPolski
weFrancji).FiliaKolegiumutworzonazosta³awWarszawie-Natolinie.
PierwszyrokakademickiwfiliiwNatolinierozpocz¹³siêwewrzeœniu
1994r.Obecniewieleuczelnioferujepodobnestudiapodyplomowelub
uzupe³niajaceoprofilueuropejskimdlaprawników,ekonomistów,mene-
d¿erówiurzêdników.

7.Prawawynikaj¹cezochronykonsumentawUniiEuropejskiej
PierwszywspólnotowyProgramOchronyKonsumentówprzyjêto

w1975r.,anastêpnewlatach1981i1986.TraktatzMaastrichtwpro-
wadzi³doTraktatuoWspólnocieEuropejskiejpodstawêdlazbiorunorm
prawnychpodnosz¹cychochronêkonsumentadorangipolitykiwspólno-
towej. Zapisano wnim, ¿e Wspólnota przyczynia siê do osi¹gniêcia wyso-
kiegopoziomuochronykonsumentam.in.poprzezdzia³aniaszczególne,
wspieraj¹ceiuzupe³niaj¹cepolitykêrealizowan¹przezPañstwaCz³on-
kowskiedlaochronyzdrowia,bezpieczeñstwaiinteresówekonomicznych
konsumentóworazdlazapewnieniaimodpowiedniejinformacji.

PolitykakonsumenckaUniiEuropejskiejstanowidziœjedenzg³ów-

nychfilarówfunkcjonowaniaRynkuWewnêtrznego.Dzia³aniaUniiuzu-
pe³niaj¹dzia³aniaPañstwCz³onkowskichpodejmowanedlaochrony
zdrowia,bezpieczeñstwaiinteresówekonomicznychkonsumentówiza-
pewnieniaimodpowiednichinformacji.Wzakresieochronykonsumen-
tówistotnedlapolitykiUniiEuropejskiejs¹pracenormalizacyjneEuro-
pejskiegoKomitetuNorm(CEN)orazEuropejskiegoKomitetuNorm
Elektrotechnicznych(CENELEC).Interesykonsumentówreprezentuje
równie¿pozarz¹doweBiuroEuropejskiejUniiKonsumentów.

Zniesieniesklepówwolnoc³owychpodyktowaneby³otak¿einteresem

konsumenta.Zgodniezdecyzj¹RadyUEz1991r.–wroku1999r.zre-
zygnowanozhandluwolnoc³owegonaobszarzeRynkuWewnêtrznego,
poniewa¿KomisjaEuropejskas³usznieuwa¿a³a,i¿instytucja

dutyfree

shopstoiwsprzecznoœcizide¹RynkuWewnêtrznegoUEopartegona
wolnejkonkurencjiibrakuprzywilejówdlaokreœlonychhandlowców,czy
dlaokreœlonejkategoriikonsumentów.Projektzniesieniatychsklepów
budzi³wielekontrowersji.Przezwielemiesiêcypodmiotyprowadz¹cepla-

Obywatelstwo

119

cówkiwolnoc³owe,towarzystwalotnicze,¿eglugowe,zarz¹dcylotnisk
iportów,organizatorzywyjazdówitp.protestowalii–korzystaj¹czpo-
parciawiêkszoœcikrajówcz³onkowskichUE–staralisiêbezskuteczniedo-
prowadziædoodwo³aniadecyzjipodjêtejjednog³oœnie.

Zdobrodziejstwatanichzakupówkorzystalitylkoludziepodró¿uj¹cy

samolotamiimorskimipromami,awiêczregu³ydobrzesytuowani,co
narusza³ozasadyuczciwejkonkurencjinaRynkuWewnêtrznymUE.
Wzakresieochronykonsumentówprzyjêtonastêpuj¹cedyrektywy:

•wsprawieogólnegobezpieczeñstwaproduktów(odpowiedzialnoœæ

producentazaprodukt);

•wsprawieharmonizacjiprzepisówprawaPañstwCz³onkowskich

dotycz¹cychbezpieczeñstwazabawek;

•wsprawiezbli¿eniaprzepisówPañstwCz³onkowskichwzakresie

nazewnictwatekstyliów;

•wsprawiedostosowaniaustawiprzepisówwykonawczychPañstw

Cz³onkowskichdotycz¹cychodpowiedzialnoœcizawadliwypro-
dukt;

•wsprawieharmonizacjiustawiprzepisówwykonawczychPañstw

Cz³onkowskichdotycz¹cychkredytówkonsumenckich;

•wsprawienieuczciwychklauzulumownychwumowachzawiera-

nychzkonsumentami;

•opodró¿achiwycieczkachturystycznychsprzedawanychwformie

pakietuus³ug;

•onakazachmaj¹cychnaceluzaprzestaniepraktyknaruszaj¹cych

zbioroweinteresykonsumentów;

•wsprawiezakazureklamyisponsoringuwyrobówtytoniowych.

8.Prawawynikaj¹cezochronydyplomatycznejikonsularnejoraz

zposiadaniapaszportueuropejskiego

ObywatelUniiEuropejskiejmo¿ekorzystaæ,zgodniezTraktatem

oWspólnocieEuropejskiej,zprawadoopiekidyplomatycznejikonsular-
nejzestronyw³adzdyplomatycznychikonsularnychka¿degoPañstwa
Cz³onkowskiego.ZapisanewTraktacieuprawnieniejestmo¿liwetylko
wtedy, gdy obywatel Unii Europejskiej przebywa poza Uni¹ na terytorium
pañstwatrzeciegoitylkowówczas,gdynaterytoriumtegopañstwatrze-
ciegonieznajdujesiêplacówkadyplomatycznaikonsularnaPañstwapo-
chodzeniaobywatelaUniiEuropejskiej.Opiekakonsularnaidyploma-

Obywatelstwo

120

tycznamusizostaæudzielonanatakichsamychwarunkach,najakichko-
rzystaj¹ ztakiej opieki obywatele Pañstwa udzielaj¹cego opieki zastêpczej.

Zgodniezdecyzj¹RadyEuropejskiejzebranejwRzymie1grudnia

1985r.,PañstwaCz³onkowskieWspólnotEuropejskichwprowadzi³yod
1stycznia1985rokuwspólnywzórpaszportu,zastêpuj¹cysukcesywnie
paszportydotychczaswydawaneprzezw³adzekrajówcz³onkowskich.Do-
kumenttenmajednolityformat,ok³adkêkolorubordowego,naktórej
znajdujesiênapis„UniaEuropejska”oraznazwakraju,któregoobywate-
lemjestjegoposiadacz;nowypaszportumo¿liwiasprawniejszeidentyfi-
kowanieobywateliWspólnotpodczaskontroligranicznej.Paszporteuro-
pejskijestjednymzkonkretnychprzyk³adówrealizacjikoncepcji„Europy
obywateli”.

9.Prawawynikaj¹cezregulacjidotycz¹cychwspólnejwaluty
Wrazzeswobod¹przep³ywuosóbmamyte¿doczynieniazeswobod¹

przep³ywupieniêdzy.BankwdowolnymkrajuUniiEuropejskiejzobowi¹-
zanyjestprzes³aæna¿yczenieklientazarobioneprzezniegopieni¹dzena
wskazanekonto.PañstwaCz³onkowskieUniiEuropejskiejzdecydowa³y
siênapowo³anieUniiGospodarczejiWalutowej,maj¹cejnacelu:utrzy-
maniestabilnoœcicen,definiowanieirealizowaniepolitykiwalutowejUnii
Europejskiej,przechowywanieizarz¹dzanieurzêdowymirezerwamide-
wizowymiPañstwCz³onkowskichUnii,umo¿liwianiesprawnegofunkcjo-
nowaniasystemówp³atnoœci,przyczynianiesiêdosprawnegoprowadze-
niaprzezkompetentnew³adzepolitykizwi¹zanejzkontrol¹instytucjikre-
dytowych oraz utrzymanie stabilnoœci systemu finansowego Unii Europej-
skiej.Pieni¹dzezgromadzoneprzezobywatelinakontachbankowychzo-
sta³y automatycznie przeliczone na euro wed³ug sztywnego kursu tego sa-
megowewszystkichkrajachUE.Nieulegaw¹tpliwoœci,¿eprzyst¹pienie
douniiwalutowejzmniejszarolêbankucentralnegowposzczególnych
krajachcz³onkowskich(wtymiNarodowegoBankuPolskiegopoprzyst¹-
pieniunaszegokrajudoUEiUGW).Bankicentralneniebêd¹emitowaæ
ju¿walutynarodowejswojegokraju,aichwp³ywnapolitykêpieniê¿n¹
zostaniezredukowany.

KurseurowstosunkudodolaraiinnychwalutustalanyjestprzezEu-

ropejskiBankCentralny.

KorzyœcidlaobywatelaUniiEuropejskiejwynikaj¹cezwprowadzenia

jednolitejwalutyeurotoprzedewszystkim:

Obywatelstwo

121

•wyeliminowanieproblemuwymianywalutwtrakciewyjazdówza-

granicznych;

•pe³naporównywalnoœæcen;
•³atwoœætransferowaniapieniêdzy.
Jednawalutanieoznaczajednejceny.Istniejezbytwielebarier,by

mo¿liwaby³azgodnoœæcennaterenieUnii.Szeregczynnikówprzyczynia
siêdoutrzymywaniaró¿niccenwEuropie,m.in.podatekVATwró¿nej
wysokoœci,zró¿nicowanep³acepracowników,lokalneop³aty,koszttrans-
portuicenynieruchomoœci.Nawetwgranicachposzczególnychkrajów
cenynies¹wszêdziejednakowe,ztychsamychzreszt¹powodów.Euro
niespowodujete¿automatycznegospadkucen.Dziêkiwspólnejwalucie
ka¿dykrajwprowadzaj¹cyeuromusiutrzymywaænisk¹inflacjê,abynie
naraziæeuronaspadekkursu.

10.Prawawynikaj¹cezdysponowaniawspólnotowymprawemjazdy
Wlipcu1996r.zaczê³aobowi¹zywaædyrektywadotycz¹cawspólno-

towego,europejskiegoprawajazdy.Odtamtegoczasuwszystkieosoby
ubiegaj¹cesiêoprawojazdyzdaj¹egzaminopartynatakichsamychregu-
³ach.Takiesames¹równie¿kategoriezdobywanychkwalifikacji(m.in.
wzale¿noœciodrodzajukierowanegopojazdu).Prawojazdywydane
wjednymzkrajówUEobowi¹zujewewszystkichpozosta³ychPañstwach
Cz³onkowskichUnii.

Ochronaprawczłowiekaipodstawowychwolności.
KartaPrawPodstawowychUniiEuropejskiej

Najwa¿niejszymeuropejskimdokumentemwzakresieochronyprawcz³o-
wiekaipodstawowychwolnoœcijestEuropejskaKonwencjaPrawCz³o-
wieka(oficjalnie:EuropejskaKonwencjaoOchroniePrawCz³owieka
iPodstawowychWolnoœci),przyjêtaprzezRadêEuropy4.11.1950r.
wRzymie.

EuropejskaKonwencjaPrawCz³owiekawrazzjejProtoko³amigwa-

rantuje:

•¿ycie,wolnoœæibezpieczeñstwoosób,
•sprawiedliwyprocess¹dowywsprawachkarnychicywilnych,
•prawodog³osowaniaikandydowaniawwyborach,
•wolnoœæmyœli,sumieniaiwyznania,

Ochronaprawczłowieka

122

•wolnoœæwyra¿aniaopinii(wtymwolnoœæmediów),
•prawodoposzanowaniaw³asnegomienia.
Konwencjazakazuje:torturowaniaoraznieludzkiegoiponi¿aj¹cego

traktowaniaalbokarania,karyœmierci,dyskryminacjiwkorzystaniu
zprawiwolnoœcizagwarantowanychKonwencj¹,deportacjizPañstwa
w³asnychobywatelilubodmówieniaimwjazduorazzbiorowegowydala-
niacudzoziemców.

PrzestrzeganieprawzapisanychwtejkonwencjipodlegakontroliEu-

ropejskiegoTrybuna³uPrawCz³owieka(wStrasburgu).

Pragn¹csprostaæwyzwaniomnowejrozszerzonejEuropy,wczasie

Szczytu Wiedeñskiego w1993 r.zdecydowano outworzeniu nowego jed-
nolitegoEuropejskiegoTrybuna³uPrawCz³owiekawmiejscepoprzednie-
gosystemudwustopniowego(EuropejskaKomisjaPrawCz³owiekaoraz
EuropejskiTrybuna³PrawCz³owieka).Trybuna³wnowejstrukturze,zsie-
dzib¹wStrasburgu,przyst¹pi³dodzia³ania1listopada1998r.

UniaEuropejska,zgodniezTraktatemoUE,respektujepodstawowe

prawazagwarantowanewKonwencji.

Europejsk¹KonwencjêPrawCz³owiekauzupe³niaj¹trzyzasadnicze

dokumenty:

1.EuropejskaKartaSocjalnastanowiuzupe³niaj¹c¹czêœæEuropejskiej

KonwencjiPrawCz³owiekawzakresieochronyprawekonomicz-
nych ispo³ecznych. Karta gwarantuje miêdzy innymi prawo do pra-
cyiszkoleniazawodowego,prawodogodnychwarunkówzatrud-
nieniaigodnejzap³aty,prawodoprzynale¿noœcizwi¹zkowej,pra-
wodopomocysocjalnejimedycznejorazzabezpieczeniaspo³eczne-
go.EuropejskaKartaSpo³ecznaumacniazasadêrównoœcikobiet
orazrozszerzazakresprzys³uguj¹cychpraw,uwzglêdniaj¹cmiêdzy
innymiprawodoodpowiednichwarunkówzamieszkania.Przestrze-
ganiepostanowieñKartypodlegakontrolimiêdzynarodowej.

2.EuropejskaKonwencjaoZapobieganiuTorturomorazNieludzkie-

mulubPoni¿aj¹cemuTraktowaniu,alboKaraniustanowidodatko-
wyinstrumentprawny,chroni¹cywiêŸniówiosobyaresztowane
przedewentualnymitorturamioraznieludzkimiponi¿aj¹cymtrak-
towaniem.Cz³onkowieEuropejskiegoKomitetuZapobieganiaTor-
turoms¹uprawnieniodwizytowaniamiejsc,wktórychprzebywaj¹
osobypozbawionewolnoœcinapodstawiedecyzjiw³adzpublicz-
nych,wiêzieñ,domówpoprawczychdlanieletnich,komisariatów

Ochronaprawczłowieka

123

policji,koszarwojskowych,zak³adówpsychiatrycznychitp.Badaj¹
onisposóbtraktowanialudziprzebywaj¹cychwodosobnieniuoraz
opracowuj¹rekomendacjemaj¹cenaceluzwiêkszenieichochrony.

3.EuropejskaKonwencjaRamowaoOchronieMniejszoœciNarodo-

wychjestpierwszymwhistorii,wi¹¿¹cym,wielostronnyminstru-
mentemprawnym,s³u¿¹cymochroniemniejszoœcinarodowych.
PostanowieniaKonwencjirealizowanes¹przezstosowaniewpo-
szczególnychkrajachodpowiednichustawipolitykiwtymzakre-
sie. Konwencja precyzuje zasady postêpowania, które powinny byæ
respektowaneprzezPañstwaratyfikuj¹cetendokument.Dotycz¹
onerównoœciwobecprawa,zapewnieniamo¿liwoœcizachowania
irozwojuró¿nychkultur,ochronyto¿samoœci,wyznania,jêzyków
mniejszoœciitradycji,zapewnieniadostêpudomedióworaznawi¹-
zywaniapokojowychkontaktówtransgranicznychzmieszkañcami
legalnieprzebywaj¹cymiwinnychpañstwach.Konwencjazapew-
niafunkcjonowaniemechanizmuodpowiedzialnegozajejrealiza-
cjê,dziêkiktóremuKomitetMinistrów(organRadyEuropy),
wspomaganyprzezkomitetdoradczy,jestuprawnionydodokony-
waniaocen,jakdalecepostanowieniakonwencjiwprowadzanes¹
w¿ycie.

Rozpoczêtewczerwcu1999r.wKoloniiredagowanieKartyPraw

PodstawowychUniiEuropejskiejzakoñczy³osiêwczasieposiedzeniaRa-
dyEuropejskiejwNicei.Analizuj¹ctekstKarty,trzebapodkreœliæ,¿enie
maoncharakteruprawniewi¹¿¹cego.Kartazawierapreambu³êoraz54
artyku³y,którezosta³ypodzielonenasiedemrozdzia³ównosz¹cychnastê-
puj¹cetytu³y:Godnoœæ,Wolnoœæ,Równoœæ,Solidarnoœæ,Prawaobywate-
li,Wymiarsprawiedliwoœci,Postanowieniaogólne.

Kartawzorowanajestnainnychpodobnychdokumentachichoæad-

resowanajestprzedewszystkimdoobywateliPañstwCz³onkowskichUnii
Europejskiej,tojednaksformu³owanewniejprawaiwolnoœciadresowa-
nes¹wistociedowszystkichosóbpodlegaj¹cychjurysdykcjiUE.

PostanowieniaKartymaj¹zastosowaniedoinstytucjiiorganówUnii

zw³aœciwymuwzglêdnieniemzasadysubsydiarnoœciorazdoPañstw
Cz³onkowskichwy³¹czniewzakresie,wjakimstosuj¹prawoUnii.Maj¹
onewiêcobowi¹zekszanowaæprawa,przestrzegaæzasadyipopieraæich
stosowaniewgranicachswoichuprawnieñ.

Ochronaprawczłowieka

124

Kartanieustanawiajakiegokolwieknowegouprawnieniaanizadaniadla

Wspólnoty lub Unii, ani nie zmienia uprawnieñ izadañ okreœlonych wtrak-
tatach.Ka¿deograniczeniekorzystaniazprawiwolnoœciuznanychwKar-
ciemusibyæprzewidzianeprzezustawêzposzanowaniemistotyichtreœci.
Zzastrze¿eniemzasadyproporcjonalnoœci–ograniczeniamog¹byæwpro-
wadzonewy³¹czniewtedy,gdys¹konieczneirzeczywiœcierealizuj¹celewy-
nikaj¹cezogólnegointeresu,uznaneprzezUniê,lubwynikaj¹zpotrzeby
ochronyprawiwolnoœciinnychosób.PrawauznanewKarcie,których
podstaw¹s¹traktatyWspólnotylubTraktatoUniiEuropejskiej,realizowa-
nes¹nawarunkachiwgranicachokreœlonychwtychtraktatach.Wzakre-
sie,wjakimKartazawieraprawa,któreodpowiadaj¹prawomzagwaranto-
wanym wkonwencji oochronie praw cz³owieka ipodstawowych wolnoœci,
znaczenieizakrestychpraws¹zgodneznadanymiimprzeztêkonwencjê.

Kartazosta³aw³¹czonadotekstuTraktatuustanawiaj¹cegoKonstytu-

cjêdlaEuropy,któryniewszed³w¿yciezpowodunegatywnychwyników
referendówwtejsprawieweFrancjiiNiderlandach.

OchronaśrodowiskawUniiEuropejskiej

Unijnapolitykaochronyœrodowiskajestistotnadlazachowania,ochrony
ipoprawystanuœrodowiskaprzedewszystkimzpunktuwidzeniaochro-
nyzdrowiacz³owieka–obywatelaUE.Szczególn¹uwagêwUniiEuropej-
skiejzwracasiênarozwa¿neiracjonalnewykorzystaniezasobównatural-
nychorazwspieranienap³aszczyŸniemiêdzynarodowejdzia³añdotycz¹-
cychrozwi¹zywaniaregionalnych,krajowychlubœwiatowychproblemów
œrodowiskanaturalnego.Ochronaœrodowiskarealizowanajestwramach
WspólnotEuropejskichod1972r.Opierasiêonanastosowaniudzia³añ
zapobiegawczych,d¹¿eniudoneutralizacjiŸróde³zanieczyszczeñorazli-
kwidacjiszkódwœrodowisku(w³¹czniezestosowaniemkardlasprawców
zniszczeñorazzmuszaniemichdopokrywaniakosztówspowodowanych
szkód).G³ównymiinstrumentamipolitykiochronyœrodowiskas¹:podat-
ki,normyocenyjakoœciœrodowiska,normyemisjizanieczyszczeñoraz
normyprodukcyjne.Najtrudniejszymiproblemamiwzakresieochrony
œrodowiskas¹:emisjadwutlenkuwêglaiinnychgazów,sk³adowanie
itransportniebezpiecznychdlazdrowiaodpadóworazoczyszczanieœcie-
ków.Dlarealizacjizadañwynikaj¹cychztejpolitykipowo³anoEuropej-
sk¹AgencjêOchronyŒrodowiska,zsiedzib¹wKopenhadze.

Ochronaśrodowiska

125

Przyjêciewspólnotowychnormekologicznychoznacza³odlakrajów

cz³onkowskichkoniecznoœæ:

•ograniczenia produkcji zak³adów najbardziej uci¹¿liwych dla œrodo-

wiskalubichmodernizacjiizast¹pieniaprzestarza³ychtechnologii
nowymirozwi¹zaniami,wwynikuczegonast¹piracjonalizacjawy-
korzystaniawody,surowcówienergii,zasobówiwalorówmorza
orazwzrostwydajnoœciipoprawakonkurencyjnoœciprzemys³u;

•wyposa¿eniaistniej¹cychzak³adówwurz¹dzeniachroni¹ceœrodo-

wisko,como¿esprawiæ,¿ewzrosn¹kosztywytwarzaniaiulegnie
obni¿eniukonkurencyjnoœætychdziedzingospodarki,którerozwi-
ja³ysiêkosztemœrodowiska;

•uwzglêdnieniaudzia³us³u¿bratowniczychwzabezpieczaniuœrodo-

wiskaztytu³uobowi¹zkuwykonywaniaratownictwaekologicznego
iprzywracaniaterenuzdarzeniadostanupierwotnego;

•decentralizacjipodejmowaniadecyzjiwsprawachochronyœrodowi-

skaiw³¹czeniawprocesdecyzyjnyspo³ecznoœcilokalnych,zw³asz-
czawzakresiedecyzjilokalizacyjnychzwi¹zanychzocenamioddzia-
³ywanianaœrodowisko.

Najwiêkszymiwytwórcamiœmieciwewn¹trzUniis¹pañstwanajsilniej-

szeekonomicznie.Niemcy,Francja,ZjednoczoneKrólestwoiW³ochywy-
twarzaj¹³acznieprawie70%ca³kowitejiloœciodpadów.Rozwi¹zaniepro-
blemu,przytakrozga³êzionymrynku,jakimamywEuropie,poleganaza-
pobieganiupowstawaniuodpadóworaznawytwarzaniuproduktóweko-
logicznych,daj¹cychsiêponowniezu¿ytkowaæ.WdyrektywieUEoodpa-
dachzapisanopodstawowezasady,natomiastwdyrektywieousuwaniu
truj¹cychiniebezpiecznychodpadów–warunkiramowedlaichusuwa-
nia.Najwa¿niejszeznichtozasadydotycz¹ce:

•usuwaniapolichlorowanychdwufenyliiterfenyli;
•przetwarzaniaodpadówzprzemys³utlenkutytanu;
•nadzoruikontroliwewn¹trzunijnegoprzewo¿eniaodpadów;
•opakowañdlap³ynnychœrodkówspo¿ywczych;
•zastosowaniaosadówœciekowychwrolnictwie;
•zapobieganiazanieczyszczeniupowietrzaprzeznowespalarniedla

odpadówosiedlowych;

•regulacjiwzakresiebateriiiakumulatorówzawieraj¹cychniebez-

piecznesubstancje;

•obróbkiœciekówkomunalnych;
•nadzoruikontroliprzewo¿eniaisk³adowaniaodpadówzUE.

Ochronaśrodowiska

126

Jednymzrozwi¹zañograniczaj¹cychnegatywneskutkiprodukcjiod-

padówjestrozbudowanysystemrecyklingu(selektywnejzbiórkiodpadów
wceluichponownegowykorzystania),zarównowujêciuprzemys³owym
jakiprzydomowym.

OchronazdrowiaifarmaceutykiwUniiEuropejskiej

PolitykaUniiEuropejskiejwzakresieochronyzdrowiaswoichobywateli
realizowanajestprzedewszystkimprzezfinansowaniew³asnychprogra-
mówprofilaktycznych,jak:„Europaprzeciwkorakowi”,„Europawalczy
zAIDS”albo„EuropejskiTydzieñWalkizNarkotykami”.Ochronyzdro-
wiadotycz¹równie¿liczneprzepisyunijne,m.in.wzakresiebezpieczeñ-
stwaihigienypracy(np.pracaprzyekraniekomputerowym,noszenie
ciê¿kichprzedmiotów,czyochronaprzedpy³emazbestowymnabudo-
wach).Wa¿najestte¿aktywnoœæunijnychinstytucjiwzakresiewalkizna-
³ogiempaleniapapierosów.Wrezultaciespowodowanoograniczenie
wpapierosach zawartoœci rakotwórczych substancji smolistych inikotyny,
aodroku2002wprowadzonozakazreklamywyrobówtytoniowych.
Przyk³adem wzakresie ochrony zdrowia s¹ przepisy unijne dotycz¹ce wo-
dypitnej.UniaEuropejska,realizuj¹cswoj¹politykêwzakresieochrony
œrodowiska,d¹¿ydopoprawyjakoœciwodypitnej.Pierwszadyrektywa
wtejsprawieprzyjêtazosta³aroku1980(namarginesie:najsurowszare-
gulacjanaœwiecie).WtejdyrektywieinastêpnychaktachprawnychUnii
okreœlonobardzonisk¹zawartoœægraniczn¹o³owiuiarsenuwwodzie
przeznaczonejdospo¿yciaprzezludzi.Dlarealizacjitychprzepisówko-
niecznasta³asiêwymianarurkanalizacyjnych,przewodówiarmaturza-
wieraj¹cycho³ów.Niezapomnianote¿ona³o¿eniunaPañstwaCz³onkow-
skieUEobowi¹zkueliminacjizwodypitnejazotanówipestycydów,któ-
res¹szczególniegroŸnedlazdrowiacz³owieka.

Najtañszeobecnielekarstwamo¿nanabywaæweFrancjiiwPortugalii.

Wkrajuwysokichcen,tj.wNiemczech,konsumentp³acizalekarstwa
przeciêtnie2,4razawiêcejni¿weFrancji.Wkilkuprzypadkachzaobser-
wowanoodchyleniadziesiêciokrotne.DogronaPañstwonajwy¿szychce-
nachlekówwEuropiedo³¹czy³aPolska.Od1stycznia1993r.artyku³yfar-
maceutycznepoddanes¹regu³omRynkuWewnêtrznego.Wzwi¹zkuztym
obrótnimipomiêdzykrajamiUEodbywasiêbezprzeszkód.Swoboda
przep³ywufarmaceutykówpowoduje,¿eichcenywró¿nychkrajachUnii

Ochronazdrowia

127

zaczê³ysiêwyrównywaæ.Ka¿dylekarzwUEmo¿eprzepisywaæpacjento-
wi lekarstwo zdowolnego kraju Unii Europejskiej. Nie ma natomiast pew-
noœci,¿ePañstwozaniezap³aci.Wspólnotoweregulacjeprawnenieinge-
ruj¹wpracêkaschorych,czyte¿funduszyzdrowia.Wzwi¹zkuztympa-
cjentprzednabyciemlekarstwwinnymkrajuUEpowinienzorientowaæ
siê,czyw³asnePañstwozrefundujemukosztnabyciategolekarstwa.Na-
tomiastbezproblemulekarstwoprzepisaneprzezlekarzawjednymkraju
cz³onkowskimUniimo¿ezostaækupionewaptecenaterenieinnegopañ-
stwa UE. Pamiêtaæ te¿ trzeba, i¿ wzakresie obrotu detalicznego artyku³ami
farmaceutycznymiprzepisyunijnewymusi³ynaproducentach:klarowny
opiszastosowanialeku,podaniejegosubstancjisk³adowych,datêwa¿noœci
itp.Uregulowanorównie¿,którelekarstwamog¹byæsprzedawanebezre-
cepty.Reklamalekówwymagaj¹cychprzepisaniaprzezlekarzajestzabro-
nionaawysy³kowyhandelzagranicznytakimilekamijestwykluczony.

Ojcowieintegracjieuropejskiej

Genezaintegracjieuropejskiejwi¹¿esiêzaktywnoœci¹,wizj¹ipoœwiêce-
niem wjej realizacji wielu ludzi polityki, nauki ikultury. Poni¿ej przedsta-
wionezosta³ynotybiograficznenajwa¿niejszychznich.Tow³aœnieteoso-
bynazywanes¹dziœ„OjcamiIntegracjiEuropejskiej”.

JeanMonnet(1888–1979)–ekonomistaifinansistafrancuski.Wla-

tach1919–1921pe³ni³funkcjêpierwszegozastêpcysekretarzaGeneralne-
goLigiNarodów(poprzednikaONZ).W1947r.zosta³Pe³nomocnikiem
PlanuModernizacjiFrancji.W³¹czy³siêaktywniewprzygotowanieireali-
zacjêcelówwypracowanychnaKongresieEuropejskimwHadze(1948r.),
maj¹cychnaceluzjednoczenieEuropy.JeanMonnetbra³aktywnyudzia³
wpowo³ywaniuEuropejskiejWspólnotyWêglaiStali(EWWiS),wktórej
od1952do1955r.pe³ni³obowi¹zkiPrzewodnicz¹cegotzw.Wysokiej
W³adzy(odpowiednikdzisiejszejKomisjiEuropejskiej).W1955r.powo-
³a³do¿yciaKomitetAkcjinaRzeczStanówZjednoczonychEuropyizo-
sta³pierwszymjegoprzewodnicz¹cym.Organizacjatazmierza³adopopu-
laryzowaniaideigospodarczegozjednoczeniapañstwcz³onkowskich.
Wefekcietegopowo³anoEuropejsk¹WspólnotêGospodarcz¹iEuropej-
sk¹WspólnotêEnergiiAtomowej.ZnazwiskiemJeanaMonnetawi¹¿esiê
realizowanyprzezKomisjêEuropejsk¹programpodnazw¹„AktionJean
Monnet”.Wspieraonprojektyocharakterzeakademickimmaj¹cenace-

Ojcowieintegracjieuropejskiej

128

lupog³êbieniewiedzystudentówinaukowcównt.integracjieuropejskiej.
Wprogramietymuczestniczyrównie¿Polska.

AlcideDeGasperi(1881–1954)–pose³doparlamentuaustriackiego,

wspó³za³o¿ycielW³oskiejPartiiLudowej(1919),pose³doparlamentu
w³oskiego,wczasierz¹dówBenitoMussoliniegowiêziony.Wlatach
1943–1954by³przewodnicz¹cymw³oskiejPartiiChrzeœcijañsko-Demo-
kratycznej.Wtymczasiepe³ni³funkcjêministrasprawzagranicznychoraz
kilkakrotniepremieraW³och.AlcidedeGasperiprzyczyni³siêdowypro-
wadzeniaW³ochzpowojennejizolacji.Jakoorêdownikintegracjieuropej-
skiejdzia³a³zarównoweW³oszechjakinaforummiêdzynarodowym.By³
jednymzhonorowychprzewodnicz¹cychRuchuEuropejskiego.Wprowa-
dzi³W³ochydoEuropejskiejWspólnotyWêglaiStali.Pe³ni³wniejfunk-
cjêprzewodnicz¹cegoRadyMinistrów.

KonradAdenauer(1876–1967).Wlatach1920–1932,bêd¹cnadbur-

mistrzemKolonii,pe³ni³funkcjêprzewodnicz¹cegoPruskiejRadyPañ-
stwa.K.Adenauerby³jednymzza³o¿ycieliUniiChrzeœcijañsko-Demokr-
atycznej(CDU),którejprzewodniczy³od1946r.a¿do1965r.Wlatach
1949–1963by³kanclerzemRepublikiFederalnejNiemiec(RFN),wtym
wokresie1951–1955by³jednoczeœnieministremsprawzagranicznych
RFN.Podejmuj¹cdzia³anianarzeczintegracjieuropejskiej,doprowadzi³
docz³onkostwaNiemiecwRadzieEuropyorazwEuropejskiejWspólno-
cieWêglaiStali.Przyczyni³siête¿dopowstaniaEuropejskiejWspólnoty
GospodarczejiEuropejskiejWspólnotyEnergiiAtomowej.W³¹czy³siête¿
aktywniewbudowanieporozumienianiemiecko-francuskiego(Traktat
Elizejskiz1963r.).

RobertSchuman(1886–1963)urodzonywLuksemburgu,¿o³nierzar-

miiniemieckiej,obywatelstwofrancuskieprzyj¹³poIwojnieœwiatowej.
Wlatach1919–1940zasiada³wparyskimparlamenciejakocz³onekDe-
mokratycznejPartiiLudowej.Wlatach1945–1962by³ponowniedeputo-
wanymparlamentu.Od1946do1947r.by³ministremfinansów,
1947–1948 premierem, anastêpnie ministrem spraw zagranicznych Fran-
cji.W1950r.wyst¹pi³zpropozycj¹utworzeniaEuropejskiejWspólnoty
WêglaiStali(znanejjako

planSchumana),aw1951r.doprowadzi³do

podpisaniaTraktatuParyskiegopowo³uj¹cegoj¹do¿ycia.Nale¿a³te¿do
zwolennikówutworzeniaEuropejskiejWspólnotyObronnej.W1955r.
zosta³przewodnicz¹cymRuchuEuropejskiego.By³te¿cz³onkiemParla-
mentuEuropejskiego,awlatach1958–1960jegoprzewodnicz¹cym.

Ojcowieintegracjieuropejskiej

129

Henri-PaulSpaak(1899–1972),politykbelgijski,jedenzprzywódców

Belgijskiej Partii Socjalistycznej. Od roku 1932 deputowany do parlamen-
tu,wielokrotnyministersprawzagranicznychipremierBelgii.Przewod-
nicz¹cypierwszegoZgromadzeniaOgólnegoONZ.UczestnikKongresu
EuropejskiegowHadze(1948r.).By³wspó³inicjatoremUniiGospodar-
czejHolandii,LuksemburgaiBelgii(Benelux).Zaanga¿owa³siêaktywnie
wtworzeniestruktureuropejskich(trzechWspólnotEuropejskich)oraz
NATO.Wlatach1952–1954by³przewodnicz¹cymWspólnegoZgroma-
dzeniaEuropejskiejWspólnotyWêglaiStali.W1953r.Spaakzaprezen-
towa³projektstatutuEuropejskiejWspólnotyPolitycznej(EWP)zdwu-
izbowymparlamentemnaczele.Wrazzodrzuceniemprzezfrancuskie
ZgromadzenieNarodoweTraktatuoutworzeniuEuropejskiejWspólnoty
Obronnej,niemo¿liweokaza³osiêtak¿epowo³anieEWP.W1956r.Spa-
akprzedstawi³raport(tzw.RaportSpaaka),którystanowi³podstawêdo
dyskusjioutworzeniuEuropejskiejWspólnotyGospodarczejiEuropej-
skiej Wspólnoty Energii Atomowej. Wlatach 1957–1961 Henri-Paul Spa-
akby³równie¿SekretarzemGeneralnymNATO.

OrganizacjepozarządoweaintegracjaPolski
wramachUniiEuropejskiej

Silna pozycja Polski wUnii Europejskiej wymaga – poza dostosowaniami
naturygospodarczejiprawnej–intensywnychprzygotowañspo³eczeñ-
stwadoaktywnegoudzia³uwrealizacjitegotrudnegoid³ugotrwa³ego
wyzwania.Dlategote¿bardzowa¿nymczynnikiemzwi¹zanymzeduka-
cj¹europejsk¹wskalizarównoogólnopolskiejjakiregionalnejorazlo-
kalnejjestrozwójorganizacjipozarz¹dowych,znanychtak¿epodangiel-
skimskrótemichnazwyjakoNGO-sy(od:

Non-GovernmentalOrgani-

sations –NGOs). WPolsce istnieje ponad 42 tysi¹ce organizacji pozarz¹-
dowych,jednakjedynie30%znichjestfaktycznieaktywnych.Stopieñ
ich aktywnoœci mo¿e byæ jednym zmierników stopnia realizacji idei spo-
³eczeñstwaobywatelskiegodojakiegod¹¿ywswychcelachUniaEuro-
pejska.

W procesie edukacji wskali lokalnej organizacje pozarz¹dowe oprofi-

lueuropejskimpodejmuj¹siêzadañ:

•upowszechnianiaiurzeczywistnianiaideiintegracjieuropejskiej;

Organizacjepozarządowe

130

•wspieraniadzia³añnarzeczaktywnoœciPolskiwUniiEuropejskiej

orazwinnychorganizacjachmiêdzynarodowych;

•prowadzeniadzia³alnoœcinaukowej,edukacyjnejorazkulturalnej

otematyceeuropejskiej;

•wspó³dzia³aniazinnymistowarzyszeniamikrajowymiizagraniczny-

mimaj¹cymitensamceldzia³ania.

Organizacjepozarz¹doweuczestnicz¹wdefiniowaniustrategicznych

celówipriorytetówrozwojuregionalnegooraznegocjowaniuiwdra¿aniu
wspólnychprzedsiêwziêæintegracyjnych.

Dog³ównychcelóworganizacjipozarz¹dowychnanajbli¿szelatanale-

¿eæbêdzie:

•udzia³wwypracowaniupolskiegomodelupromowaniaiinformo-

waniaointegracjieuropejskiej,

•edukacjaeuropejskam³odzie¿yidoros³ych,
•lobbowanienarzeczpozyskiwaniadlawojewództw,powiatów

igminw³aœciwegoudzia³uwpoakcesyjnychfunduszachstruktural-
nychUniiEuropejskiej,

•udzia³ wwypracowywaniu za³o¿eñ icelów polskiej polityki integra-

cyjnej.

PaktnarzeczStabilnościiWzrostu
(StabilityandGrowthPact)

Celem UE sta³o siê utworzenie systemu zapewniaj¹cego wiêksz¹ zgodnoœæ
politykigospodarczejprowadzonejprzezposzczególnerz¹dyzprawid³o-
wofunkcjonuj¹c¹Uni¹Gospodarcz¹iWalutow¹.Mechanizmemregulacji
takiejzgodnoœcista³siêPaktnarzeczStabilnoœciiWzrostu,któryzosta³
zainicjowanyprzezniemieckieMinisterstwoFinansóww1995r.aprzy-
jêtywtrakcieposiedzeniaRadyEuropejskiejwAmsterdamie(czerwiec
1997r.).Niemcys¹bowiemPañstwemszczególnieprzywi¹zanymdosta-
bilnoœciwspólnegopieni¹dzaeuro,m.in.zewzglêdunadoœwiadczeniahi-
storycznezlatdwudziestychXXw.zwi¹zanezdu¿¹dewaluacj¹pieni¹dza
ikryzysemca³egosystemugospodarczego.(UczestnicyUniiGospodarczej
iWalutowejopowiedzielisiêprzytymzatrwa³ymuporz¹dkowaniemfi-
nansówPañstwCz³onkowskich.PrzepisyTraktatuoWspólnocieEuropej-
skiejsprzedroku1997zosta³yuznanezadaleceniewystarczaj¹cewkon-

PaktnarzeczStabilnościiWzrostu

131

tekœciezachowaniadyscyplinybud¿etowej.Procedurakontrolibud¿etu
iprocedurystosowanewprzypadkunadmiernegodeficytuzosta³ywtre-
œciPaktupoddanezwiêkszonemurygorowi.PrzewidzianewTraktacie
zMaastrichtsankcje,któres¹uchwalaneprzezRadêwg³osowaniukwa-
lifikowan¹wiêkszoœci¹g³osówlub2/3g³osów,zosta³yuzupe³nione(

factozast¹pione)mechanizmemstabilizacjiiwczesnegoostrzegania.Pañ-
stwastrefyeurozosta³yzobowi¹zanedoprzedk³adaniaprogramówstabi-
lizacjiidzia³añprzeciwinflacyjnych(kierowanychdoRadyUEiKomisji).
Wykazuj¹wnichswojeœrednioterminowecelebud¿etoweiprognozyroz-
wojugospodarczegoorazprzedstawiaj¹wstêpn¹analizêaktualnegostanu
swegodeficytubud¿etowego.Wsytuacji,gdyRadaUEwprogramiesta-
bilizacjizidentyfikujeistotn¹rozbie¿noœæstanubud¿etuwstosunkudo
œredniookresowegocelubud¿etowegolubœcie¿kiprowadz¹cejdojego
osi¹gniêcia,mo¿ewramachprocedurywczesnegoostrzeganiaskierowaæ
dozainteresowanegokrajuzaleceniepodjêcianiezbêdnychdzia³añzarad-
czych,byzapobiectworzeniusiênadmiernegodeficytu.Wprzypadku,
gdydeficytbud¿etowyzostanieuznanyzazbytwysoki,azalecenianie
przynios¹po¿¹danegoskutku(wpostaciredukcjideficytubud¿etowego),
naPañstwonaruszaj¹cePaktmog¹zostaæna³o¿onesankcje.Polegaj¹one
naobowi¹zkuz³o¿enianieoprocentowanegodepozytustabilizacyjnego.
Je¿elidanykrajwci¹gudwóchlatniezredukujenadmiernegodeficytu–
depozytzamienianyjestwkarêfinansow¹,którejwysokoœæzawartajest
wprzedziale0,2do0,5%PKBwzale¿noœciodskaliprzekroczeniagrani-
cydeficytu,którawynosi3%PKB.

Zpostulatemrozwi¹zaniapowstaj¹cejasymetriimiêdzyzak³adanymi

celamibud¿etowymiafaktycznym,bie¿¹cymstanembud¿etuwyst¹pi³a
Komisja Europejska oraz Europejski Bank Centralny. Wmaju 2002 r.Ko-
misjazaproponowa³awzmocnienieswojejpozycjiwramachpolitykigo-
spodarczej Unii Europejskiej, szczególnie wzakresie nadzoru nad sytuacj¹
bud¿etow¹iwysokoœci¹d³ugupublicznegowPañstwachCz³onkowskich.
Komisjaopowiedzia³asiêrównie¿zaw³¹czeniemwtenobszarParlamen-
tuEuropejskiegoiparlamentównarodowychpañstw,którychasymetriata
dotyczy.

PrzestrzeganiePaktuzosta³opodwa¿onewroku2003,kiedytoFran-

cjaiNiemcyzapowiedzia³yprzekroczenie3%deficytubud¿etowego,³a-
mi¹cwtensposóbzaleceniaKomisjiEuropejskiej.WtejsytuacjiKE,nie
maj¹cinnegowyjœcia,wyst¹pi³adoRadyUEowszczêcieprocedurykwe-

PaktnarzeczStabilnościiWzrostu

132

stionuj¹cejpolitykêbud¿etow¹FrancjiiNiemiec.Wlistopadzie2003r.
RadaUEwsk³adzieECOFIN(ministrówfinansówigospodarki),wfor-
malnym g³osowaniu woparciu oregu³y Paktu nie zdecydowa³a siê jednak
nana³o¿eniedepozytówfinansowychnatekraje,zawieszaj¹cprocedurê
rekomendowan¹przezKomisjê.By³otomo¿liwedziêkizbudowaniu
przezFrancjêiNiemcykoalicjipañstw,któraskuteczniezablokowa³apró-
bêichukarania.FrancjaiNiemcywyra¿a³ym.in.opiniê,i¿przyjêteregu-
³ys¹przestarza³ewkontekœciecelurozwoju,którymby³ozmniejszenie
bezrobocia,rozwójgospodarczyiwzrostzatrudnienia.

Uwolnieniedwóchdu¿ychPañstwCz³onkowskichspododpowiedzial-

noœciztytu³uprzekroczeniauzgodnionegopoziomuwzrostudeficytubu-
d¿etowegowywo³a³ozdecydowan¹reakcjêzestronyKomisji,która
wstyczniu2004r.skierowa³aprzeciwkoRadzieUEpozewdoTrybuna³u
Sprawiedliwoœci.Zarzuci³aonaRadzieUEb³êdyproceduralnewtoku
rozpatrywaniasankcjiprzezni¹zaproponowanych.Sytuacjatasta³asiê
kolejnymargumentemwtocz¹cejsiêwUniiEuropejskiejdyskusjinad
dysfunkcjonalnymikryzysogennymrozdŸwiêkiemmiêdzyzasad¹egze-
kwowaniaregu³UniiEuropejskiejobowi¹zuj¹cychwszystkich–awystê-
puj¹c¹praktyk¹ustêpstwwstosunkudowybranychdu¿ychkrajów.

Politycyeuropejscymusz¹zastanowiæsiê,czyistniej¹ceinstrumenta-

riumjestodpowiednie,byzachowaæstabilnoœæwartoœcipieni¹dzaprzy
jednoczesnymdynamizowaniuwzrostugospodarczego,któregojednym
zcelówjestwzrostzatrudnienialubredukcjabezrobocia.

PapieżJanPawełIIaintegracjaeuropejska

OjciecŒwiêtyJanPawe³IIwielokrotniewswoichwyst¹pieniachipismach
odnosi³siêdokwestiiintegracjieuropejskiejiprzysz³oœciStaregoKonty-
nentu.Jednymzwa¿niejszychby³owyst¹pienieJanaPaw³aIIwpolskim
parlamenciednia11czerwca2000r.Otonajwa¿niejszycytat:„Wydarze-
niawPolscesprzeddziesiêciulatstworzy³yhistoryczn¹szansê,bykonty-
nenteuropejski,porzuciwszyostatecznieideologicznebariery,odnalaz³
drogêkujednoœci.Mówi³emotymwielokrotnie,rozwijaj¹cmetaforê
«dwóchp³uc»,którymiwinnaoddychaæEuropa,zespalaj¹cwsobietrady-
cjeWschoduiZachodu.Zamiastjednakoczekiwanejwspólnotyducha
dostrzegamynowepodzia³yikonflikty.Sytuacjataniesiedlapolityków,
dlaludzinaukiikulturyidlawszystkichchrzeœcijanpiln¹potrzebêno-

PapieżJanPawełII

133

wychdzia³añs³u¿¹cychintegracjiEuropy.Pielgrzymuj¹cpoœcie¿kachcza-
su,Koœció³w³aœnieznaszymkontynentemzwi¹za³sw¹misjêtakœciœle,jak
z¿adnyminnym.DuchoweobliczeEuropykszta³towa³osiêdziêkiwysi³-
kowiwielkichmisjonarzyidziêkiœwiadectwumêczenników.Kszta³towa-
nojewœwi¹tyniachwznoszonychzwielkimpoœwiêceniemiwoœrodkach
¿yciakontemplacyjnego,kszta³towanojeoczywiœciewhumanistycznym
przes³aniuuniwersytetów.Koœció³powo³anydotroskioduchowywzrost
cz³owiekajakoistotyspo³ecznej,wnosi³weuropejsk¹kulturêjednolity
zbiórwartoœci.Zawszetrwa³wprzekonaniu,¿e«autentycznapolityka
kulturalnapowinnaujmowaæcz³owiekawjegoca³oœci,toznaczywe
wszystkich jego wymiarach osobowych – bez pomijania wymiaru etyczne-
goireligijnego».Jak¿eubogapozosta³abykulturaeuropejska,gdybyza-
brak³owniejchrzeœcijañskiejinspiracji!DlategoKoœció³przestrzegaprzed
redukowaniem wizji zjednoczonej Europy wy³¹cznie do jej aspektów eko-
nomicznych,politycznychorazprzedbezkrytycznymstosunkiemdokon-
sumpcyjnegomodelu¿ycia.Now¹jednoœæEuropy,je¿elichcemy,byby³a
onatrwa³a,winniœmybudowaænatychduchowychwartoœciach,której¹
kiedyœukszta³towa³y,zuwzglêdnieniembogactwairó¿norodnoœcikultur
itradycjiposzczególnychnarodów.MatobyæbowiemwielkaEuropejska
WspólnotaDucha.Równie¿wtymmiejscuponawiammójapel,skierowa-
nydostaregokontynentu:«Europo,otwórzdrzwiChrystusowi»...Polska
mape³neprawo,abyuczestniczyæwogólnymprocesiepostêpuirozwoju
œwiata,zw³aszczaEuropy.IntegracjaPolskizUni¹Europejsk¹jestodsa-
megopocz¹tkuwspieranaprzezStolicêApostolsk¹.Doœwiadczeniedzie-
jowe,jakieposiadanaródpolski,jegobogactwoduchoweikulturowemo-
g¹ostatecznieprzyczyniæsiêdoogólnegodobraca³ejrodzinyludzkiej,
zw³aszczadoumocnieniapokojuibezpieczeñstwawEuropie.”

ParlamentEuropejskiwprocesieintegracjieuropejskiej

ParlamentEuropejskijestsukcesoremZgromadzeniaParlamentarnego(od
1962r.podnazw¹ParlamentEuropejski),powsta³egow1957r.namocy
uk³aduopo³¹czeniuZgromadzeniaParlamentarnegoEWGzeZgromadze-
niemParlamentarnymEuratomuiWspólnymZgromadzeniemEWWiS.

Parlamentjestdziœinstytucj¹dwóchWspólnot(odwejœciaw¿ycie

TraktatuFuzyjnegoz1967r.)iUniiEuropejskiej(od1993r.).Sk³adasiê
zprzedstawicielispo³eczeñstwPañstwCz³onkowskichUniiEuropejskiej

ParlamentEuropejski

134

wybieranych wwyborach bezpoœrednich (na okres 5lat). Pierwsze bezpo-
œredniewyboryprzeprowadzonodopierowroku1979.Dotegoczasu
w³awachparlamentarnychzasiadalioddelegowanideputowanizparla-
mentówPañstwCz³onkowskichWspólnot.Nieobowi¹zujenaraziejed-
nolita,ogólnounijnaordynacjawyborczadoParlamentuEuropejskiego.
Cz³onkowieParlamentus¹wiêcwybieraniwgró¿nychprocedurobowi¹-
zuj¹cychwró¿nychPañstwachCz³onkowskichUE.

ParlamentEuropejskiliczywobecnejkadencji732deputowanych(w

roku1958:142,wroku1973:198,wroku1979:410,wroku1984:
434,wroku1989:518deputowanych,wroku1995:626).Parlamentnie
jest instytucj¹ samodzielnie stanowi¹c¹ prawo wUnii Europejskiej. Wspo-
magaonjedynieprocesdecyzyjny,awczêœcimateriiwspó³uczestniczy
wtymprocesie.ParlamentEuropejskimatak¿eszerokieuprawnienia
wzakresieuchwalaniabud¿etu,przyjmowanianowychPañstwCz³onkow-
skichorazzatwierdzaniauk³adówstowarzyszeniowych.Kontrolujete¿
pracê Komisji Europejskiej. Mo¿e tak¿e ustanawiaæ tymczasowe Komitety
Dochodzeniowe(kontrolne)badaj¹cewykroczenialubnieprawid³owoœci
wstosowaniuprawawspólnotowego(europejskiego).Parlamentpowo³u-
jetak¿eunijnego

→

RzecznikaPrawObywatelskich.

WramachParlamentufunkcjonuje21komisji.ParlamentEuropejski,

podobniejakparlamentynarodowe,funkcjonujewoparciuofrakcjepar-
tyjne,takiejak:GrupaEuropejskiejPartiiLudowej(ChrzeœcijañscyDemo-
kraci)iEuropejskichDemokratów,GrupaSocjalistycznawParlamencie
Europejskim,GrupaPorozumieniaLibera³ówiDemokratównarzeczEu-
ropy,GrupaZielonych/WolnePrzymierzeEuropejskie,Konfederacyjna
GrupaZjednoczonejLewicyEuropejskiej/NordyckaZielonaLewica,Gru-
paNiepodleg³oœæ/Demokracja,GrupaUniinarzeczEuropyNarodów.

Przewodnicz¹cywybieranyjestzawszenaokres2,5roku.ZPolski

wpracachParlamentuEuropejskiegouczestniczy54deputowanych.

ParlamentyPaństwCzłonkowskichwsystemieintegracji
europejskiej

WprocesieintegracjiuprawnieniaPañstwCz³onkowskichjakoca³oœcis¹
œcis³ezdefiniowane,choæwjejtokuzosta³awykreowanasilnabiurokra-
cja,którejkompetencje,zracjipowi¹zañtrans-isupranarodowych),

ParlamentyPaństwCzłonkowskich

135

znaczniewzros³y.Równie¿autonomiatejbiurokracjiwobecparlamentów
narodowychznaczniesiêzwiêkszy³a.Cowiêcej–negocjacyjnalogikaroz-
strzyganiaproblemówwramachUniiwformie„wspólnotowo-miêdzy-
rz¹dowejkooperacji”,uczyni³akontrolêparlamentówPañstwCz³onkow-
skichspraw¹nie³atw¹.

WprocesieintegracjieuropejskiejparlamentyPañstwCz³onkowskich

odgrywa³ydotychczaspraktyczniecorazmniejsz¹rolê.Sprowadza³asiê
onado:

•implementacjiregu³wspólnotowych;
•kontrolinadprac¹ig³ównymikierunkamipolitykirz¹dówkrajo-

wych;

•zgodynaprzyjmowanienowychpañstwizmianytraktatów.
RelacjepomiêdzyparlamentamiPañstwCz³onkowskichaWspólnota-

miEuropejskimiiUEmo¿nawujêciuhistorycznympodzieliænakilkaeta-
pów.Pierwszyrozpocz¹³siêwroku1979,kiedywrazzprzeprowadze-
niempierwszychbezpoœrednichwyborówdo

→

ParlamentuEuropejskie-

go(PE)parlamentynarodoweutraci³yprawodelegowaniadotegoorga-
nuswychprzedstawicieli.Tymsamymbezpoœredniekontaktyparlamen-
tówPañstwCz³onkowskichzPEzosta³yformalnieograniczone,chocia¿
ju¿od1963r.odbywa³ysiêregularnespotkaniaKonferencjiprzewodni-
cz¹cychparlamentównarodowychPañstwCz³onkowskichWspólnot/UE
iParlamentuEuropejskiego.Drugietapzapocz¹tkowanyzosta³w1989r.,
odkiedytoorganizowanes¹spotkaniawyspecjalizowanychkomisjids.in-
tegracjieuropejskiejpowo³anychwparlamentachnarodowych.Spotkania
teprzybra³ykszta³tKonferencjiKomisjiWyspecjalizowanychwSprawach
Wspólnotowych(fr.:

Conférencedesorganesspécialisésdanslesaffaires

communautairesdesparlementsdelaCommunauteeuropéenne–
COSAC),bêd¹cejsformalizowan¹ipozatraktatow¹form¹wspó³pracy
ustanowion¹przezParlamentEuropejskiorazparlamentynarodowe
PañstwCz³onkowskichUniiEuropejskiej.WramachCOSACprzewodni-
cz¹cyimarsza³kowieparlamentównarodowychUniiEuropejskiejiParla-
mentuEuropejskiegospotykaj¹siêcoszeœæmiesiêcywPañstwiesprawu-
j¹cymprzewodnictwo(prezydencjê)wUniiEuropejskiej.Pierwszyregula-
minCOSACprzyjêtyzosta³w1991r.

TraktatoUEzMaastrichtwprowadza³nowatorskieprzepisyzawarte

wdeklaracjiwsprawieroliparlamentówkrajowychwUniiEuropejskiej.
Uznanotam,¿eparlamentyPañstwCz³onkowskichpowinnyaktywniej

ParlamentyPaństwCzłonkowskich

136

uczestniczyæwdzia³aniachUniiEuropejskiejpoprzezzwiêkszeniewymia-
nyinformacjiispotkañpomiêdzyparlamentamikrajowymiaParlamen-
temEuropejskim.Rz¹dyPañstwCz³onkowskichzosta³yzobowi¹zanedo
zapewnieniaswymparlamentomdostêpudopropozycjiaktówprawnych
Komisjiwterminieumo¿liwiaj¹cymzapoznaniesiêznimi.

Kolejn¹jakoœciow¹zmian¹wtymzakresieby³protokó³za³¹czonydo

TraktatuAmsterdamskiego,adotycz¹cyroliparlamentównarodowych
wUniiEuropejskiej.Protokó³,nadalpozostaj¹cywmocy,zak³ada,¿ekon-
trolowanieprzezposzczególneparlamentyPañstwCz³onkowskichich
w³asnychrz¹dówwodniesieniudointegracjieuropejskiejniejestkompe-
tencj¹samejUnii,leczjestspraw¹konkretnejorganizacjiipraktykikon-
stytucyjnejwka¿dymzPañstwCz³onkowskich.Za³o¿onotujednak,i¿
parlamentynarodowepowinnyuzyskaæwiêkszywp³ywnadzia³alnoœæ
Unii Europejskiej. Wprotokole znalaz³y siê wskazania, i¿ wszystkie doku-
mentykonsultacyjneprzyjmowaneprzezKomisjêEuropejsk¹,tzw.Zielo-
neiBia³eKsiêgiorazinnedokumenty,któreniemaj¹charakteruformal-
nejinicjatywyustawodawczej,np.komunikaty,powinnybyæniezw³ocznie
przekazywaneparlamentomPañstwCz³onkowskich.Protokó³wyklucza
ztejpraktykinastêpuj¹cedokumenty:

•objêtezakresem

→

WspólnejPolitykiZagranicznejiBezpieczeñstwa

orazwzmocnionejwspó³pracy;

•przygotowaneprzezRadêEuropejsk¹;
•objêteprocedur¹protoko³uw³¹czeniatzw.dorobku

→

Schengen

wramyUniiEuropejskiej.

Protokó³zawierate¿postanowieniewkwestiiudostêpnianiaparla-

mentomPañstwCz³onkowskich„wew³aœciwymczasie”(kryteriumkoor-
dynacjiczasowej)oficjalnychprojektówlegislacyjnychKomisjiEuropej-
skiej.Zak³adasiêturównie¿,¿epowinienup³yn¹æokresszeœciutygodni
pomiêdzyog³oszeniemprojektuprawodawczego(lubprojektuinnejregu-
lacji)wzakresiekonkurencji,podatkówizbli¿aniaustawodawstw,adat¹
jego umieszczenia wharmonogramie Rady UE. Protokó³ opisuje te¿ kom-
petencjeCOSAC.Uzyska³aonakompetencjewsferzebadaniawszelkich
wnioskówlubinicjatywustawodawczychwsprawieustanowieniaObsza-
ruWolnoœci,BezpieczeñstwaiSprawiedliwoœci,któremog¹mieæbezpo-
œredniwp³ywnaprawaiswobodyosóbindywidualnych.COSACmo¿e
kierowaædoParlamentuEuropejskiego,RadyiKomisjiwszelkieinicjaty-
wy,jakieuznazastosownewsprawiedzia³alnoœciustawodawczejWspól-

ParlamentyPaństwCzłonkowskich

137

not/Unii,awszczególnoœciwodniesieniudozastosowaniazasadysubsy-
diarnoœci,ObszaruWolnoœci,BezpieczeñstwaiSprawiedliwoœciorazkwe-
stiidotycz¹cychprawpodstawowych.Wmyœlprotoko³udzia³aniapodej-
mowaneprzezCOSACw¿adensposóbniewi¹¿¹parlamentówkrajo-
wych,aninieprzes¹dzaj¹oichstanowisku.

Debataponicejskawtymobszarzetematycznymopartazosta³anade-

klaracjiwsprawieprzysz³oœciUniiEuropejskiej,wktórejpostulowano
wzmocnienieroliparlamentówPañstwCz³onkowskichwarchitekturze
europejskiej.DeklaracjaprzyjêtaprzezRadêEuropejsk¹obraduj¹c¹wLa-
eken wroku 2001 wpe³ni potwierdzi³a koniecznoœæ w³¹czenia parlamen-
tównarodowychbezpoœredniowprocesdecyzyjnynaszczebluunijnym.
Wtymkontekœciezaczê³ypojawiaæsiêpropozycjeustanowieniadrugiej
izbyParlamentuEuropejskiego,wsk³adktórejwchodzilibyprzedstawicie-
leparlamentówPañstwCz³onkowskich.Zaczêtodyskutowaæte¿ozapew-
nieniuudzia³uparlamentównarodowychwdebacienadprzysz³ymkszta³-
temUniiEuropejskiej,cowpraktyceprzynios³oefektwpostaciudzia³u
parlamentarzystówzlegislatywPañstwCz³onkowskichwpracachKon-
wentuEuropejskiego.

PHARE(Phare)iprogramywspólnotowewPolsce

PHARE– to pocz¹tkowo tylko akronim nazwy projektuPoland and Hun-
garyAssistanceforRestructuringtheirEconomies,aobecnieimiêw³asne
programupomocyfinansowejdlaPañstwEuropyŒrodkowo-Wschodniej.
Decyzjêojegoutworzeniu,pocz¹tkowotylkodlaPolskiiWêgier,przyjê-
tow1989r.wtrakcieobradprzedstawicieligrupy24najbogatszychkra-
jówœwiata(tzw.

G-24).Koordynacj¹pracprogramuzajê³asiêKomisjaEu-

ropejska.Dokryteriówprzyznawaniapomocywramach

Pharenale¿y:

przestrzeganierz¹dówprawa,poszanowanieprawcz³owieka,wprowa-
dzeniesystemudemokracjiparlamentarnejorazwprowadzenieirealizacja
zasadgospodarkirynkowej.Odpocz¹tkudzia³aniaprogram

Phareudo-

stêpni³krajompartnerskimsumêznacznieprzekraczaj¹c¹15mldeuro.
Najwiêcejœrodkówzprogramu

Phareotrzymywa³aPolska,WêgryiRumu-

nia.Dodziedzinpriorytetowychnale¿a³yprzedewszystkim:rozwójsek-
toraprywatnegoiwspieranieprzedsiêbiorstw,restrukturyzacjarolnictwa,
oœwiata,ochronazdrowia,szkoleniaibadanianaukoweorazpomochu-
manitarnai¿ywnoœciowa.Programpolega³inadalpoleganatransferze

PHARE

138

know-how(doradztwo, szkolenia, nowe instytucje) oraz pomocy inwesty-
cyjnej(dotacjekapita³owe,gwarancjekredytowe,liniekredytoweifundu-
szenarozwójinfrastruktury).

Phareby³dotychczasg³ównymŸród³em

œrodkówpomocowychprzyznawanychPolsceprzezUniêEuropejsk¹.

Nalataod2000r.do2006r.przyjêtyzosta³program

PhareII.Komi-

sjaEuropejskazdecydowa³asiêprzeznaczaæwiêcejœrodkównaprogramy
narodowe ni¿ wielonarodowe ihoryzontalne. Wramach

Phare IIfinanso-

wanejest:

1.Wsparcieinstytucjonalne
Wkonkretnychprojektachœrodkizprogramu

PhareIIprzeznaczanes¹

nawsparcieprocesówdostosowawczychpolskiegoprawadounijnego
orazprzygotowaniedorealizacjiunijnejpolityki.Wtymzakresiepowo³y-
wane s¹ specjalne instytucje, które odpowiadaj¹ za wspó³pracê zunijnymi
instytucjamiwzakresierealizacjinp.politykiregionalnejczykulturalnej.
Pomocuzyskuj¹te¿samorz¹dy,któres¹odpowiedzialnezarealizacjêunij-
nejpolitykinaszczebluregionalnymilokalnym.Wramachtejczêœci

Pha-

reIIwsparciekierujesiête¿nadzia³aniazmierzaj¹cedospe³nieniaprzez
Polskêkryteriówpolitycznych(stabilizacjainstytucjidemokratycznych,
przestrzeganieprawcz³owiekaizasadpañstwaprawaorazuznaniepraw
cz³owieka).Jednatrzeciapieniêdzyzpuli

PhareIIprzekazywanajestPol-

sce,g³ówniewpostacifinansowaniawspó³pracypomiêdzyinstytucjami
znaszegokrajuorazichodpowiednikamiwkrajachcz³onkowskichUE.

2.Wsparcieinwestycyjne
Pomocinwestycyjna,którapoch³onie70%ca³egobud¿etu

PhareIIby-

³aijestkierowananadwag³ównecele.Pierwszyznichtoinwestowanie
wewdra¿anieunijnegoprawairealizowanieprojektów,którewprowa-
dzaj¹w¿ycieunijnenormyistandardy.Zosta³yrównie¿wzmocnionein-
stytucje,którepos³u¿¹doegzekwowaniatychnorm,np.wzakresiebez-
pieczeñstwaihigienypracy,sprawiedliwoœci,kontroligranicikontroli
weterynaryjnej.Drugimcelemwsparciajestinwestowaniewprojekty,któ-
repomog¹osi¹gaæPolscecorazwy¿szypoziomrozwojugospodarczego
ispo³ecznegoiwyrównywaæró¿niceistniej¹cepomiêdzyregionami.

Wsparciefinansowewramach

PhareIIobejmujete¿wzrostdzia³alno-

œcisektoraprodukcyjnego,wtymzró¿nicowaniedzia³alnoœcigospodar-
czej,rozwójsektoraprywatnego,modernizacjêprzemys³uorazpoprawê
infrastrukturyzwi¹zanejzprowadzeniemdzia³alnoœcigospodarczej.

PHARE

139

Programywspólnotowezosta³yuruchomione,abyrozwijaæwspó³pra-

cêmiêdzynarodow¹.Maj¹zazadaniewspieraæintegracjêkrajóweuropej-
skich(nietylkounijnych)przezrealizacjêwieloletnichprojektówwspó³-
pracymiêdzynarodowychkonsorcjówiorganizacji.Programywspólnoto-
wes¹finansowanezbud¿etuWspólnoty.Napocz¹tkuby³ydostêpnejedy-
niedlakrajówcz³onkowskich,jednakod1997r.zaczê³ykorzystaæznich
równie¿pañstwastowarzyszonezeWspólnotamiEuropejskimi(wczeœniej
podpisuj¹cumowêorazwp³acaj¹csk³adkênaichfunkcjonowanie).

OddniaakcesjiPolskauczestniczywprogramachwspólnotowychna

takichsamychzasadachjakpozosta³ekrajecz³onkowskie.Bierzemyudzia³
wprogramachwewnêtrznychdotycz¹cychnastêpuj¹cychdziedzin:bada-
niairozwójtechnologiczny,us³ugiinformatyczne,ochronaœrodowiska,
edukacjaisprawym³odzie¿y,politykaspo³ecznaiochronazdrowia,
ochronakonsumentów,ma³eiœrednieprzedsiêbiorstwa,turystyka,kultu-
ra,sektoraudiowizualny,przestrzeganieprawobywatelskich,u³atwienia
wwymianiehandlowej,energetyka,transport,zwalczanienarkomanii
ihandlunarkotykami.

Polskauczestniczy³alubnadaluczestniczywnastêpuj¹cychprogra-

machwspólnotowych:

•SOCRATESiSOCRATESII–najwiêkszeprogramyedukacyjne,do-

tycz¹cedoskonaleniaprocesukszta³ceniaajednoczeœniepierwsze
inajwiêkszeprogramywspólnotoweotwartedlakrajówEuropy
Œrodkowej;kierowanedom³odzie¿yidoros³ych,takiejak:
–ERASMUS–szkolnictwowy¿sze,rozwójwspó³pracymiêdzy

uczelniami,wymianastudentów,nauczycieliakademickich,

–COMENIUS–edukacjaszkolna,wspó³pracaipoprawajakoœci

kszta³ceniawprzedszkolach,szko³achpodstawowych,gimna-
zjachorazszko³achœrednich,

–GRUNDTVIG – kszta³cenie doros³ych, popularyzacja kszta³cenia

ustawicznego,

–MINERVA–kszta³cenieotwarteinaodleg³oœæorazstosowanie

nowoczesnychtechnologiiinformatyczno-komunikacyjnych
wedukacji,

–LINGUA–projektywspó³pracywzakresienauczaniajêzyków

obcych,

–ARION–wizytystudyjnedlakadryzarz¹dzaj¹cejoœwiat¹,

PHARE

140

–EURYDICE–sieciinformacyjne,rozpowszechniaj¹ceinformacje

osystemachedukacyjnychwkrajachcz³onkowskichistowarzy-
szonych;

•LEONARDODAVINCI–wspieraiuzupe³niadzia³anias³u¿¹cepo-

prawie jakoœci kszta³cenia iszkolenia oraz wprowadzaniu innowacji
dotycz¹cychkszta³ceniaiszkoleniazawodowego;

•M£ODZIE¯DLAEUROPYiM£ODZIE¯–wspiera³igeneralnie

wspierapozaszkolneinicjatywym³odzie¿oweorazwspó³pracêm³o-
dzie¿ywEuropie;

•IIIWIELOLETNIPROGRAMDLAMA£YCHIŒREDNICH

PRZEDSIÊBIORSTW–jegocelemby³apoprawazapleczaadmini-
stracyjnegoiprawnegodlafunkcjonowaniama³ychiœrednich
przedsiêbiorstw(MSP),atak¿ewzmocnieniekonkurencyjnoœci
MSPpoprzeznawi¹zywaniewspó³pracy(targiisieciinformacyjne)
orazprzep³ywinformacji;

•VIRAMOWYPROGRAMBADAÑ,ROZWOJUTECHNOLO-

GICZNEGOiPREZENTACJI–wspierabadanias³u¿¹ceposzuki-
waniunowychtechnologiiorazrozwojowigospodarczo-spo³eczn-
emu;wjegoramachrealizujesiêrównie¿dzia³alnoœæinformacyjn¹
oosi¹gniêciachUE;

•RAPHAEL–przeznaczonynawsparcierozwojudziedzictwakultu-

rowego;

•SAVEII–efektywnewykorzystanieenergii;
•KALEIDOSCOPE–dzia³aniaartystyczneikulturalne;
•ARIANE–ksi¹¿kiiczytelnictwo;
•e-CONTENT–promujedostêpdonowoczesnychtechnologii.
•KULTURA2000–wspiera³projektywspó³pracykulturalnej.

PodatkiwUniiEuropejskiej

Traktat oWspólnocie Europejskiej zak³ada harmonizacjê podatku obroto-
wego,akcyzowegoiinnychpodatkówpoœrednich,awiêcdotyczytak¿e
podatkuodwartoœcidodanej(VAT)ipodatkuodwyrobówkonsumpcyj-
nych.Natrudnoœcinapotykanatomiastharmonizacjapodatkówbezpo-
œrednich,takichjaknp.podatekodwynagrodzeñ,podatekdochodowyod
osóbfizycznychorazpodatekdochodowyodosóbprawnych.Pierwsz¹
przyczyn¹tychniepowodzeñjestbrakwyraŸnejpodstawytraktatowejdla

Podatki

141

takiejharmonizacjiadrug¹–brakwolipolitycznejwœródPañstwCz³on-
kowskich.

Podatkibezpoœrednies¹wnowychkrajachcz³onkowskichUEni¿sze

ni¿wstarych.Dotyczytozarównopodatkówdochodowychodosób
prawnych,jakifizycznych.

W25krajachobecnejUEwszystkieobci¹¿eniapodatkowewynosi³y

w2003rokuœrednio40,3%.PKB,czylipraktycznietylesamo,cow1995
roku(40,5%).WPolsceby³oto35,8%.awiêcistniejenieconi¿szysto-
pieñobci¹¿eniapodatkowego,którymatendencjêmalej¹c¹.Najni¿szeob-
ci¹¿enias¹naLitwiei£otwie(odpowiednio28,5–28,9%).Najwy¿sze–
wSzwecjiiDanii(48,8–50,8%).Zastanawiafakt,i¿przyrelatywnieni-
skimpodatkudochodowyodosóbprawnych(CIT)–wnowychkrajach
cz³onkowskichroœnieudzia³dochodówztegopodatkuwPKB.W2003
rokuwyniós³on2,7%,podczasgdywstarychkrajach,gdziepodatekCIT
jestgeneralniewy¿szy,wyniós³2,2%.Mo¿natopoczêœciwyt³umaczyæ
szybszymwzrostemgospodarczymwnowychkrajachUE.

CITwwielukrajachstarejUEprzewy¿sza30%(np.wNiemczech,

W³oszech,Belgii);wPolscewynosi19%,naCyprze–10%,wIrlandii–
12,5%,anaLitwiei£otwie–19%,przyœredniejdlaUEwynosz¹cej
26,3%.Harmonizacjapodatkówdochodowychodprzedsiêbiorstwmo-
g³abywiêcniebyæwinteresienowychkrajówUE,którem.in.przyci¹ga-
j¹zagranicznychinwestorówni¿szymini¿naZachodziepodatkamiCIT.
Jeszczewiêkszeró¿nicewystêpuj¹wprzypadkupodatkuodosóbfizycz-
nych(PIT).ŒredniawUEto41,1%,czylimniejni¿najwy¿szypolskipróg
podatkowywwysokoœci40%.Najwy¿szeobowi¹zuj¹ceprogipodatkowe
s¹wDanii(59%),Szwecji(56,5%)iFinlandii(52,1%).Najni¿szemaksy-
malneprogis¹naS³owacji(19%),wEstonii(24%)ina£otwie(25%).

Harmonizacjapodatkówbezpoœrednichjeszczenienast¹pi³a,dlatego

wspólneuregulowaniawtymzakresiewodniesieniudoosóbfizycznych
opieraj¹siêjedynienatzw.umowachopodwójnymopodatkowaniu,za-
wieranychpomiêdzyposzczególnymiPañstwami.Zgodnieznimiosoby
mieszkaj¹cewjednymztychpañstw,aleregularnieprzekraczaj¹cegrani-
cêzpowodupracywinnympañstwiezregu³yp³ac¹podatkitam,gdzie
uzyskuj¹minimum75%swojegodochodu.Skutkiemtego,takzwanego
ograniczonegoobowi¹zkupodatkowegojestto,¿eniewystêpujemo¿li-
woœæwspólnegorozliczaniasiêma³¿onków,lub¿esk³adkinaubezpiecze-
niechorobowe,wypadkoweiobowi¹zkoweubezpieczenieodpowiedzial-

Podatki

142

noœcicywilnejniemog¹byæodliczanejakowydatkispecjalne.Pozatym
obowi¹zujenajwy¿szyprzedzia³podatkowy,niezale¿nieodstanurodziny.
Trybuna³Europejskizadecydowa³,¿eobywateleUnii,np.Niemcy–p³a-
c¹cypodatkiwNiemczechiprzekraczaj¹cygranicêwcelachzawodowych
–niemog¹byæopodatkowaniwy¿ej,ni¿pracownicy,którzymieszkaj¹
wNiemczech.Tasamazasadaobowi¹zujetak¿ewstosunkudowszystkich
innychPañstwCz³onkowskichUE.

WramachharmonizacjipodatkowejPañstwomCz³onkowskimnie

wolnonak³adaænatowarypochodz¹cezinnychPañstwCz³onkowskich
jakichkolwiekbezpoœrednichlubpoœrednichpodatkówwy¿szychni¿obo-
wi¹zuj¹cenaichterytorium.PodatekodwartoœcidodanejVATjesthar-
monizowanyodroku1977istosowanyprzezwszystkiePañstwaCz³on-
kowskieWspólnot.Chocia¿zasadyjegostosowanias¹identycznewe
wszystkichkrajachcz³onkowskich,istniej¹jednakpewneistotneró¿nice
(wysokoœæiliczbastawek,terminp³atnoœci),któres¹Ÿród³emzniekszta³-
ceñkonkurencjiiwymagaj¹dope³nieniapewnychformalnoœciprzewozo-
wych.

Podejmowaniedecyzji,deficytdemokracjiwUnii
Europejskiej,większośćkwalifikowana(QMV),kompromis
luksemburski,kompromiszJaniny(Ioanniny),komitologia

ProcespodejmowaniadecyzjiweWspólnotachEuropejskichobejmujetrzy
etapy:inicjatywê,opiniê(stanowisko)idecyzjê.Bior¹wnimudzia³
przedewszystkimKomisjaEuropejska

→

ParlamentEuropejskiiRada

UniiEuropejskiej.

ProcedurydecyzyjnewUniiEuropejskiejprzeœledziæmo¿nanajlepiej

naprzyk³adziekompetencjiParlamentuEuropejskiego(PE)wtymzakre-
sie.

W³adzaprawodawczaParlamentuprzejawiasiêwczterechprocedu-

rachlegislacyjnych:

1.Konsultacja
PEmusiwydaæopiniê,abywysuniêtaprzezKomisjêpropozycjalegi-

slacyjnamog³abyæprzyjêtaprzezRadêUE.Zdanieparlamentuniewp³y-
wajednaknaopiniêRady.Procedurêtêstosujesiênp.przyustalaniucen
wrolnictwie.

Podejmowaniedecyzji

143

2.Procedurawspó³pracy
JeœlistanowiskoRadyUEwsposóbniewystarczaj¹cyuwzglêdniopiniê

wyra¿on¹przezParlamentpopierwszymczytaniu,wówczasmo¿eon
wniosekodrzuciæwdrugimczytaniu.RadaUEmamo¿liwoœænieuwzglêd-
nieniadecyzjiParlamentujedyniewprzypadkuuzyskaniawdrugimczy-
taniujednomyœlnoœci.Poniewa¿jednomyœlnoœæwœród25cz³onkówRady
jesttrudnadoosi¹gniêcia,Radazmuszonajestnajczêœciejdoszukania
kompromisuzPE.Proceduratadotyczywieludziedzin,takichjaknp.Eu-
ropejskiFunduszRozwojuRegionalnego,badanianaukowe,ochronaœro-
dowiska.

3.Procedurawspó³decydowania
PE wtej procedurze dzieli zRad¹ uprawnienia decyzyjne. Je¿eli stano-

wiskoRadyniesatysfakcjonujeParlamentu,mo¿eonniedopuœciædo
przyjêciazg³aszanejpropozycji.JeœliParlamentodrzuciwniosek,niemo-
¿eonbyæuchwalonyprzezRadê.Abyunikn¹ætakiejsytuacjipowo³ujesiê
komitetpojednawczy(wjegosk³adwchodz¹cz³onkowieParlamentu,Ra-
dyiKomisji),któregozadaniemjestznalezieniekompromisowegorozwi¹-
zaniaprzedtrzecimczytaniem.Je¿eliporozumienieniezostanieosi¹gniê-
te,PEmo¿eodrzuciæwniosekdefinitywnie.PosiadaneprzezParlament
prawodowspó³decydowaniaizatwierdzaniawnioskówstanowijegonaj-
wa¿niejsz¹si³ê.Procedurawspó³decydowaniastosowanajestprzyuchwa-
laniuprawawtakichmateriach,jaknp.swobodnyprzep³ywpracowni-
ków,tworzenierynkuwewnêtrznego,badanianaukoweipostêptechno-
logiczny,ochronaœrodowiska,prawakonsumenta,oœwiata,kultura
iochronazdrowia.

4.ZgodaudzielanaprzezParlamentEuropejski
Przypodejmowaniuwa¿nychpostanowieñdotycz¹cychtakichkwestii,

jak:decyzjeoprzyjêciunowychPañstwCz³onkowskich,zawieranieuk³a-
dówstowarzyszeniowychzpañstwamitrzecimi,zawieranieumówmiê-
dzynarodowych,ustalanieujednoliconejprocedurywyborczej,prawapo-
bytuobywateliUnii,organizacjaicelefunduszustrukturalnego,okreœla-
niezadañiuprawnieñCentralnegoBankuEuropejskiego–wymaganajest
ratyfikacja(zgoda)wyra¿onaprzezParlament.

Wsystemiedemokratycznymparlamentstanowiprawo(legislatywa),

rz¹dodpowiadazarealizacjêprzyjêtegoprzezparlamentprawa(egzeku-
tywa),as¹dystoj¹nastra¿yjegoprzestrzegania(w³adzas¹downicza).

Podejmowaniedecyzji

144

WUniiEuropejskiejsystemtenmacharaktermieszany.Prawostanowinie
tylkoParlamentEuropejski(wybranywpowszechnychwyborach),ale
iRadaUniiEuropejskiej(z³o¿onazministrówPañstwCz³onkowskich,
awiêccz³onkówegzekutyw).KomisjaEuropejskaposiadakompetencjê
inicjatywyprawodawczej,aleisamamo¿eprzyjmowaæaktyprawne.Par-
lamentEuropejski–mimoi¿niejestorganem

stricteprawodawczym,

uczestniczywprocedurzestanowieniaprawaeuropejskiego.Bezjegozgo-
dyniemo¿ezostaæprzyjêtybud¿etUEiniemo¿naprzyj¹ænowychPañstw
Cz³onkowskich.Wy¿ejwymienioneargumentyudowadniaj¹,¿eUniaEu-
ropejskaijejmodelstanowieniaprawaniejestklasycznymprzeniesieniem
kompetencjipañstwanarodowegonastrukturêponadpañstwow¹.

Taka,wypracowanawUnii,konstrukcjadecyzyjnaprzyczyniasiêdo

powstaniazjawiska,któreumownienazywasiêdeficytemdemokracji.
Klasycznegotrójpodzia³uw³adzy(legislatywa,egzekutywais¹downic-
two),znanegojako„modelmonteskiuszowski”(iodpowiadaj¹cemuor-
ganyw³adzypañstwowej)niemo¿naprzenieœæwprostjakomodelfunk-
cjonowaniaUniiEuropejskiej.Mówisiêraczejozasadzierównowagiin-
stytucjonalnej.

Kwestieproceduralnes¹bardzoistotnymelementemfunkcjonowania

UE.Wp³ywaj¹onenasposóbpodejmowaniabardzoistotnychrozstrzy-
gniêæ.Ca³ahistoriaintegracjieuropejskiejtohistoriakryzysówiumiejêt-
nejsztukibudowaniakoalicjiidochodzeniadozadowalaj¹cychkompro-
misów.

RadaUniiEuropejskiej–g³ównyorgandecyzyjnyUE–mo¿epodej-

mowaædecyzjejednog³oœnieorazzwyk³¹,albotzw.kwalifikowan¹wiêk-
szoœci¹g³osów.Kwalifikowanawiêkszoœæoznacza,¿eró¿nymPañstwom
przydzielonajestró¿nailoœæg³osówidlaprzyjêciauchwa³ypotrzeba,aby
„za”pad³aokreœlonailoœæg³osów.

G³osowanienazasadziejednomyœlnoœciby³oregu³¹jedyniewpocz¹tko-

wychlatachintegracjieuropejskiej.ZgodniezTraktatemoutworzeniu
EWG–RadaMinistrówmia³ado1stycznia1966r.przejœæwokreœlonych
dziedzinachzproceduryjednog³oœnegopodejmowaniadecyzjidopodejmo-
waniadecyzjiopartychnakwalifikowanejwiêkszoœcig³osów.Rz¹dfrancu-
skiodrzuci³jednaktenprojekt.Sta³osiêtak,poniewa¿01.07.1965r.nie
osi¹gniêtoporozumieniawsprawiefinansowaniawspólnotowegorolnic-
twa.Oznacza³oto,¿eFrancjamo¿ezostaæwtejkwestiiprzeg³osowana.
Chc¹cuniemo¿liwiæpodejmowaniedecyzjiizablokowaæpracêinstytucji

Podejmowaniedecyzji

145

wspólnotowych,stronafrancuskawycofa³aswegoprzedstawicielazRady
Ministrów.Tzw.politykapustychkrzese³oznacza³apierwszypowa¿nykry-
zyswramachWspólnotEuropejskich,któryza¿egnanyzosta³wstyczniu
1966r.wLuksemburgu(st¹dnazwa:kompromisluksemburski).

Kompromisluksemburskiby³wistociezwyciêstwemFrancji.Wjego

nastêpstwiePañstwaCz³onkowskieprzyjê³yzasadê,i¿kwestiedotycz¹ce
wa¿nychinteresówPañstwCz³onkowskichnale¿yprzyjmowaæwRadzie
Ministrówjednog³oœnie.Niezosta³ajednakrozstrzygniêtakwestia,jakna-
le¿ydefiniowaæpojêcie:„wa¿nyinteresnarodowy”.Problemtenpojawi³
siêponowniewtrakcierealizacjipostanowieñTraktatuAmsterdamskiego,
któryprzewidujemo¿liwoœæzastosowaniaprocedur„œciœlejszejwspó³pra-
cy”(elastycznoœciintegracyjnej).Proceduratatomo¿liwoœærealizacji
okreœlonychzadañicelówintegracyjnychprzezwybran¹grupêPañstw.
Dotychczasobowi¹zywa³asolidarnazasada:„wszyscyalbonikt”.

Obecnieg³osowanienazasadziejednomyœlnoœcijestwUErzadkoœci¹,

gdy¿jestbardzowygodnedlatychPañstwCz³onkowskich,któreprzed-
k³adaj¹swójinteresnarodowynadpotrzebêwspólnegorozwojuintegra-
cjieuropejskiej.G³osowaniewiêkszoœci¹zwyk³¹dotyczyzazwyczajspraw
proceduralnych.JednolityAktEuropejskiorazkolejneTraktatystopnio-
wozwiêksza³yzakresspraw,wktórychobowi¹zujezasadawiêkszoœci
kwalifikowanej.Wtymsystemieka¿dePañstwoCz³onkowskiemawiêcej
ni¿1glos.Od1listopada2004r.dlapodjêciauchwa³ywtymtrybiewy-
maganejestjednoczesnespe³nienienastêpuj¹cychdwóchwarunków:

•wiêkszoœæ(czyli13)PañstwCz³onkowskichg³osuje„za”(wniektó-

rychprzypadkachwiêkszoœædwóchtrzecichpañstw),costanowi
jednoczeœnie

•minimum232g³osów„za”,tzn.72,3%wszystkichg³osów(mniej

wiêcejtakisamprocentjakwpoprzednimsystemie);sumawszyst-
kichg³osówwRadziewynosi321aPolskaposiada27g³osów.

PañstwoCz³onkowskiemo¿eponadtoza¿¹daæpotwierdzenia,¿eg³o-

sy„za”reprezentuj¹ogó³emprzynajmniej62%ludnoœciUnii.Jeœliwyma-
ganyprocentniezostanieuzyskany–decyzjaniezostajepodjêta.

WiêkszoœækwalifikowanasymbolizujeponadnarodowyrozwójUnii

Europejskiej.Jednoczeœniewkonkretnychsytuacjachoznaczaonadlanie-
którychPañstwgoryczpora¿kiwg³osowaniuiczasempowa¿nekonse-
kwencjewewnêtrzne(polityczne,spo³eczne,finansoweitp.).St¹dtak
istotnejestpojêcietzw.mniejszoœciblokuj¹cej.ObecniePañstwozaintere-

Podejmowaniedecyzji

146

sowanewodrzuceniujakiegoœwnioskuprzezRadêmusizbudowaækoali-
cjêmniejszoœciblokuj¹cejz³o¿on¹z321–232+1=90g³osów.

Kwestiag³osowañwiêkszoœci¹kwalifikowan¹zawszeby³anajbardziej

dyskusujnymelementemprocedurwRadzie.Decyzjapodjêtawkwietniu
1994rokunaspecjalnejsesjiRadyEuropejskiejwgreckiejmiejscowoœci
Janina(Ioannina),ustala³anoweproporcjeg³osówwRadzieUniiEuropej-
skiejwzwi¹zkuzprocesemakcesyjnymSzwecji,FinlandiiiAustrii(plano-
wanowówczastak¿ecz³onkostwoNorwegii).Kompromiszak³ada³,¿e
przyogólnejliczbie87g³osówwRadzieUniiEuropejskiej,uchwa³a(pro-
ponowanyaktprawny)mo¿ebyæodrzuconaprzy23(wczeœniejszamniej-
szoœæblokuj¹ca),24,25albo26(nowamniejszoœæblokuj¹ca)g³osach
przeciwnych.UzgodnieniazJaninyzobowi¹zywa³ywtakiejsytuacjiRadê
dowykorzystaniaswoichkompetencjiiwszystkichmo¿liwoœci,bydopro-
wadziæwrozs¹dnymczasiedorozwi¹zaniakompromisowego,popartego
przynajmniej65g³osami(awiêcwiêcejni¿przez62g³osystanowi¹ce
traktatow¹wiêkszoœækwalifikowan¹).Deklaracjastanowi¹caza³¹cznikdo
Traktatu Amsterdamskiego przed³u¿a³a obowi¹zywanie uzgodnieñ zIoan-
ninydonastêpnegorozszerzenia.Jednak¿ewTraktacieNicejskimstoso-
waniekompromisuzJaninyzosta³ozawieszone.Porównywalnaregulacja
znalaz³asiêwprojekcie

→

TraktatuKonstytucyjnego,któryostatecznie

niewszed³w¿ycie.

Zproblematyk¹procesówdecyzyjnychwUEwi¹¿esiêtak¿ezagadnie-

nietzw.komitologii.ZgodniezTraktatemoWspólnocieEuropejskiejza
realizacjêpodjêtychprzezRadêUniiEuropejskiejuchwa³zregu³yodpo-
wiedzialnajestKomisjaEuropejska.Radajednakczêstopragniezachowaæ
sobiekontrolênadwykonywaniemtakiejdelegacjiprzezKomisjê,która
jestorganemponadnarodowym.Radawiêczlecaczêstospecjalnymkomi-
tetom(st¹d:komitologia),z³o¿onymznarodowychekspertów,czuwanie
nadpracamiwykonawczymiKomisjinadrodzekonsultacji,wspó³zarz¹-
dzanialubwspó³regulowania.

Komitologiarozumianajestte¿jakoprocesprzyjmowaniaprzezKomi-

sjêEuropejsk¹aktówwykonawczychdoaktówprawnychprzyjêtych
uprzednioprzezRadê.Kompetencjewykonawczes¹przekazywaneKomi-
sjiprzezRadêwakcieprawnym,któregodotycz¹.Zazwyczajaktemwyko-
nawczymdodyrektywyjestdyrektywaKomisji,aaktemwykonawczymdo
rozporz¹dzeniajestrozporz¹dzenieKomisji.Podczaswykonywaniatych
kompetencjiKomisjajestwspieranaprzezkomitetysk³adaj¹cesiêzeksper-

Podejmowaniedecyzji

147

tówPañstwCz³onkowskich,naktórychczelestoiprzedstawicielKomisji.
PrzekazanieKomisjiuprawnieñwykonawczychby³opodyktowanewzglê-
damipraktycznymiiwi¹za³osiêzrozwojemsamejWspólnoty.Procesten
wymaga³wydawaniacorazwiêkszejliczbycorazbardziejszczegó³owych
aktówprawnych,nierzadkoobardzotechnicznymcharakterze.Dotakich
czynnoœciKomisjadysponuj¹caodpowiednimzapleczempersonalnym
itechnicznymprzygotowanaby³adu¿olepiejodRady,któramag³ównie
miêdzyrz¹dowycharakter.PañstwaCz³onkowskiechcia³ysiêjednakzabez-
pieczyæprzednadmiernymwzrostemroliKomisji–st¹dwprowadzenieko-
mitologii,awiêcprocedur,dziêkiktórymzachowa³yonekontrolênadjej
poczynaniamiwzakresiewydawaniaaktówwykonawczych.

Politycznekoncepcjeintegracjieuropejskiej

1.Koncepcja„OjczyznyEuropejskiej”

PozakoñczeniuIIwojnyœwiatowejwEuropieZachodniejproponowa-

naby³akoncepcjautworzeniafederacjieuropejskiejocharakterze„Ojczy-
znyEuropejskiej”.Koncepcjatazosta³aoficjalniezaprezentowanana
KongresieEuropejskimwHadze(7–10maja1948r.).Zwolennicy„Oj-
czyznyEuropejskiej”,zwanirównie¿federalistamieuropejskimi,opowia-
daj¹ siê za transferem uprawnieñ suwerennego pañstwa na rzecz organów
federalnych.Uwa¿aj¹oni,¿etylkotakimodelEuropymo¿ezmniejszyæ
lubwyeliminowaæryzykowojnynaStarymKontynencie.Pozwolirównie¿
uzyskaæpañstwomeuropejskimwysokipoziomrozwojudemokracjiigo-
spodarki.Narzeczutworzeniafederacjieuropejskiejaktywnieanga¿uje
siêUniaFederalistówEuropejskich–europejskaorganizacjapozarz¹dowa
maj¹canajwiêcejcz³onkówwRFNiW³oszech,aodkilkulatdzia³aj¹ca
równie¿wPolsce.

2.Koncepcja„EuropyOjczyzn”
Kolejn¹koncepcj¹integracjiby³a„EuropaOjczyzn”.Autorstwokon-

cepcji„EuropyOjczyzn”przypisujesiêCharles’owideGaulle.Zdaniem
szefówpañstwirz¹dówpañstwza³o¿ycielskichEuropejskiejWspólnoty
Gospodarczej(zwyj¹tkiemdeGaulle’a),integracjagospodarczamia³ado-
prowadziæzup³ywemczasudoutworzeniafederacjipolitycznej.31maja
1960 r.genera³ de Gaulle przedstawi³ w³asn¹ koncepcjê przysz³oœci Euro-
py,odbiegaj¹c¹odwizjifederalistów.Jegozdaniemintegracjagospodar-

Politycznekoncepcje

148

czaEuropymia³apozwoliæodzyskaæjejdawneznaczeniejakooœrodkacy-
wilizacjiœwiatowej–alepoprzeznieuchronnepowstaniekonfederacji,
czylizwi¹zkupañstw„odAtlantykupoUral”.Pañstwaeuropejskie,zda-
niemdeGaulle’a,zachowaæmia³ypolityczn¹suwerennoœæ,choæmog³y
zjednoczyæsiêgospodarczo.Koncepcja„EuropyodAtlantykupoUral”
wspó³gra³azprojektem„EuropyOjczyzn”,któryopiera³siênagwarancji
dlape³nejsuwerennoœciiniezale¿noœciwszystkichPañstwCz³onkowskich
WspólnotEuropejskich.Zak³ada³aonaodrzucenieponadnarodowejkon-
cepcjiintegracjiEuropy.Pojêcie„EuropyOjczyzn”wi¹¿esiêwanaliziena-
ukowejprzedewszystkimzograniczeniemprzekazywanianowychkom-
petencjiinstytucjomeuropejskim(np.RadzieUE,KomisjiiParlamentowi
Europejskiemu)kosztemorganów(parlamentu,rz¹du)PañstwCz³onkow-
skichUniiEuropejskiej.Natomiastwjêzykupolityki„EuropaOjczyzn”
wykorzystywanajestczêstojakoargumentdoobronyto¿samoœcinarodo-
wejiinteresunarodowegoorazniezawis³oœciterytorialnejpañstwwpro-
cesieintegracjieuropejskiej.

3.„Europaàlacarte”
Kolejnapolitycznakoncepcjaintegracjieuropejskiejznanajestjako

„Europaàlacarte”.Zak³adaona,i¿wobecakceptacjipodstawowychza-
³o¿eñUniiprzezogó³PañstwCz³onkowskichka¿deznichmo¿e–wza-
le¿noœciodswoichkonkretnychwarunków–niejakosamodzielniedoko-
nywaæwyborumetoddochodzeniadorealizacjitychza³o¿eñ.Koncepcja
tacharakterystycznaby³adlabrytyjskiejpolitykiwzakresieintegracjieu-
ropejskiej,szczególniewokresierz¹dówPartiiKonserwatywnej.

4.Koncepcja„Europykrêgówkoncentrycznych”
„Europakrêgówkoncentrycznych”tokoncepcjazak³adaj¹canasilaj¹-

cysiêstopieñintegracjieuropejskiej–odzewn¹trzdoœrodka.Pañstwaeu-
ropejskietworzy³ybytukilkakrêgów,skupiaj¹cychpañstwaopodobnym
stopniuzaanga¿owaniawró¿nedzia³aniaintegracyjneocharakterzepo-
nadrz¹dowymlubmiêdzyrz¹dowym.Pierwszy,najmniejszykr¹gwew-
nêtrzny,stanowi¹WspólnotyEuropejskieiUnia.Kr¹gnastêpnytworz¹
krajeEuropejskiegoStowarzyszeniaWolnegoHandlu(EFTA),nakr¹g
trzecisk³adaj¹siêkrajestowarzyszonezeWspólnotamiEuropejskimi,na-
tomiastostatni,czwartykr¹gtworz¹pañstwacz³onkowskieOrganizacji
BezpieczeñstwaiWspó³pracywEuropie.Autoremtejkoncepcjiby³Ja-
cquesDelors,by³yPrzewodnicz¹cyKomisjiEuropejskiej,któryzapropo-

Politycznekoncepcje

149

nowa³modelkoncentrycznychkrêgówjakosposóbzorganizowaniainte-
gracjipaneuropejskiej,w³¹czaj¹cwni¹równie¿pañstwaEuropyŒrodko-
wejiWschodniejorazRosjê.

Politykagospodarcza,przemysłowa,handlowaUnii
EuropejskiejorazsektorprzedsiębiorstwwUE

ZgodniezTraktatemustanawiaj¹cymWspólnotêEuropejsk¹zadaniem
polityki gospodarczej Unii Europejskiej jest wspieranie harmonijnego roz-
wojudzia³añgospodarczychprzezutworzenieRynkuWewnêtrznego
iUniiGospodarczo-Walutowej.Celempolitykigospodarczejjesttrwa³y
wzrostgospodarczy,jaknajni¿szypoziominflacjiorazwysokipoziomza-
trudnieniaiopiekispo³ecznej.Istotnyjestte¿wzroststopy¿yciowej,wol-
nakonkurencja;stabilneceny,równowagabilansup³atniczegoorazsoli-
darnoœæmiêdzyPañstwamiCz³onkowskimi.Realizacjitychcelóws³u¿yæ
maprzedewszystkimzniesieniece³iinnychograniczeñprzywozowych
iwywozowych,eliminacjautrudnieñwprzep³ywietowarów,osób,us³ug
ikapita³u,orazzbli¿anieregulacjiprawnych.

G³ównymosi¹gniêciemUniiEuropejskiejwrealizacjipolitykigospo-

darczejjestutworzenieUniiGospodarczo-Walutowejwrazzewspóln¹wa-
lut¹eurojakojedynymœrodkiemp³atniczym.

Wzakresiepolitykiprzemys³owejg³ównedzia³aniaUniiEuropejskiej

zmierzaj¹doprzyspieszaniadostosowywaniasiêprzemys³udozmian
strukturalnychoraztworzeniaklimatusprzyjaj¹cegoinicjatywomirozwo-
jowiprzedsiêbiorstw,zw³aszczama³ychiœrednich.Politykaprzemys³owa
prowadzidorozszerzeniawspó³pracypomiêdzyprzedsiêbiorstwamioraz
wspieralepszewykorzystaniepotencja³uprzemys³owegoirozwojuinno-
wacji.Wa¿n¹rolêodgrywaj¹tak¿ebadaniairozwójtechniki,cowyra¿a
siêwm.in.pomocyfinansowej,zamówieniachpublicznych,poœrednic-
twiewkooperacjioraztransferzetechnologii.

Politykahandlowaobejmujenatomiasthandelzpañstwamitrzecimi

towaramiius³ugamiwrazzwynikaj¹cymzniegoobrotemp³atniczym.Po-
lityka handlowa opiera siê na ujednoliconych zasadach – zw³aszcza wsto-
sunkudozmianstawekcelnych,zawieraniaumówcelnychihandlowych,
ujednoliceniadzia³añliberalizuj¹cychipolitykieksportowejorazœrodków
chroni¹cychhandel.G³ównymjejcelemjestharmonijnyrozwójhandlu
œwiatowegoorazznoszenieograniczeñwobrotachmiêdzynarodowych.

Politykagospodarcza

150

Podstaw¹realizacjiwspólnejpolitykihandlowejjestwspólnataryfacelna
iwrezultacietegouniacelna.Doklasycznychumówhandlowychnale¿¹
umowyostrefiewolnegohandlu(np.zpañstwamiEFTA)orazumowy
ohandluiwspó³pracy,poprzedzaj¹ceumowystowarzyszeniowezkrajami
EuropyŒrodkowo-Wschodniej.

UniaEuropejskaoddawnawspiera³awszelkieprzedsiêwziêciamaj¹ce

na celu kooperacjê miêdzy firmami zPañstw Cz³onkowskich. Do przyk³a-
dówtegowsparciazaliczasiênastêpuj¹ceinicjatywyiprogramy:

1.Europartenariat
Program„Europartenariat”powsta³zinicjatywyKomisjiEuropejskiej

(z1987r.)jakoforumcyklicznych(copó³roku)impreztargowychwPañ-
stwachCz³onkowskichUniiEuropejskiej,naktórychprzedstawicielere-
gionalnychma³ychiœrednichprzedsiêbiorstwmieliokazjênawi¹zaækon-
taktykooperacyjnezpartneramizca³ejUE.KomisjaEuropejskapokrywa-
³a2/3kosztówtakichspotkañ.W1994r.zorganizowanojewPolsce
(wGdañsku),pierwszyrazwkrajuniebêd¹cymcz³onkiemUniiEuropej-
skiej.Obecnieprogramniejestkontynuowany.

2.Interprise
By³atoinicjatywaUniiEuropejskiejpolegaj¹canaorganizacjitargów

ispotkañ kooperacyjnych dla przedsiêbiorców ztrzech ró¿nych regionów
(trzechkrajów)UniiEuropejskiej.WprogramieInterpriseuczestniczyli
równie¿przedstawicielezinnychkrajów,niebêd¹cychcz³onkamiUE.Ce-
lem by³o zwiêkszenie aktywnoœci transgranicznej wœród ma³ych iœrednich
przedsiêbiorstw.

3.CentraEuro-Info(

→

Tród³ainformacjioUniiEuropejskiej)

4.BusinessCooperationNetwork(BC-NET)
BC-NETjestelektroniczn¹baz¹danych,³¹cz¹c¹zesob¹400doradców

zUniiica³egoœwiata,którzypomagaj¹wnawi¹zaniuwzajemnegokontak-
tumiêdzyprzedsiêbiorcami.CentralasystemumieœcisiêwBrukseli.

5.BiurodosprawKontaktówmiêdzyPrzedsiêbiorstwami
Biuro to, podobnie jak BC-NET, s³u¿y przedsiêbiorcom pomoc¹ wna-

wi¹zaniuwspó³pracygospodarczejzzagranic¹.Wponad60krajach
wspó³pracujezBiuremok.500korespondentów,udostêpniaj¹cfirmom
informacjeopropozycjachwspó³pracy.

Politykagospodarcza

151

6.ECIP(ang.:

EuropeanCommunityInvestmentPartners)

EuropeanCommunityInvestmentPartnerss³u¿ypomoc¹tymprzedsiê-

biorstwom,któreszukaj¹kontaktówgospodarczychzpañstwamiAmery-
ki£aciñskiej,AzjiibasenuMorzaŒródziemnego.

7.eBSN(ang.:

Europeane-BusinessSupportNetwork)

Europeane-BusinessSupportNetworktoprogram,którypowsta³

wcelurealizacjidokumentuKomisjiEuropejskiejonazwie„PlanDzia³a-
niaeEUROPE2005”.S³u¿ywspieraniustosowaniaelektronicznychform
przedsiêbiorczoœciwœródma³ychiœrednichprzedsiêbiorstw.

8.SOLVIT
SystemSolvittoprojektopartynawspó³pracybiurumieszczonychwe

wszystkichPañstwachCz³onkowskich,zazwyczajprzyministerstwachgo-
spodarki,maj¹cychs³u¿yæwymianieinformacjiirozwi¹zywaniuproble-
mówprzystosowaniuprawawspólnotowego.

UniaEuropejskaszczególnymwsparciemotaczama³eiœrednieprzed-

siêbiorstwa.Zgodnieznomenklatur¹unijn¹:ma³eprzedsiêbiorstwoto
firmazatrudniaj¹camniejni¿50pracowników,maj¹carocznyobrótpo-
ni¿ej7mlneurorocznielubca³kowitybilansrocznynieprzekraczaj¹cy
5mlneuro.Œrednieprzedsiêbiorstwozdefiniowanejestjakofirmazatrud-
niaj¹camniejni¿250osóbiosi¹gaj¹caponi¿ej40mlnEuroobroturocz-
nielubjejca³kowitybilansrocznyniemo¿ebyæwy¿szyni¿27mlneuro.
Dodatkowymwarunkiemdlaoburodzajówfirmjestkryteriumniezale¿-
noœci. Niezale¿noœæ oznacza, ¿e przedsiêbiorstwo lub przedsiêbiorstwa in-
neni¿ma³elubœrednieniemog¹byæw³aœcicielami25%lubwiêcejkapi-
ta³udefiniowanegoprzedsiêbiorstwa,albonieposiadaj¹wnim25%lub
wiêcejprawag³osu.

Politykawobecma³ychiœrednichprzedsiêbiorstwMSP(ang.:

Small

andMedium-sizedEnterprises–SMEs)opierasiênazapisachTraktatu
oWspólnocieEuropejskiej.UniaEuropejskaiPañstwaCz³onkowskieod-
powiedzialnes¹zawarunkiniezbêdnedozapewnieniakonkurencyjnoœci
naRynkuWewnêtrznymUE.Dlategote¿zaistotnezadanieuznanotwo-
rzenieklimatusprzyjaj¹cegoinicjatywomirozwojowiprzedsiêbiorstw.Po-
litykawobecma³ychiœrednichprzedsiêbiorstwjestczêœci¹politykiprze-
mys³owejUniiEuropejskiej.Jejcelem–pozaliberalizacj¹iharmonizacj¹
prawa–jestkontrolakonkurencji,popieranieinwestycjiorazinicjatywpo-

Politykagospodarcza

152

szczególnychprzedsiêbiorstwdlarozwojuRynkuWewnêtrznego.Polityka
tajestbardzoistotna,gdy¿ma³eiœrednieprzedsiêbiorstwastanowi¹95%
wszystkich przedsiêbiorstw Unii Europejskiej izatrudniaj¹ 70% wszystkich
zatrudnionychwUE.Nadodatekok.93%wspólnotowychfirmzatrudnia
mniejni¿10osób,atylko0,1%wszystkichprzedsiêbiorstwwUEzatrud-
niapowy¿ej500osób.Napomocwrozwojuma³ychiœrednichprzedsiê-
biorstwwlatach1993–1996przyznano112mlnECUa127mlneurona
lata1997–2000.Funduszeteobejmuj¹m.in.realizacjêEuropartenariatu,
BC-Net-u(BusinessCooperationNetwork–komputerowejgie³dyinfor-
macjidlaprzedsiêbiorstw),funkcjonowanieBiuradosprawKontaktów
MiêdzyPrzedsiêbiorstwamiorazCentrówEuro-Info.

PolitykakulturalnaUniiEuropejskiej

ZgodniezTraktatemoUniiEuropejskiejzMaastricht(zob.

→

Traktaty)–

politykakulturalnazapewniarozwójkulturywPañstwachCz³onkow-
skich,respektuj¹cichnarodow¹iregionaln¹ró¿norodnoœæ,uwypuklaj¹c
jednakichwspólneeuropejskiedziedzictwokulturowe.UniaEuropejska
zwracaszczególn¹uwagênapodnoszeniepoziomuwiedzyorazszerzenie
wiedzyokulturzeihistoriinarodóweuropejskich.Wrealizacjipolityki
kulturalnejUniaEuropejskabierzepoduwagêzachowanieiochronêdzie-
dzictwakulturowegooznaczeniuœwiatowymieuropejskim;niekomercyj-
n¹wymianêdóbrkultury,twórczoœciartystycznej,literackiejorazaudio-
wizualnej.UniaEuropejska,realizuj¹cpolitykêkulturaln¹,wspó³pracuje
œciœlezRad¹Europy.Wramachunijnejpolitykikulturalnejfunkcjonuj¹
liczneprogramy,m.in.KALEJDOSKOP(wspieraniewymianykulturalnej
iinicjatywkulturalnych),RAPHAEL(dlaochronyirenowacjizabytków
architektury),inicjatywaStolicaKulturyEuropejskiej,czyte¿Europejski
Miesi¹cKultury.Unianieprowadziw³asnejpolitykikulturalnej,którejce-
lemby³abyjakakolwiekharmonizacjaprzepisówPañstwCz³onkowskich.

Politykastrukturalna,FunduszeStrukturalne,NUTS

UniaEuropejskawramachrealizacjiswojejpolitykistrukturalnejmaza
zadanie:

•utworzenie na szczeblu regionalnym instytucji istruktur umo¿liwia-

j¹cychdecentralizacjêfinansowaniaUE;

Politykastrukturalna

153

•przygotowanieinstytucjiregionalnychdoopracowaniairealizacji

programówpomocowych;

•szkoleniadlaadministracjipublicznejisamorz¹dowejwszystkich

szczebliwzakresiezasadiprocedurfunkcjonowaniafunduszy
strukturalnych;

•utworzenieinstytucjikontrolifinansowejnadzoruj¹cychw³aœciwe

wykorzystanie œrodków finansowych (utworzenie komórek rewizyj-
nychnaszczebluministerstw,okreœlenietrybukontrolifinansowej);

•przygotowanieodpowiedniegosystemuzbieraniadanychstatystycz-

nychniezbêdnychdowytypowaniaregionówuprawnionychdoko-
rzystaniazeœrodkówpomocowychjakidoocenyefektywnoœciich
wykorzystania;

•okreœleniekoncepcjirozwojuregionalnegokrajuorazzgodnych

znimpriorytetów,wtymwskazanieregionówkwalifikuj¹cychsiê
wpierwszymrzêdziedootrzymaniaœrodkówpomocowych;

•wypracowaniezasadimetodologiiprogramowania³¹cz¹cychistnie-

j¹ceju¿koncepcjerozwojuregionalnegozpraktyk¹UE;

•wspieraniedzia³alnoœcispo³ecznoœcilokalnychuczestnicz¹cychwe

wspó³pracytransgranicznej.

Wramachpolitykistrukturalnejwokresieodroku2000(od

AGEN-

DY2000

→

IntegracjaPolskizUni¹Europejsk¹)realizowanes¹nastêpu-

j¹ceceleglobalne:

•CEL1–obejmujeregionyzapóŸnionewrozwoju;podstawowym

kryteriumjesttuwysokoœædochoduPKBnamieszkañca:poni¿ej
75%œredniejunijnejwysokoœciPKB;celemobjêtes¹regionys³abo
zaludnioneoraz„obszaryultraperyferyjne”(najbardziejoddalone,
np.:po³o¿onenawyspachitp.);

•CEL2–wjegoramachprowadzones¹dzia³aniazmierzaj¹cedood-

budowyterenówsilnieuzale¿nionychodupadaj¹cychga³êzigospo-
darki;

•CEL3–udzielanapomocs³u¿yæmamodernizacjirynkupracypo-

przez szkolenia zawodowe, lokalne inicjatywy wzakresie zatrudnie-
niaorazpoprawêdostêpudomiejscpracy.

RealizacjêpolitykistrukturalnejUniiEuropejskiejuzupe³niaj¹tzw.ini-

cjatywywspólnotowe.Inicjatywytemaj¹nacelurozwi¹zywanieproble-
mów wynikaj¹cych zrozwoju regionalnego wUnii Europejskiej. Prioryte-
tamiwrealizacjiinicjatywwspólnotowychs¹obecnie:

Politykastrukturalna

154

•wspó³pracaponadnarodowa,ponadgranicznaimiêdzyregionalna,

zmierzaj¹cadopromowaniazrównowa¿onegorozwojunaca³ymte-
rytoriumEuropy(InicjatywaINTERREG);

•przekszta³ceniaekonomiczneisocjalnewmiastachdotkniêtychkry-

zysem(InicjatywaURBAN);

•rozwójwsi(InicjatywaLEADER);
•wspó³pracaponadnarodowawceluznalezienianowychsposobów

walkizdyskryminacj¹iwszelkiejnaturynierównoœciamiwdostêpie
mê¿czyznikobietorazosóbzagro¿onychwykluczeniemdorynku
pracy(InicjatywaEQUAL).

DoFunduszyStrukturalnychnale¿¹:EuropejskiFunduszOrientacji

iGwarancjidlaRolnictwa(SekcjaDoradcza,nazywanate¿Sekcj¹Orien-
tacji),EuropejskiFunduszSpo³eczny(EFS–u¿ywanajestte¿,niepopraw-
nie,nazwaEuropejskiFunduszSocjalny),EuropejskiFunduszRozwoju
Regionalnego,FinansowyInstrumentUkierunkowaniaRybo³ówstwa
(FIFG).

FunduszeStrukturalnemaj¹zazadanieprzyczyniaæsiêdozwiêkszenia

gospodarczejispo³ecznejspójnoœciUniiEuropejskiejprzez³agodzenie
dysproporcjiwzakresiepoziomu¿ycialudnoœci,infrastrukturyregional-
nejizatrudnienia.Wyra¿asiêtoprzedewszystkimwudzialetychfundu-
szywrealizacjicelówWspólnegoRynkuiRynkuWewnêtrznegoUnii.

Ka¿dyzww.Funduszyopieraswoj¹dzia³alnoœænaw³asnymstatucie,

zasadachpostêpowaniaiobszarzeaktywnoœci.PrzedrozszerzeniemUnii
Europejskiej o10 krajów wroku 2004 ztych Funduszy korzysta³y przede
wszystkimIrlandia,Grecja,HiszpaniaiPortugalia.

Zfunduszystrukturalnychgeneralniemog¹korzystaæregiony,których

ProduktKrajowyBrutto(PKB)namieszkañcawynosimniejni¿75%œred-
niegoPKBUniiEuropejskiej.

Mimo,i¿FunduszuKohezyjnego(Spójnoœci)niezaliczasiêdofundu-

szystrukturalnych–jestonjednymzg³ównychinstrumentówpolityki
strukturalnejUniiEuropejskiej.Dzia³alnoœæswoj¹rozpocz¹³w1994r.
iodtegoczasuwspieraprzedewszystkimprojektydotycz¹ceœrodowiska
isiecitranseuropejskich(wzakresieinfrastrukturytransportu).Zeœrod-
kówFunduszukorzystaj¹PañstwaCz³onkowskie,któreosi¹gaj¹Produkt
Krajowy Brutto (PKB) poni¿ej 90% przeciêtnego PKB wca³ej Unii. Do tej
porynale¿a³ydonichGrecja,Hiszpania,PortugaliaiIrlandia.Obecnie
do³¹czy³adonichm.in.Polska–œrodkizFunduszuSpójnoœciprzyznaje

Politykastrukturalna

155

siênakraj,anienaregion,jaktomamiejscewprzypadkufunduszystruk-
turalnych.

WspólnotyEuropejskieodpocz¹tkuswegoistnieniaprzyk³ada³ydu¿¹

wagêdowypracowaniaprzejrzystego,europejskiegosystemufinansowa-
niapolitykispójnoœciregionalnej,czyliniwelowaniaró¿nicwpoziomie
rozwoju ekonomicznego ispo³ecznego pomiêdzy bogatymi ibiednymi re-
gionamiUnii.NUTS(ang.:

NomenclatureofTerritorialUnitsforStatistics

–nomenklaturajednostekterytorialnychdlacelówstatystycznych)jest
jednymznajwa¿niejszymelementówsk³adowychtegosystemu.Nomen-
klaturaNUTSzosta³aopracowanaprzezEurostat(Urz¹dStatystyczny
UniiEuropejskiej)ifunkcjonujewlegislacjiwspólnotowejod1988roku.
Opracowanietakiejnomenklaturymia³onacelustworzenieobowi¹zuj¹-
cegowca³ejUniijednolitegosystemujednostekterytorialnych,dlaktó-
rychzbieraneby³ybystatystyki.Chcianowtensposóbuzyskaæmo¿liwie
zharmonizowanedane,abymóc,popierwsze–analizowaæsytuacjêspo-
³eczno-gospodarcz¹regionówUniiiwyznaczaænatejpodstawiekierunki
politykiregionalnej,orazpodrugie–obiektywnie,napodstawiedanych
statystycznychdzieliæ,œrodkizFunduszyStrukturalnych.

Dokonaniepodzia³unajednostkiNUTSwobrêbiew³asnegoteryto-

riumle¿ywgestiiPañstwCz³onkowskichUnii.Musz¹oneprzytymkie-
rowaæsiênastêpuj¹cymiogólnymiwytycznymi:

•podzia³naNUTSpowinienodzwierciedlaæpodzia³administracyjny

kraju,

Politykastrukturalna

156

NomenklaturaJednostekTerytorialnych

doCelówStatystycznych

Liczba

jednostek

NTS1terytoriumca³egokraju

NTS2województwa

NTS3podregiony(utworzonezpowiatów)

NTS4powiaty(308)imiastanaprawachpowiatów(65)

373

NTS5gminy(wtymgminymiejskiebêd¹cemiastamina
prawachpowiatu–65)

2498

Tabela.NomenklaturaJednostekTerytorialnychdoCelówStatystycznychwPolsce

Jród³o:NomenklaturaJednostekTerytorialnychdlaCelówStatystycznychwPolsceiinnych
krajachkandyduj¹cych,SerwisPolskichEksporterów.Tekstdostêpnynastronieinterneto-
wej:http://www.exporter.pl/zarzadzanie/ue/6stat_NUTS.html.

•jednostkiNUTSpowinnymieæcharakterogólny,tj.niewi¹zaæsiê

zokreœlonymrodzajemdzia³alnoœcigospodarczej,

•podzia³powinienbyæpiêciopoziomow¹klasyfikacj¹hierarchiczn¹,

tj.dzieliækrajnape³n¹liczbêobszarówNUTSI,zktórychka¿dy
dzielisiênape³n¹liczbêobszarówNUTSII,którezkoleidziel¹siê
nape³n¹liczbêNUTSIIIitd.

Polskierolnictwoaintegracjaeuropejska

Polskajestkrajemposiadaj¹cymolbrzymipotencja³rolniczy.Dlategoist-
niej¹te¿realneszansewynikaj¹cezintegracjipolskiegosektorarolnego
zsektoremrolnymUnii.Nale¿¹donich:

1)uzyskaniedostêpupolskichproduktówdorynkueuropejskiego;
2)wzrostpolskiegoeksporturolnegonarynekunijnyorazimportu

nowoczesnychproduktówitechnologii,istotnegozw³aszczadlapo-
stêpuagrobiologicznegoitechnicznegoorazuatrakcyjnieniaoraz
konkurencyjnoœcikrajowejofertytowarowej;

3)dostêpdoznacznychkapita³ówinwestycyjnychihandlowych;
4)mo¿liwoœæmodernizacjiipoprawystrukturypotencja³uprodukcyj-

negopolskiegorolnictwaiprzemys³urolno-spo¿ywczego;

5)wzrostdochodówrolniczychpoprzezwzrostcenniektórychpro-

duktówrolnychnp.mlekaiwo³owiny

6)objêciepolskichrolnikówbezpoœrednimwsparciemdochodów

zbud¿etuUnii,

7)uzyskaniemo¿liwoœciwywieraniawyp³ywunapodejmowaniedecy-

zjiwUE,wtymm.in.dotycz¹cychWspólnejPolitykiRolnej;

8)mo¿liwoœæszybszegotempawzrostugospodarczego
9)dostêpdofunduszystrukturalnych(np.ISPA,SAPARD),którychce-

lemjestm.in.przyspieszenieprzemianstrukturalnychwrolnictwie
orazu³atwienierozwojuidostosowañobszarówwiejskich.

Postroniezagro¿eñdlapolskiegorolnictwaznajduj¹siêprzedewszyst-

kim:

1)wysokiekosztydostosowañimodernizacjipolskiegosektora¿yw-

noœciowego;

2)trudnoœæokresuprzejœciowego,zw³aszczaprzyrozleg³ychregula-

cjachochronnychUniiipowolnymrozwojuinstytucjirynkuihan-
dluzagranicznego;

Polskierolnictwo

157

3)prawdopodobieñstwoutratyczêœcirynkukrajowegonarzeczdo-

stawcówzUniiiwzwi¹zkuztymwyeliminowanieczêœcikrajowych
producentów;

4)ograniczeniawynikaj¹cezrozdrobnieniarolnictwainiewielkie

mo¿liwoœciszybkichzmianstrukturyagrarnejwPolsce.

Polskisektor¿ywnoœciowyzosta³poddanyostrejkonfrontacjiiwnie-

którychdziedzinachbêdziemusia³,jakowzglêdnienieefektywny,ust¹piæ
konkurencjizinnychkrajówcz³onkowskich.Czêœæs³abychekonomicznie
gospodarstwniewytrzymujekonkurencjiibêdziemusia³azorientowaæsiê
nadochodyspozarolnictwa.

„Pomarańczowarewolucja”aUE

Wybuch„pomarañczowejrewolucji”wroku2004naUkrainiezaskoczy³
Uniê.PodczaspokojowychzmianUkrainadokona³aswegosamookreœle-
nia jako kraj nale¿¹cy do rodziny demokratycznych krajów Europy. Nato-
miastto,cozaoferowa³aUEukraiñskimnowymw³adzomtotzw.

Action

Plan(EuropejskaPolitykaS¹siedzka)przygotowanyjeszczezakadencji
prezydentaLeonidaKuczmy.Nowew³adzemog³yplantenjedynieprzy-
j¹æwca³oœci–b¹dŸwca³oœciodrzuciæ.

Trzebapamiêtaæ,¿ewroku2002ministrowiesprawzagranicznych

SzwecjiiZjednoczonegoKrólestwazainicjowalinowyplanwrelacjach
zUkrain¹,znanyjakoInicjatywaNowegoS¹siedztwa(ang.:

NewNeigh-

bours Initiative– NNI). By³ on skierowany tak¿e do Bia³orusi iMo³dowy.

Inicjatywatajednakniespotka³asiêzpoparciemwszystkichPañstw

Cz³onkowskichUE.Niektóreznichobawia³ysiê,¿ekroktenmóg³byzo-
staæmylnieuznanyzapunktwyjœcianadrodzedoprzysz³egocz³onkostwa
tychpañstwwUE.

Wgrudniu2002rokuwKopenhadzeUEuzna³a,¿erozszerzyzasiêg

geograficznyinicjatywyiobejmieni¹tak¿eFederacjêRosyjsk¹orazkraje
napo³udniowymbrzeguMorzaŒródziemnego.Wzwi¹zkuztymnazwê
inicjatywyzmienionona

InicjatywaSzerszejEuropy(WiderEuropeInitia-

tive).W2004roku,zchwil¹pojawieniasiêEuropejskiejPolitykiS¹siedz-
twa,europejskieperspektywyUkrainywcalesiêjednakniepoprawi³y.

Mimoró¿nicstanowiskmiêdzyposzczególnymiPañstwamiCz³onkow-

skimi UE wkwestii przysz³oœci Ukrainy – Pañstwa te wtrakcie „pomarañ-
czowejrewolucji”zaprezentowa³yjednoœæpogl¹dów.Podrugiejturzewy-

Pomarańczowarewolucja

158

borówprezydenckichnaUkrainieUniajednog³oœnieodrzuci³aoficjalne
ichrezultaty,którezosta³ynastêpnieuznanezasfa³szowaneprzezS¹dNaj-
wy¿szyUkrainy.Udzia³przedstawicieliUEwrozmowachOkr¹g³egoSto-
³umiedzykandydataminaurz¹dprezydenta:L.Kuczm¹,W.Janukowy-
czemiW.Juszczenk¹by³istotnymwk³ademUniiwrozwi¹zaniewe-
wnêtrznegokonfliktu.Wrozmowachtychuczestniczy³SekretarzGeneral-
nyRadyiWysokiPrzedstawicielUEds.PolitykiZagranicznejJavierSola-
na,atak¿eprezydencidwóchspoœródPañstwCz³onkowskichUE:Polski
(AleksanderKwaœniewski)jakonajwiêkszegos¹siadaUkrainynaZacho-
dzieorazLitwy(ValdasAdamkus)jakokraju,zktórymUkrainaprzezwie-
le dziesiêcioleci dzieli³a losy wramach ZSRR. Prezydenci A. Kwaœniewski
iV.AdamkusniedysponowalioczywiœcieformalnymmandatemRadydo
dzia³aniawimieniuUE.„Pomarañczowarewolucja”przebieg³abezrozle-
wukrwiizakoñczy³asiêsukcesemsi³demokratycznychaprezydentem
zosta³W.Juszczenko.

Jednaknapytanieoperspektywycz³onkostwaUkrainywUEnapo-

cz¹tkuroku2005komisarzBenitaFerrero-Waldnerpowiedzia³a:„Drzwi
nies¹anizamkniête,aniotwarte”.

Mo¿naoceniæ,zewœródPañstwCz³onkowskichistniej¹znaczneró¿ni-

cepogl¹dówwocenietejperspektywy.Najbardziejzainteresowanezbu-
dowaniemstabilnejperspektywycz³onkostwadlaUkrainys¹Polska,kra-
jeba³tyckieikrajenordyckie,atak¿eZjednoczoneKrólestwo.Najmniej-
szyentuzjazmwykazuj¹FrancjaiNiemcy,przyczymNiemcyzdecydowa-
nieopowiadaj¹siêzazacieœnianieminnychformwspó³pracyzUkrain¹.

NatomiastspoœródinstytucjiUEtoParlamentEuropejskiprzyj¹³

wdniu13stycznia2005rokurezolucjêzawieraj¹c¹bardziejkonkretne
propozycjebli¿szejwspó³pracyzUkrain¹ni¿te,którewyp³ywa³yzRady
Europejskiejb¹dŸKomisjiEuropejskiej.Rezolucjasugerowa³am.in.ofer-
têperspektywycz³onkostwadlaUkrainy.Przeciwrezolucjiglosowa³oje-
dynie19eurodeputowanych.

Obowi¹zuj¹cyUk³adoPartnerstwieiWspó³pracyUE–Ukrainamabyæ

napocz¹tku2008rokuzast¹pionybardziejrozbudowanymporozumie-
niem.Jakiegorodzajubêdzietoporozumieniezale¿yjednakwdu¿ejmie-
rzeodsamejUkrainy.Wjejinteresiele¿yjaknajszybszeuzyskaniestatusu
cz³onkawWTO.PonadtoprzedUkrain¹stoikoniecznoœæzdecydowanych
dzia³añwwieludziedzinach,przedewszystkimwpolitycewewnêtrznej,
np.rozwójklasyœredniej,walkazkorupcj¹,przygotowaniekadrgospo-

Pomarańczowarewolucja

159

darkiiadministracji,dostosowanienormprawnych,rozwójsamorz¹dno-
œcilokalnejispo³eczeñstwaobywatelskiego.Stworzytopodstawydomo¿-
liwoœcirozpoczêcianegocjacjiostowarzyszeniuUkrainyzeWspólnotami
Europejskimi.Dobrzefunkcjonuj¹caUmowaStowarzyszeniowadaæmo¿e
zkoleiasumptdorozmówoprzysz³ymcz³onkostwiewUE.

PoszanowanietożsamościnarodowejPaństw
CzłonkowskichUniiEuropejskiej

Poczucieto¿samoœcinarodowejijejochronama¿ywotneznaczeniedla
istnieniairozwojuPañstwCz³onkowskichUniiEuropejskiej.To¿samoœæ
narodowask³adasiêzszereguelementów,którekonstytuuj¹zbiorowoœæ
jakonaród.Nale¿ydonich:kulturamaterialna(literatura,sztuka,muzy-
ka,folklor),jêzyk,historiaorazkulturaduchowa(obyczaje,religia,sym-
bole,normyprawne).Zgodniezzapisamitraktatowymi–UniaEuropej-
ska:„szanujeto¿samoœænarodow¹jejPañstwCz³onkowskich,których
systemyrz¹dówopartes¹nazasadachdemokratycznych”.Prawowspól-
notowestoinastra¿yrealizacjitegozapisuprzez:ochronênarodowych
dóbrkulturyowartoœciartystycznej,historycznejlubarcheologicznej(nie
maobowi¹zkustosowaniaturygorystycznychzasadswobodyprzep³ywu
towarów),dopuszczeniepomocyPañstwCz³onkowskichwceluwspiera-
nia kultury iochrony dziedzictwa kulturowego, przyjêcie irealizacjê poli-
tykikulturalnejUE(wtymprogramywsparciafinansowego)orazochro-
nêjêzykanarodowego(jêzykiurzêdowe).

Poszanowanieto¿samoœcinarodowejPañstwCz³onkowskichmabez

w¹tpienia istotne znaczenie dla procesu legitymizacji w³adzy integracyjnej
UniiiWspólnotEuropejskich.Wydajesiê,¿eobywatelewielukrajów
cz³onkowskich,nieakceptowaliinieakceptuj¹zbytdalekoid¹cejunifika-
cjito¿samoœcieuropejskiej.Odrzucaj¹ckreowaniesilnejintegracyjnej
strukturyponadpañstwowejwEuropie,tow³aœniewPañstwachCz³on-
kowskich,zichhistori¹,kultur¹itradycj¹,upatruj¹g³ównegoaktorapo-
g³êbianiaintegracjieuropejskiej,azatemiw³asnejto¿samoœci.Pozostawie-
niepañstw–aniepowo³anychprzeznieorganów–wrolidecyduj¹cej
wsystemieUE,pozwalanapodtrzymaniezgodyspo³eczeñstwnadalszy
procesharmonizacjiikoordynacjiStaregoKontynentu–zarównopoli-
tycznejjakiekonomicznej.

Poszanowanietożsamościnarodowej

160

PozyskiwanieśrodkówfinansowychUniiEuropejskiej

Œrodkipomocowe,przedakcesyjneipoakcesyjneprzekazywanePolsce
wramachunijnejpolitykiwsparciastanowi³yinadalbêd¹stanowiæwa¿-
neŸród³ofinansowaniaprzyspieszonegorozwojunaszegokraju.Doœwiad-
czeniatakichkrajów,jakIrlandialubHiszpaniadowodz¹,¿edostêpdo
programówifunduszystrukturalnychUEjestistotnymczynnikiemwzro-
stugospodarczegoispo³ecznego.ZpunktuwidzeniaPolskiszczególne
oczekiwaniawi¹¿esiêzmo¿liwoœci¹wykorzystaniaœrodkówunijnychna
rzeczrozwojuinfrastrukturygospodarczejipodnoszeniapoziomukonku-
rencyjnoœciregionówdoœwiadczaj¹cychtrwa³ychtrudnoœcirozwojowych.

Udzia³Polskiwunijnejpolityceregionalnejokreœlonyjestzarówno

przezdu¿¹skalêtransferówœrodkówfinansowych,jakiwarunkiichprze-
kazywania.S¹oneuwarunkowanekilkomaczynnikami:

•obecnymiiprzysz³ymizasadamifunkcjonowaniafunduszystruktu-

ralnych;

•udzia³emœrodkówprzeznaczonychnapolitykêstrukturaln¹wbud-

¿ecieunijnym;

•zasadamiunijnejpolitykibud¿etowejnalata2007–2013;
•ocen¹zdolnoœcistopniaabsorpcjipostroniepolskiej,bêd¹cejpo-

chodn¹przygotowaniainstytucjonalnegoorazzdolnoœcidowspó³-
finansowaniaprogramówzeœrodkóww³asnych.

Bardzowa¿nymelementemprzygotowaniadoobecnejiprzysz³ejreali-

zacjiunijnejpolitykistrukturalnejby³ozebraneprzezostatnielatado-
œwiadczeniawtworzeniuidzia³aniustrukturiinstytucjizaanga¿owanych
wabsorpcjitransferówzUE.Dalszyrozwójskutecznoœciinstytucjireali-
zuj¹cychpolitykêregionaln¹,zarównonaszczeblucentralnym,jakilokal-
nym,jestoddawnawarunkiemspe³nieniajednegozpodstawowychkry-
teriów unijnej polityki strukturalnej, tj. partnerstwa miêdzy stron¹ unijn¹,
rz¹demcentralnymiregionemwplanowaniuiwprowadzaniuw¿ycie
programówfinansowania.

ProcesBoloński

Ministrowieszkolnictwawy¿szegoz29krajóweuropejskichpodpisali

19czerwca1999r.DeklaracjêBoloñsk¹.Sformu³owaliwniejwspólnece-
le,maj¹cesprzyjaæutworzeniudo2010r.wewnêtrzniespójnegoEuropej-

ProcesBoloński

161

skiegoObszaruSzkolnictwaWy¿szego(ang.:

EuropeanHigherEducation

Area)–sprzyjaj¹cegowiêkszejporównywalnoœci,kompatybilnoœci,jakoœci
orazprzejrzystoœcisystemówszkolnictwaakademickiegowpañstwachUnii.

WDeklaracjiBoloñskiejznalaz³ysiêpostulatywprowadzenia:
•systemu„³atwoczytelnych”iporównywalnychstopniidyplomów

(m.in.wdro¿eniesuplementudodyplomu);

•studiówdwustopniowych,tj.przyjêciesystemukszta³ceniaopartego

nadwóchg³ównychpoziomach:licencjackimimagisterskim(

„pre-

-licence”i„post-licence”);

•punktowegosystemurozliczaniaosi¹gniêæstudentów(systempunk-

tówkredytowychECTS–ang.:

EuropeanCreditTransferSystem);

•zaawansowanegosystemumobilnoœcistudentów,nauczycieliakade-

mickich,naukowcóworazpersoneluadministracyjnego;

•jasnychzasadocenyjakoœcikszta³cenia;
•europejskiegowymiaruszkolnictwawy¿szego,szczególniewzakre-

sierozwojuzawodowego,mobilnoœciorazzintegrowanychprogra-
mównauczania,szkoleniaibadañ;

•dzia³añnarzeczrozwojukszta³ceniaustawicznego.
Pozapañstwami-stronamiProcesuBoloñskiegowrealizacjêjegocelów

w³¹czy³asiêtak¿eKomisjaEuropejska,RadaEuropy,EuropejskieStowa-
rzyszenieAkademickie(EUA),StowarzyszenieKrajowychZwi¹zkówStu-
dentówEuropy(ESIB),EuropejskieStowarzyszenieInstytucjiSzkolnictwa
Wy¿szego(EURASHE),EuropejskaSieænaRzeczGwarancjiJakoœci
Kszta³ceniawSzkolnictwieWy¿szym(ENQUA)orazUNESCO/CEPES.

Polskaaktywniew³¹czy³asiêwewdra¿anieDeklaracjiBoloñskiej,

m.in.podejmuj¹cdzia³aniazmierzaj¹cedopowszechnegostosowaniaSu-
plementudoDyplomu,rozwijaj¹cdwustopniowysystemstudiówisystem
punktówkredytowychECTS,powo³uj¹cPañstwow¹KomisjêAkredyta-
cyjn¹,promuj¹cmobilnoœænp.wramachprogramuSokrates/Erasmus
(

→

PHAREiprogramywspólnotowewPolsce)lubdwustronnychumów

miêdzynarodowych.

RadaEuropejska,RadaEuropyiRadaUniiEuropejskiej

Nieulegaw¹tpliwoœci,¿eRadaEuropejska,RadaEuropyiRadaUniiEu-
ropejskiejs¹czêstozesob¹mylone.TetrzystrukturywyraŸniesiêjednak
miêdzysob¹ró¿ni¹.

RadaEuropejska

162

RadaEuropejskapowsta³aw1974r.jakoformasystematycznychspo-

tkañszefówrz¹dówPañstwCz³onkowskichWspólnotEuropejskich(wy-
j¹tkowoFrancjêreprezentujeszefpañstwa,anierz¹du;zawszejestnim
prezydent).JejobecnoœæwstrukturzeinstytucjonalnejWspólnotpotwier-
dzonazosta³aformalniewJednolitymAkcieEuropejskim(1986r.)iTrak-
tacieoUniiEuropejskiej(zMaastricht).

RadaEuropejskanadajeUniiimpulsyniezbêdnedlajejrozwojuiokre-

œlaogólnewytycznewobecjejpolityki.Wsk³adRadyEuropejskiejwcho-
dzitak¿ePrzewodnicz¹cyKomisjiEuropejskiej.RadaEuropejskazbiera
siêconajmniejdwarazywroku,podprzewodnictwemg³owypañstwalub
szefarz¹duPañstwaCz³onkowskiego,któresprawujeprzewodnictwo
(tzw.prezydencjê)wRadzie.Od1995r.zrezygnowanozrotacjialfabe-
tycznej.Wpierwszejpo³owieroku2006przewodnictwobêdziesprawo-
wa³aAustria,apóŸniejFinlandia.Polskasprawowaæmaprezydencjê
wdrugiejpo³owie2011roku.RadaEuropejskask³adaParlamentowiEu-
ropejskiemusprawozdaniepoka¿dymswoimposiedzeniuicoroczne,pi-
semne sprawozdanie opostêpie osi¹gniêtym przez Uniê. Rada Europejska
odgrywaistotn¹rolêwsystemieWspólnejPolitykiZagranicznejiBezpie-
czeñstwa(„drugifilar”UniiEuropejskiej).

RadyEuropejskiejniewolnouto¿samiaæzRad¹Europy.RadaEuropy

powsta³a5maja1949r.jakopierwszaorganizacjawEuropiedzia³aj¹ca
narzeczwspó³pracyiintegracjikontynentu.ZadaniemRadyEuropyjest
zacieœnianiewspó³pracywdziedziniespo³ecznej,kulturalnejiprawnej
miêdzyjejpañstwamicz³onkowskimi.OrganamiRadyEuropys¹:Komi-
tetMinistrów(ka¿depañstwomawnimjednegoprzedstawiciela)oraz
ZgromadzenieParlamentarne–organdoradczypozbawionykompetencji
ustawodawczych,sk³adaj¹cysiêzdelegacjiparlamentarzystówpañstw
cz³onkowskich(2–18deputowanychzka¿degokraju).Obaorganymaj¹
do dyspozycji Sekretariat Generalny. Wramach Rady Europy dzia³a m.in.
KomisjaPrawCz³owieka,EuropejskiTrybuna³PrawCz³owieka,Sta³a
KonferencjaGminiRegionówEuropyorazSpo³ecznyFunduszRozwoju.
RadaEuropyniejestwiêcorganemaorganizacj¹.NiejestonaWspólno-
t¹Europejsk¹.Cz³onkostwowRadzieEuropyniejestto¿samezcz³onko-
stwemwUE.

Polskajestjednymz46cz³onkówRadyEuropyod1991r.Cz³onkami

RadyEuropys¹obecnienastêpuj¹cekraje:Albania,Andora,Armenia,Au-
stria,Azerbejd¿an,Belgia,BoœniaiHercegowina,Bu³garia,Chorwacja,

RadaEuropejska

163

Cypr,Czechy,Dania,Estonia,Finlandia,Francja,Grecja,Gruzja,Hiszpa-
nia,,Irlandia,Islandia,Liechtenstein,Litwa,Luksemburg,£otwa,Mace-
donia,Malta,Mo³dawia,Monako,Niderlandy,Niemcy,Norwegia,Pol-
ska,Portugalia,Rosja,Rumunia,SanMarino,SerbiaiCzarnogóra,S³owa-
cja,S³owenia,Szwajcaria,Szwecja,Turcja,Ukraina,Wêgry,W³ochy,Zjed-
noczoneKrólestwo.Najwiêkszymeuropejskimpañstwempozostaj¹cym
pozaRad¹EuropyjestBia³oruœ.

RadaUniiEuropejskiejjestnatomiastinstytucj¹WspólnotEuropej-

skich(WspólnotyEuropejskiejorazEuropejskiejWspólnotyEnergiiAto-
mowej)orazUniiEuropejskiej.Dog³ównychzadañRadyUniiEuropej-
skiejnale¿ywypracowanieikoordynacjaogólnejpolitykigospodarczej
PañstwCz³onkowskich.Radajestg³ównymorganemprawodawczym
WspólnotEuropejskich.PrzekazujeonaKomisjiEuropejskiejkompetencje
wykonywaniaustanowionychprzezsiebieprzepisówprawnych.Wsk³ad
Radywchodzijedenprzedstawicielka¿degoPañstwaCz³onkowskiego
(szczeblaministerialnego),upowa¿nionydozaci¹ganiazobowi¹zañ
wimieniuswojegorz¹du.FunkcjaPrzewodnicz¹cego(prezydencja)jest
piastowanakolejnoprzezka¿dePañstwoCz³onkowskieRady,przezszeœæ
miesiêcy,wkolejnoœcizgóryustalonej,podobniejakwRadzieEuropej-
skiej.RadaUniiEuropejskiejmo¿ewystêpowaæwkilkusk³adach,jakoRa-
dadoSprawOgólnych(ministrowiesprawzagranicznych)lubRadaSpe-
cjalna,tzw.bran¿owa(ministrowierolnictwa,przemys³u,sprawwe-
wnêtrznychitd.).OrganempomocniczymRadyUniijestSekretariatGe-
neralny.SekretarzGeneralnyRadyUniiEuropejskiejodgrywabardzo
istotn¹rolêwprocedurzedecyzyjnejUniiEuropejskiej.Naniminaapa-
racieurzêdniczymSekretariatuGeneralnegooddanymmudodyspozycji,
opiera siê odpowiedzialnoœæ za przygotowanie porz¹dku obrad Rady Unii
Europejskiej(tzw.agendaRadyUE)orazzasprawnyprzebiegdebatnad
projektamiaktówprawnychstanowionychprzezRadê.

Wwynikuprzyjêciaiwejœciaw¿ycieTraktatuAmsterdamskiegoSe-

kretarzGeneralnyRadyprzej¹³funkcjêWysokiegoPrzedstawicielads.
WspólnejPolitykiZagranicznejiBezpieczeñstwa.Zupowa¿nieniaRady
UE prowadzi on dialog polityczny zkrajami trzecimi. Podlega mu komór-
kaplanistyczno-analityczna(ang.:

PolicyPlanningandEarlyWarning

Unit)powo³ananamocyodrêbnejdeklaracjiiz³o¿onazprzedstawicieli
krajówcz³onkowskich,SekretariatuRady,KomisjiorazUZE.

RadaEuropejska

164

Wsytuacji,gdynaSekretarzuGeneralnymRadyUniiEuropejskiejspo-

czywaj¹ dziœ obowi¹zki zzakresu Wspólnej Polityki Zagranicznej ibezpie-
czeñstwa,sprawamidotycz¹cymiadministracjiiagendyRadyUEzarz¹dza
zastêpcaSekretarzaGeneralnegoRadyUE.

SekretarzemGeneralnymRadyUEjestobecnieJavierSolana–by³ySe-

kretarzGeneralnyPaktuPó³nocnoatlantyckiego.

RadaWzajemnejPomocyGospodarczej(RWPG)

RadêWzajemnejPomocyGospodarczej(RWPG),powo³anonakonferen-
cjiwdniach5–8stycznia1949rwMoskwiezudzia³emBu³garii,Czecho-
s³owacji, Polski, Rumunii, Wêgier iZSRR. Utworzenie RWPG sformalizo-
wa³ofaktyczn¹dominacjêZSRRnadinnymipañstwamiblokupañstwso-
cjalistycznychizarazemodebra³omo¿liwoœærealizacjiinicjatywomzjed-
noczeniowymwca³ejEuropie(wejœciew¿ycieUniiCelnejBeneluksuod
1.01.1948,obradyeuropejskiegoruchuzjednoczeniowegowHadze,
KongresHaski7–10.05.1948;za³o¿enieRuchuEuropejskiego
25.10.1948).RWPGsta³asiêwa¿nymdyplomatycznymatutemZSRR
wjegopolitycezagranicznej.StatutowymcelemRWPGby³rozwójmiê-
dzynarodowejwspó³pracygospodarczej„woparciuokonsekwentn¹re-
alizacjêmiêdzynarodowego,socjalistycznegopodzia³upracywinteresie
budowysocjalizmuikomunizmu...”.DoRWPGobokwymienionych10
pañstwdo³¹czonazosta³a:Albania,NRD,MongoliaiKuba.Œrodkiem
rozliczeniowymRWPGustanowionotzw.rubeltransferowy.Wramach
RWPGpañstwacz³onkowskierealizowa³ym.in.d³ugoterminoweumowy
wsprawiewzajemnychdostawpaliwa,surowców,maszyninarzêdzi.
Tworzonowspólneinstytucje,zak³adyiprzedsiêbiorstwa,zgodniezroz-
dzielonymiwramachRWPGiUk³aduWarszawskiegospecjalizacjamipro-
dukcyjnymiinaukowo-badawczymi(wtymmilitarnymi),koncentruj¹c
poszczególnebran¿e,dostawyizleceniazwybranychkrajówcz³onkow-
skich.

Kalendariumwspó³pracypañstwcz³onkowskichRWPGzorganami

jednocz¹cejsiêEuropyzawieranastêpuj¹cewa¿nedaty:

•16.02.1976 r.: wysuniêcie przez RWPG propozycji zawarcia uk³adu

zEWG;

•25.06.1988r.:podpisaniewLuksemburgutzw.Wspólnejdeklaracji

EWG-RWPG;

RadaWzajemnejPomocyGospodarczej

165

•26.09.1988r.:podpisanieumowyohandluiwspó³pracypomiêdzy

WspólnotamiEuropejskimiaWêgrami;

•19.12.1988r.:podpisanieumowyohandluwyrobamiprzemys³o-

wymipomiêdzyWspólnotamiEuropejskimiaCzechos³owacj¹;

•11.05.1989r.:ustanowienieprzezZgromadzenieParlamentarne

RadyEuropystatusugoœciaspecjalnegowRadzieEuropywceluna-
wi¹zaniabli¿szychkontaktówzparlamentamiEuropyŒrodkowo-
wschodniej;

•18.12.1989 r.: podpisanie umowy ohandlu iwspó³pracy gospodar-

czejpomiêdzyWspólnotamiEuropejskimiaZwi¹zkiemRadziec-
kim;

•9.05.1990r.:podpisanieumówohandluiwspó³pracypomiêdzy

WspólnotamiEuropejskimiaBu³gari¹iNRD;

•3.10.1990r.:zjednoczenieNiemiec–szeregiRWPGtopniej¹

oNRD.

Rozpad bloku pañstw „demokracji ludowej” na prze³omie lat 80. i90.

ub.wiekuoznacza³zarazemkoniecsztucznej,wymuszonejintegracjiwra-
machRWPG.Fiaskiemzakoñczy³ysiêpracenadstatutemnowejorgani-
zacjizdolnejzast¹piæRWPGpo1990roku.Wdniu28czerwca1991r.
9pañstwcz³onkowskichRWPGpodpisa³owBudapeszcieprotokó³ofi-
cjalniezatwierdzaj¹cyrozwi¹zanieRWPG.

Regionalizm,regionyipolitykaregionalna
wUniiEuropejskiej

Regionalizmwstosunkachmiêdzynarodowychzwi¹zanyjestbezpoœred-
niozaktywnoœci¹ichpodmiotów(uczestników).Wynikaonzeszczegól-
negorodzajuwspó³zale¿noœcimiêdzynarodowychzwi¹zanychzpo³o¿e-
niemgeograficznymczygeopolitycznym,systemempolitycznym,rozwo-
jemgospodarczym,czyte¿histori¹,kultur¹,jêzykiemireligi¹.G³ównymi
podmiotamiregionalizmus¹pañstwa.Jednakcorazczêœciejwkreowaniu
regionalizmuudzia³bior¹organizacjemiêdzynarodowe,któremoc¹
swychstatutów(umówza³o¿ycielskich)uzyskuj¹statusponadnarodowy
lubquasi-ponadnarodowy.Regionalizmtowszelkiegorodzajuformy
wspó³pracymiêdzynarodowejwpostaciró¿negorodzajówsojuszów
izwi¹zkówintegracyjnychpañstwpo³o¿onychbliskogeograficznie.Re-

Regionalizm

166

gionalizmmo¿nate¿definiowaæjakowspó³dzia³aniepañstwwramach
okreœlonegoterytorium,zwi¹zanychwspólnot¹interesów.Wszystkiedefi-
nicjeregionalizmupodkreœlaj¹,¿ewspó³czeœniewiêkszoœæpañstwniejest
wstaniesamodzielnierozwijaæsiêekonomicznieipolitycznie.Regiona-
lizm kszta³towany przez podmioty stosunków miêdzynarodowych wyra¿a
siêw:

•d¹¿eniudowzajemnejwspó³pracyijejrozszerzaniu;
•zaspokajaniupotrzebiinteresówpoprzezudzia³wregionalnym

wspó³dzia³aniu;

•wykszta³caniusiêœwiadomoœciregionalnejiwspólnotyregionalnej.
Wprocesie rozwoju regionalizmu dominuj¹ trzy rodzaje oddzia³ywañ:

polityczne,ekonomiczneimilitarne,któretrudnorozdzieliæzewzglêdu
nawzajemneprzenikanie.Regionalizacjasprowadzasiêdo:

•eliminowaniabarierutrudniaj¹cychwspó³pracêwregionie,
•kreowaniapodstawprawnychdlawzajemnychakcjiiinterakcji,
•przyjmowaniaumówocharakterzeregionalnym–Ÿróde³prawa
•miêdzynarodowego–regionalnego,
•tworzeniaorganizacjimiêdzynarodowychocharakterzeregional-

nym.

Mo¿namówiæoczterechpodstawowychfunkcjachregionalizmu.
Pierwsza,najbardziejrozpowszechniona,tofunkcjaintegruj¹ca.G³ów-

nymelementemtejfunkcjijeststopieñzaspokajaniapotrzebiinteresów
uczestnikówsystemuregionalnego,którywrezultacieprowadzidoproce-
sówintegruj¹cych.

Drugatofunkcjaporz¹dkuj¹ca.Przejawianiesiêtejfunkcjiregionali-

zmujestkonsekwencj¹rozwojuifunkcjonowanianormistrukturdzia³a-
nia (regionalnych instytucji). Na obecnym etapie rozwoju funkcja porz¹d-
kuj¹capoleganaregulacji,utrzymywaniurównowagi,zapewnieniuto¿sa-
moœciwczasieiprzestrzeniorazwci¹g³oœciiefektywnoœcidzia³ania.

Trzeci¹funkcj¹jestfunkcjaprzymuszaj¹ca.Jestonazwi¹zanazfunk-

cj¹porz¹dkuj¹c¹ipoleganazmuszaniupañstw–uczestnikówdookreœlo-
nychzachowañindywidualnychizbiorowych.Przejawiasiêonawspra-
wowaniufunkcji:kontroli,perswazji,identyfikacji,izolacjiidystrybucji.
Funkcjatak³ócisiêzsuwerennoœci¹pañstwa.Wywo³ujeczêstokonflikty
inapiêcia wsystemach regionalnych, zwalnia dynamikê rozwoju tych sys-
temówimo¿eprowadziædoichrozpadu.

Regionalizm

167

Ostatnia,czwartafunkcja,dynamizuj¹cauczestnikówsystemuregio-

nalnego,poleganapodejmowaniuprzeznichdzia³añadaptacyjnychwo-
becbodŸcówp³yn¹cychzsystemuregionalnego.Odnosz¹csiêdosamego
systemu,funkcjatazapewnia,¿esystemregionalnywystêpujejakouczest-
nikstosunkówmiêdzynarodowych.Pozatymwwymiarzeregionalnym
stosunkimiêdzynarodowecharakteryzuj¹siêwiêksz¹stabilnoœci¹,trwa³o-
œci¹iintensywnoœci¹.Wramachsystemudochodzinatomiastdoiloœcio-
wegozwiêkszeniatypów,objawówiformoddzia³ywañ.

Politykaregionalnajestnapewnojednymz„kó³napêdowych”Unii

Europejskiej.Odpocz¹tkuistnieniaWspólnotEuropejskichwpolitycere-
gionalnejpo³o¿ononacisknakoordynacjêpolitykregionalnychposzcze-
gólnychPañstwCz³onkowskich.W1975r.powsta³EuropejskiFundusz
RozwojuRegionalnego(EFRR)wspieraj¹cyfinansoworozwójubogichre-
gionówWspólnotEuropejskichirealizuj¹cyjednozwa¿nychzadañ
Wspólnoty Europejskiej, jakim jest jej polityka regionalna. Fundusz ma na
celuzmniejszeniedysproporcjiwrozwojuposzczególnychregionów,
atak¿ezmniejszeniezacofaniaregionówmaj¹cychnajmniejkorzystnewa-
runkidlarozwojugospodarczego,wtymobszarówwiejskich(tzw.polity-
kastrukturalnaWspólnoty).EFRRuczestniczywrozwojuiwdostosowa-
niustrukturalnymregionówoniskimstopniurozwojuorazwprzekszta³-
caniuupadaj¹cychregionówprzemys³owych.EFRRwspó³pracujezEuro-
pejskimBankiemInwestycyjnymiKomitetemRegionówworganizowa-
niuifinansowaniupolitykistrukturalnej.

Politykaregionalnajestjedn¹zpodstawpolitykistrukturalnejWspól-

notEuropejskich,któraopierasiêm.in.na:pomocyregionoms³abiejroz-
winiêtymgospodarczo;restrukturyzacjiregionówiobszarówprzygranicz-
nych;zwalczaniud³ugotrwa³egobezrobociaorazwspieraniurozwojuob-
szarówwiejskich.Instrumentamipolitykiregionalnejs¹wszystkiefundu-
sze strukturalne. Poza wymienionym ju¿ Europejskim Funduszem Rozwo-
juRegionalnego,nale¿¹donich:EuropejskiFunduszOrientacjiiGwaran-
cjidlaRolnictwa(SekcjaOrientacji),EuropejskiFunduszSpo³eczny,Fi-
nansowyInstrumentUkierunkowaniaRybo³ówstwa(FIFG).

ReklamawUniiEuropejskiej

Wspólnotowepraworeklamyniejestobszerne.Obejmujedyrektywy
wsprawie:

Reklama

168

•ujednoliceniaprzepisówprawnychiadministracyjnychPañstw

Cz³onkowskichdotycz¹cychreklamywprowadzaj¹cejwb³¹d;

•ujednoliceniaprzepisówprawnychiadministracyjnychPañstw

Cz³onkowskichdotycz¹cychreklamywprowadzaj¹cejwb³¹dwce-
luuwzglêdnieniareklamyporównawczej;

•zbli¿eniaprzepisówustawowych,wykonawczychiadministracyj-

nychPañstwCz³onkowskichodnosz¹cychsiêdoreklamyisponso-
rowaniawyrobówtytoniowych;

•reklamyproduktówmedycznychprzeznaczonychdlaludzi,ujedno-

liceniaprzepisówprawnychiadministracyjnychPañstwCz³onkow-
skichdotycz¹cychprzekazuidzia³alnoœcitelewizyjnejoraznadawa-
niaprogramówtelewizyjnych.

Wprzypadkureklamywprowadzaj¹cejwb³¹dwartoprzyjrzeæsiênaj-

bardziejznanymorzeczeniomTrybuna³uSprawiedliwoœciwtejsprawie:

1.Sprawa„CliniqueLaboratoires”
WprzypadkuzakazureklamowaniawNiemczechkosmetykuzozna-

czeniem„Clinique”zpowodudomniemanegosugerowaniakonsumen-
tomw³aœciwoœcileczniczych–Trybuna³orzeka³,czyzakaztakuzasadnio-
nyjestzgodnyzprawemwspólnotowym.Trybuna³zawyrokowa³,¿eza-
kaztakijestbezprzedmiotowy,gdy¿skojarzeniawyrazu„Clinique”zesfe-
r¹medyczn¹ilecznicz¹niemog¹stanowiæpodstawydojednoznacznego
uznaniategowyrazuzawprowadzaj¹cywb³¹dwstopniu,wktórymza-
kaztakiby³byusprawiedliwiony.

2.Sprawa„Mars”
Trybuna³musia³odpowiedzieænapytanie,czyzwiêkszeniewielkoœci

opakowañbatonówlodowychfirmyMarswtrakcieograniczonejwcza-
sieakcjireklamowejorazoznaczenieichnapisem„+10%”,przyzwiêk-
szeniuichmasyotylesamo–mog³owprowadzaækonsumentówwb³¹d,
skorokolorowaczêœæopakowania,naktórejumieszczononapiszajmowa-
³awiêcejni¿10%powierzchniopakowania.Trybuna³uzna³jednak,¿ere-
klamytejniemo¿nauznaæzawprowadzaj¹c¹wb³¹d.

Wzakresiepozosta³ychprzepisówprawaUE(niedotycz¹cychwprost

reklamy)interesuj¹ces¹nastêpuj¹cesprawy:

1.SprawafirmAragonesadePublicidadiPublivia
Naobiewymienionefirmyna³o¿onezosta³ykarypieniê¿nezanarusze-

Reklama

169

nieprawahiszpañskiego,którezakazujereklamynapojówalkoholowych
ozawartoœcialkoholupowy¿ej23%wmediach,kinach,œrodkachtrans-
portupublicznegoorazwpobli¿uulicidrógg³ównych.Obiefirmyodwo-
³a³ysiêdos¹du.Wrezultacies¹dnarodowyzwróci³siêzzapytaniemwtej
sprawiedoTrybuna³u,atenwefekciekoñcowymodrzuci³argumentacjê
producentów,którzytwierdzili,¿ezakaztennaruszaswobodêprzep³ywu
towarów.Odrzuconyzosta³te¿argument,¿ezakazreklamynapojówal-
koholowychpowy¿ej23%uprzywilejowujeniskoprocentowealkohole
produkowanewKatalonii.

2.SprawaBraciSchindler
WtejsprawieTrybuna³musia³odpowiedzieænapytanie,czyzgodny

zprawemwspólnotowymjestobowi¹zuj¹cywówczaswustawodawstwie
brytyjskimzakazurz¹dzanialoteriinadu¿¹skalê,acozatymidzie–tak-
¿ezakazjejreklamowaniaisprzeda¿ybiletów.BraciaSchindler,przedsta-
wicieleniemieckiejloterii,przesy³alizNiderlandówm.in.materia³yrekla-
moweadresowanedoosóbzamieszka³ychwZjednoczonymKrólestwie.
Brytyjskiew³adzecelnekonfiskowa³ytemateria³y,powo³uj¹csiênawspo-
mnian¹wy¿ejregulacjê.Trybuna³uzna³argumentystronybrytyjskiej,
orzekaj¹cwuzasadnieniu,¿eje¿elinawetwUniiEuropejskiejmamydo
czynieniazeswobod¹œwiadczeniaus³ug(loteriatous³uga)–toPañstwa
Cz³onkowskiemaj¹prawopodejmowaæœrodkikoniecznedoutrzymania
porz¹dkupublicznego,cooznaczanietylkomo¿liwoœæwprowadzenia
ograniczeñtakiejdzia³alnoœci,aleimo¿liwoœæjejca³kowitegozakazania
zpowo³aniemsiêm.in.naochronêkonsumentów.

RolniczeorganizacjezawodowewUniiEuropejskiej

OswojeinteresywBrukselistaraj¹siêzadbaænietylkoPañstwaCz³on-
kowskie,leczwieleinnychpodmiotów.Zatemlobbystówmaj¹tamprzed-
siêbiorstwa,wolnezawody,organizacjepracodawcówipracowników.
Tak¿erolnicypowo³aliswojeorganizacjezawodowe,którereprezentuj¹
ichinteresynaszczebludecyzyjnymUniiEuropejskiej,jak:

1.G³ównyKomitetSpó³dzielczoœciRolniczej(COGECA)
COGECApowsta³24wrzeœnia1959r.namocyporozumieniacentral

spó³dzielczych6pañstwza³o¿ycielskichWspólnot.Komitetbierzeudzia³
wtworzeniu zasad irealizacji polityki Wspólnoty wobec spó³dzielni rolni-

Rolniczeorganizacjezawodowe

170

czych,promujewspó³pracêmiêdzytakimispó³dzielniamiwramach
Wspólnotyipozajejgranicami,uczestniczywprojektowaniuiwdra¿aniu
rozwi¹zañprawnychkszta³tuj¹cychwarunkidzia³alnoœcispó³dzielni.

2.EuropejskaRadaM³odychRolników(CEJA)
G³ównymicelamiCEJAs¹:
•obronaipromowanieinteresówzawodowychm³odychrolników

wobecinstytucjiiorganówwspólnotowych,wszczególnoœciudzie-
laniem³odymrolnikompomocynarozpoczynaniedzia³alnoœciza-
wodowejinautrzymanieprowadzonychgospodarstwrolnych,

•przekazywanieinstytucjomwspólnotowyminformacjiwa¿nychdla

tejgrupyrolników,dotycz¹cychzw³aszczazdobywaniakwalifikacji
zawodowychiwykonywaniazawodurolniczego.

3.EuropejskaFederacjaZwi¹zkówZawodowychPracownikówRol-

nictwa(EFA)

EFAzrzeszaorganizacjezawodowepracownikówrolnictwa.Podsta-

wowyceljejdzia³aniatokoordynacjadzia³alnoœcistowarzyszonychwniej
zwi¹zkóworazobronaichinteresówwdziedziniepolitykiekonomicznej
isocjalnej – zarówno przed organami Wspólnoty, jak iprzed innymi orga-
nizacjami europejskimi. Znowelizowany statut EFA formu³uje nowy istot-
nyceljejfunkcjonowania:dzia³anienarzeczpowiêkszeniaWspólnotEu-
ropejskichprzezprzyjêcienowychcz³onkówzpañstwdemokratycznych.

4.KomitetRolniczychOrganizacjiZawodowychWspólnotyEuropej-

skiej(COPA)

COPApowo³anow1958r.Obecniezrzesza31rolniczychorganizacji

zawodowychz12PañstwCz³onkowskich.ObokZgromadzeniaOgólne-
goiPrezydiumoraztzw.grupyekspertówogólnych,dzia³aj¹wnimwy-
specjalizowaneagendyzajmuj¹cesiêg³ównierynkamirolnyminaposzcze-
gólneprodukty(24komitety).G³ównestatutoweceledzia³alnoœciCOPA
to:

•reprezentowanieiobronainteresówproducentówrolnychwobec

w³adzWspólnotyiinnychorganizacjizawodowych,ekonomicznych
isocjalnych;

•analizaproblemówzwi¹zanychzkszta³towaniemirealizacj¹Wspól-

nejPolitykiRolnejoraztworzeniewspólnychrozwi¹zañzwi¹zanych
zpolityk¹roln¹;

Rolniczeorganizacjezawodowe

171

•negocjowaniezorganamiWspólnotEuropejskichistotnychspraw

dotycz¹cychrolnictwaiproducentówrolnych;

•dzia³alnoœæmediacyjna,tj.poszukiwanierozwi¹zañgodz¹cychinte-

resywszystkichrolnikówzPañstwCz³onkowskichWEoraz

•tworzeniewiêzimiêdzyw³adzamiWspólnotEuropejskichiorgani-

zacjamizawodowymirolnikówdzia³aj¹cymiprzyWspólnocie.

Rosja–strategicznypartnerUE

Rosjajestnajwiêkszyms¹siademUEijejstrategicznympartnerem.Stosun-
kimiêdzyUEaRosj¹rozwijaj¹siêaktywnie–53%zagranicznychinwesty-
cji wRosji to inwestycje zUE a50% handlu zagranicznego Rosji to handel
zUE.RosjaeksportujedoEuropyZachodniejiWschodniej2/3swojegoga-
zuziemnegoiblisko50%ropynaftowej.JednoczeœnieRosjajestniezwy-
klewa¿nympartnerempolitycznymUE,prowadz¹cwspó³pracênalicz-
nychp³aszczyznach.Wostatnichlatachnastêpujeprocesichporz¹dkowa-
nia.Wmaju2003r.wSanktPetersburguobiestronyuzgodni³y,¿ezosta-
n¹ utworzone cztery tzw.wspólne przestrzenie. Partnerstwo zRosj¹ opiera
siênaelementach

→

EuropejskiejPolitykiS¹siedztwaiprowadziæmado

zwiêkszeniamo¿liwoœciwspó³pracytransgranicznejiregionalnej.

Napocz¹tkumaja2005r.wMoskwieodby³siêkolejny,15ju¿szczyt

UE–Rosja,poœwiêconyprzyjêciupakietutzw.planówdojœcia(zang.:
roadmap)dlastworzeniaowych4wspólnychprzestrzeniwdziedzinach:

1)Gospodarka.Wtymobszarzechodzioobustronn¹promocjêhan-

dluiinwestycjiistworzenieprzewidywalnychibezpiecznychpod-
stawprawnychiinstytucjonalnychumo¿liwiaj¹cychtenproces.
Cz³onkostwoRosjiwŒwiatowejOrganizacjiHandlujestistotnym
krokiemwtymkierunku;

2)Wolnoœæ,bezpieczeñstwoiprawo.Wtejprzestrzenicelems¹u³a-

twieniawpodró¿owaniudlaobywateliUEorazRosji–biznesme-
nów,studentów,turystów.Koniecznejestte¿wzmocnieniewspó³-
pracymiêdzyurzêdamiodpowiedzialnymizaœciganieprzestêpstw
iwspó³pracawymiarusprawiedliwoœci,byrozwi¹zaænarastaj¹cy
problemnielegalnejmigracji,zorganizowanejprzestêpczoœciiprze-
mytu. Wspó³praca ma tak¿e dotyczyæ walki zterroryzmem, przy za-
chowaniu swobód obywatelskich ipraw cz³owieka. Wtej przestrze-
niwa¿nejestrozwijaniekontaktówmiêdzyludzkich,aprzeztolep-

Rosja

172

szegowzajemnegozrozumieniaspo³eczeñstworazwspieranie
wspólnychwartoœci:pokoju,demokracjiiwolnoœci;

3)Bezpieczeñstwozewnêtrzne.RosjaiUEpowinnywspó³pracowaæ

przyrozwi¹zywaniukonfliktówregionalnych,np.naBliskim
WschodzieczynaBa³kanach.Bêd¹cs¹siadami,s¹najbardziejzainte-
resowane,bykrajeca³egoregionuznalaz³yw³asn¹drogêwzrostu
istabilnoœciajednoczeœniebyby³arespektowananiezale¿noœætych
krajów.Przyk³adems¹zamro¿onekonfliktywtakichkrajachjak:
Mo³dowa,Gruzja,ArmeniaczyAzerbejd¿an.Szczegó³owemo¿li-
woœciwspó³pracymiêdzyRosj¹aUEwprzestrzeni„bezpieczeñstwo
zewnêtrzne”dotycz¹walkizterroryzmemmiêdzynarodowymoraz
rozprzestrzenianiabronimasowegora¿enia,atak¿ezarz¹dzania
kryzysamiizapobieganieim.

4)Badania, edukacja ikultura. Celem jest wymiana studentów, wzmoc-

nieniekooperacjimiêdzyuniwersytetami,placówkamibadawczymi
ikulturalnymidlapodkreœleniawspólnejhistoriiiwspólnejprzysz³o-
œci.Poprawiewspó³pracywdziedzinieedukacjis³u¿¹takieinicjaty-
wyjaknp.ustanowienieInstytutuEuropejskiegowMoskwie,ale
tak¿ewspólnebadanianadzmianamiklimatycznymi,nowymitech-
nologiami,przestrzeni¹kosmiczn¹inowymiŸród³amienergii.

Wsparciefinansowedlabudowyww.czterechprzestrzenimapocho-

dziæztworzonegow³aœnieEuropejskiegoInstrumentuS¹siedztwaiPart-
nerstwa(ang.:

EuropeanNeighbourhoodandPartnershipInstrument–

ENPI).

PartnerstwozRosj¹nieoznaczaoczywiœcie,¿ezbie¿nes¹wszystkiein-

teresy i¿e istnieje ca³kowita jednoœæ pogl¹dów wkwestii sposobu rozwi¹-
zywaniaproblemówregionu.Rosjazawszebêdzieprzyk³adaæwiêksz¹wa-
gênp.do:kwestiiswobodypodró¿owaniaswychobywatelidoUE,znie-
sieniaprzezUEkwotimportowychnarosyjsk¹stal,gazczyzbo¿e,atak-
¿edokwestiipomocyfinansowejUEdlaObwoduKaliningradzkiegoczy
uznaniajêzykarosyjskiegojakourzêdowyna£otwieiwEstonii.Strona
unijnanatomiastpunktyciê¿koœcitejwspó³pracywidziraczejwzwiêksze-
niu bezpieczeñstwa energetyki j¹drowej wRosji, implementacji Protoko³u
zKyoto,wolnoœciprasyczyuregulowaniustosunkówgranicznychzEsto-
ni¹lubreformiepañstwowegomonopolisty–Gazpromu.Wa¿nejestjed-
nakto,¿eUEiRosja,jakodwajkluczowiaktorzynapolitycznejscenieEu-
ropy,rozwijaj¹mo¿liwoœciwspó³pracyizmo¿liwoœcitychkorzystaj¹.

Rosja

173

RuchdrogowywUniiEuropejskiej

Unijnestatystykiwypadkówdrogowychcorokuodnotowuj¹oko³o
70000 œmiertelnych ofiar wypadków iponad 1,9 mln rannych (z których
oko³o170000zostajetrwaleinwalidami).DziêkiTraktatowizMaastricht
UniaEuropejskaotrzyma³a¿¹danekompetencjeszerokiegodzia³ania
wkwestiachbezpieczeñstwakomunikacyjnego.Wramachpolitykibezpie-
czeñstwadrogowegoUEwprowadzamo¿liwiewysokiestandardy,jaknp.
obowi¹zekzapinaniasamochodowychpasówbezpieczeñstwanasiedze-
niachprzednichitylnychnatereniewszystkichpañstwUniiEuropejskiej.
Ponadto UE domaga siê technicznego ujednolicenia cech konstrukcyjnych
pojazdówmechanicznychwcelupodwy¿szeniapoziomuaktywnego
ibiernegobezpieczeñstwauczestnikówruchudrogowego.Odroku1977
obowi¹zujedyrektywawzakresieobowi¹zkowejkontrolisamochodów
ciê¿arowych,autobusów,taksówekikaretekpogotowiaratunkowego.
Wroku1988techniczneœrodkinadzoru(kontroli)rozszerzonezosta³y
onormydotycz¹cesamochodówdostawczychilekkichsamochodówciê-
¿arowych.Wkoñcuwroku1991wydanodyrektywê,którazasiêgswego
zastosowaniarozszerzy³anasamochodyosobowe.

Od2003r.dziêkiprawuUEosobyposzkodowanewinnymkraju

cz³onkowskimwskutekwypadkuoczekuj¹krócejnapokrycieszkództym
zwi¹zanych.Procedurysta³ysiêprostszeaopóŸnieniawzaspokajaniu
roszczeñobci¹¿anes¹karamifinansowymi.Dotyczytonietylkoszkód
powsta³ychnaterytoriumUE,lecztak¿ewpañstwachtrzecich,oile
sprawcawypadkuiposzkodowanys¹obywatelamiUE.

Wielekwestiiniejestjednakregulowanychnaszczebluunijnym.Itak

np.:wZjednoczonymKrólestwie,wIrlandiiinaCyprzeobowi¹zujeruch
lewostronny.Równie¿ograniczeniaprêdkoœcis¹ró¿newró¿nychpañ-
stwach,podobniejaksystemyp³atnoœcizakorzystaniezautostradczy
maksymalnadopuszczalnazawartoœæalkoholuwekrwikierowcy.
Posiadanieprzysobietzw.zielonejkartyniejestkonieczne,mo¿ejednak
u³atwiærealizacjêroszczeñ.

RuchEuropejski

RuchEuropejskijestorganizacj¹miêdzynarodow¹,pozarz¹dow¹,której
celemg³ównymjestdzia³anienarzeczintegracjieuropejskiejpoprzezmo-

Ruchdrogowy

174

bilizowaniewtymceluobywateliistowarzyszeñ.Ruchpowsta³wefekcie
KongresuEuropejskiegowHadzew1948r.Jegopierwszymprzewodni-
cz¹cymby³DuncanSandys.RuchEuropejskidoprowadzi³dopowstania
wmaju1949r.RadyEuropyoraz,poœrednio,tak¿etrzechWspólnotEu-
ropejskich.RuchEuropejskidoprawadzi³m.in.doza³o¿eniaKolegiumEu-
ropejskiegowBruggiiorazEuropejskiegoCentrumKulturywGenewie.

RuchEuropejskiopowiada³siênawieluforachiprzywieluokazjach

zabezpoœrednimiwyboramidoParlamentuEuropejskiego,zautworze-
niemUniiEuropejskiejizaprzyjêciemKonstytucjiEuropejskiej.

WramachRuchufunkcjonuj¹RadyKrajowe(np.PolskaRadaRuchu

Europejskiego)orazorganizacjeozasiêguogólnoeuropejskim(np.Unia
FederalistówEuropejskich).Rozwójimasowycharakterzapewni³aRu-
chowiEuropejskiemudzia³alnoœætakichmê¿ówstanujakm.in.Konrad
Adenauer,WinstonChurchill,HaroldMacmillan,AlcidedeGasperi,Al-
tieroSpinelli,WalterHallstein,JeanMonnet,RobertSchuman,Henri
Spaakiinnychznanychosobistoœciœwiatapolityki,naukiikultury.

ObecnieRuchdzia³aw41pañstwacheuropejskich.Cz³onkiemRuchu

Europejskiegomo¿ebowiemzostaæpraktycznieka¿dymieszkaniecEuropy,
niezale¿nieodtego,czypochodzilubmieszkawkrajucz³onkowskimUnii.

Wystarczyskontaktowaæsiêzlokaln¹lubnarodow¹organizacj¹poza-

rz¹dow¹dzia³aj¹c¹narzecznp.popularyzowaniawiedzynatematEuro-
pyiintegracjieuropejskiej.

RybołówstwowUE

Traktatustanawiaj¹cyEWGodpocz¹tkuprzewidywal,¿eWspólnaPolity-
ka Rolna obejmowaæ bêdzie tak¿e handel produktami rybnymi. Pocz¹tko-
wojednakEWGogranicza³asiêjedyniedopolitykicelnejwtymzakresie.
Impulsamidlaszerszejakcjiregulacyjnejwobecrybo³ówstwaby³yrozsze-
rzeniaWspólnotEuropejskichoDaniê,ZjednoczoneKrólestwoiIrlandiê
(1973r.),atak¿eoHiszpaniêiPortugaliê(1986r.).Innymczynnikiemby-
³aœwiatowatendencjadowprowadzaniaprzezpañstwanadbrze¿ne200-
milowejwy³¹cznejstrefyekonomicznej.

Obecniemo¿naju¿mówiæokompleksowejWspólnejPolityceRybo-

³ówstwa,któraobejmuje:

•ochronêizarz¹dzaniezasobami;regulacjeustalaj¹:komu,gdzieico

wolno³owiæ.Jakwiadomo,istniejenierównowaga:zbytma³ojest

Rybołówstwo

175

rybwstosunkudomo¿liwoœcipo³owowych,st¹dpotrzebaochrony,
ustalaniemaksymalnychkwotpo³owowychitp.;

•Wspóln¹OrganizacjêRynku;ustalasiêwarunkidostêputowarudo

rynku(gabaryty,normyjakoœciowe,zasadyopakowywania),ceny
orazwspó³pracêzorganizacjamiproducentów;

•akwakulturê(hodowlêryb).Ka¿dedzia³anie,któregoskutkiemjest

zmniejszeniepresjinapo³owyrybniehodowlanych,powinnobyæ
wspierane.

•pomocpañstwa;PañstwaCz³onkowskiewspieraj¹producentów

krajowych;potrzebnajestwiêckontrolaKomisjiEuropejskiej,by
niedochodzi³odozak³óceñkonkurencjinarynkuwewnêtrznym
UE;

•politykêstrukturaln¹;skorozasobówrybyjestzbytma³o,nale¿yob-

ni¿yæliczbêkutrówiunowoczeœniæinfrastrukturê.UEfinansuje
premiezakasacjêkutrówlubichprzebudowênaceleniezwi¹zane
zpo³owami;poroku2002nowympunktemciê¿koœcijestinfra-
strukturaportowaiprzetwórcza.Trwaobecnieakcjadobrowolnego
z³omowania(zawysokimodszkodowaniemzkasyUE)oko³o1/3
polskichkutrównaBa³tyku.Dziêkitemupo³owypozosta³ychryba-
kówbêd¹bardziejop³acalne;

•wspóln¹politykêzewnêtrzn¹;utworzeniewroku1976„wspólno-

towegomorza”wpostaciwy³¹cznejstrefyekonomicznejPañstw
Cz³onkowskich,doktórejniemaj¹dostêpustatkibanderpañstw
trzecich,da³oEWGkompetencjedoregulacjistosunkówwzakresie
rybo³ówstwazpañstwamitrzecimiiorganizacjamimiêdzynarodo-
wymi.Nawetjeœlistron¹takiejumowyjestPañstwoCz³onkowskie,
tojejwykonywaniemzarz¹dzaKomisjaEuropejska.

Najwa¿niejszymfunduszemwramachWspólnejPolitykiRybo³ówstwa

jestFinansowyInstrumentUkierunkowaniaRybo³ówstwa(ang.:

Financial

InstrumentforFisheriesGuidance–FIFG).

RynekWewnętrzny–RynekJednolity.Wolnościeuropejskie
(swobody)iochronaRynkuWewnętrznegoUE

Tepojêciau¿ywanes¹wjêzykupolskimwymiennie,choæniektórzyeks-
perciuwa¿aj¹,¿enieoznaczaj¹onedok³adnietegosamego.Bierzesiêto

RynekWewnętrzny

176

zfaktu,i¿Traktatustanawiaj¹cyEWGpierwotnieu¿ywa³jedyniepojêcia
„WspólnyRynek”.Okaza³osiêjednak,i¿niewystarczyznieœæc³aibarie-
ryiloœcioweorazœrodkiopodobnymskutku.Abyzbudowaæprawdziwy
zunifikowanyrynek,takijakinp.wPolscefunkcjonujemiêdzyposzcze-
gólnymiwojewództwami,trzebazbudowaæRynekWewnêtrzny(niem.:
Binnenmarkt,ang.:InternalMarket).Zgodniezaktualnieobowi¹zuj¹cy-
mitraktatamiobejmujeonobszarUniiEuropejskiejbezgranicwewnêtrz-
nych,naktórymfunkcjonujeswobodnyprzep³ywtowarów,osób,us³ug
ikapita³u–wzakresiezastosowaniatraktatów.

Dowolnoœci(swobód)RynkuWewnêtrznegoUniiEuropejskiejnale¿¹:

1.Wolnoœæprzep³ywutowarów
Swobodaprzep³ywutowarówstanowijedenzczterechpodstawowych

elementówJednolitegoRynkuUE(RynkuWewnêtrznego)ioznacza
wpierwszymrzêdziezniesieniewszelkichop³atcelnychwewzajemnym
handlu,przyjêciewspólnejtaryfycelnejwhandluzpañstwamitrzecimi
orazzasadpolitykihandlowej.Ponadtonakazanajesteliminacjawszelkich
przeszkódwewzajemnymhandluocharakterzepozataryfowym.Pañstwa
Cz³onkowskie zobowi¹zane s¹ do zniesienia administracyjnych itechnicz-
nychbarierdlaprzep³ywutowarów.Niemawiêcstawekcelnychnato-
wary przemys³owe czy rolno-spo¿ywcze. Wkonsekwencji – wUE nie wy-
stêpujekontrolacelnaaninawewnêtrznejgranicy,aniwg³êbiunijnych
krajów.

Warunkiemswobodyprzep³ywutowarówjesttak¿eharmonizacja

przepisówokreœlaj¹cychwspólnezasadydzia³aniarynku–np.takichjak:
normytechniczne,c³astosowanewobeckrajówtrzecich,zasadysubsydio-
wania,regu³ykonkurencji,podatkipoœrednieitp.Wefekciewolnoœæ
przep³ywu towarów opiera siê wiêc m.in. na dostosowaniu lub wzajemnej
akceptacjinormiprzepisówhandlowych,zniesieniubariercelnychikon-
troligranicznychoraznaharmonizacjipodatków.

2.Wolnoœæprzep³ywuosób
WolnoœæruchuosobowegotoprawoobywateliUEdoprzemieszczania

siê,pracy,osiedlaniasiêikorzystaniazewszystkichdóbrsocjalnych
(wzwi¹zkuzprac¹)wmiejscupobytunaterytoriumca³ejUniiEuropej-
skiej,bezwzglêdunaprzynale¿noœæpañstwow¹.Swobodaprzep³ywu
osóboznaczate¿nieskrêpowaneprawodoosiedlaniasiêipodejmowania
dzia³alnoœcigospodarczejwdowolnymPañstwieCz³onkowskimUE.Wol-

RynekWewnętrzny

177

noœætamas³u¿yæoptymalnemuwykorzystaniuzasobówpracynaterenie
UE.Wdro¿enietejzasadywUniipoprzyst¹pieniumniejzamo¿nychkra-
jówzEuropyŒrodkowo-Wschodniejniespowodowa³o–wbrewoba-
wom– masowych migracji ludnoœci wposzukiwaniu korzystniejszych wa-
runków pracy. Wiêkszoœæ pañstw UE postanowi³a jednak, wzgodzie zdo-
kumentamiakcesyjnymi,zamkn¹æswójrynekpracydlaobywatelinowych
PañstwCz³onkowskich–przynajmniejwokresiepierwszych2latich
cz³onkostwa,czylidokoñcakwietnia2006r.

3.Wolnoœæprzep³ywuus³ug
Wolnoœæprzep³ywuus³ugsprowadzasiêdoliberalizacjius³ugrzemieœl-

niczych,budowlanych,finansowych,otwarciarynkuus³ugtransporto-
wychitelekomunikacyjnychorazharmonizacjimetodkontrolibanków
iubezpieczeñ.

WewszystkichpañstwachUniiEuropejskiejsektorus³ugdysponuje

najwiêksz¹iloœci¹miejscpracy.Udzia³us³ugwProdukcieKrajowymBrut-
toUniiwynosia¿62%(dlaporównania–przemys³35%).Swoboda
œwiadczeniaus³ugnaterenieca³egorynkuUEjestjednymzpodstawo-
wychelementówJednolitegoRynku(RynkuWewnêtrznego).Wprzypad-
kuus³ug,którychœwiadczeniemo¿liwejestjedyniewbezpoœrednimkon-
takciezodbiorc¹,kluczoweznaczeniemanietylkoznoszeniebariertech-
nicznychifizycznychuniemo¿liwiaj¹cychichœwiadczeniewinnymkraju,
aleiprawofirmus³ugowychdonieskrêpowanegoprowadzeniadzia³alno-
œcigospodarczejnaterenieca³ejUnii.Oznaczatoswobodêpodejmowania
dzia³alnoœcigospodarczejorazdzia³alnoœcius³ugowejbezpotrzebyusta-
nawianiajakiejkolwiekinnejformysta³ejobecnoœcigospodarczejwpañ-
stwieœwiadczeniaus³ugi.

4.Wolnoœæprzep³ywukapita³u
Wolnoœæprzep³ywukapita³uopierasiêm.in.nad¹¿eniudowspólne-

gorynkuus³ugfinansowychorazliberalizacjiobrotupapieramiwartoœcio-
wymiiinnyminoœnikamikapita³u.ObywateleUniimog¹np.swobodnie
wykonywaæoperacjebankowewewszystkichkrajachcz³onkowskichUnii.
Wolnoœætaoznaczarównie¿prawodonieskrêpowanegoinwestowania
dlaprzedsiêbiorstwiosóbprywatnychzkrajówUE,doswobodnego
transferuzyskóworazprawodoinwestowaniazagranic¹UEprzezpod-
miotygospodarczeiosobyfizyczne.Inwestycjewnieruchomoœcis¹rów-
nie¿uwa¿anezaelementwolnoœciprzep³ywukapita³u.

RynekWewnętrzny

178

Okoniecznychdzia³aniachnarzeczRynkuWewnêtrznegomówi³aju¿

przed³o¿ona przez Komisjê Europejsk¹ w1985 r.„Bia³a Ksiêga wsprawie
UtworzeniaJednolitegoRynku(Wewnêtrznego)”.By³tozbiór282pro-
jektówaktówprawnychniezbêdnychdlaprawid³owegofunkcjonowania
JednolitegoRynku.Decyduj¹ceznaczeniedlarealizacjiRynkuWewnêtrz-
negomia³oprzyjêcieJednolitegoAktuEuropejskiego(1986r.)iTraktatu
oUniiEuropejskiej(zMaastricht–1992r.).Dosukcesówwkszta³towa-
niuRynkuWewnêtrznegozaliczyæmo¿nam.in.liberalizacjêobrotukapi-
ta³owego,otwarcierynkówzaopatrzenia,rozszerzanieregulacjiwspólno-
towejnadot¹d„wy³¹czonedziedziny”(np.:energia,transport,telekomu-
nikacja)orazliberalizacjêus³ugfinansowychitransportowych.Istotnym
elementemfunkcjonowaniaRynkuWewnêtrznegojestharmonizacjapra-
wa.ZgodniezTraktatemustanawiaj¹cymWspólnotêEuropejsk¹,harmo-
nizacjêprawanale¿yrozumieæjakodostosowywanie,uzgadnianieiujed-
nolicanieregulacjiprawnychPañstwCz³onkowskichwstopniukoniecz-
nymdlafunkcjonowaniaRynkuWewnêtrznegoUniiEuropejskiej.Spo-
œródka¿dychzatrudnionych100obywateliUnii(wsk³adzie15pañstw)–
6pracujewrolnictwie,32wprzemyœleia¿62wus³ugach(wysokoœæza-
trudnieniawsektorzeus³ugwskazujewprostproporcjonalnienapoziom
rozwojugospodarczego).Dlaporównania–wPolsceodpowiedniewskaŸ-
nikizatrudnieniawynosz¹30,31i39zatrudnionych.

Regu³¹RynkuWewnêtrznegojestza³o¿enie,i¿wobrotachmiêdzyPañ-

stwamiCz³onkowskimiUniiEuropejskiejzakazanes¹c³aiograniczenia
iloœciowe przywozowe oraz wszelkie œrodki wywieraj¹ce podobny skutek.
Pozatymwobrotachmiêdzykrajamicz³onkowskimizakazanes¹tak¿e
ograniczeniailoœciowewwywozieoraztranzycieorazwszelkieœrodkiwy-
wieraj¹ce podobny skutek. Okazuje siê jednak, i¿ mimo tych postanowieñ
UniaEuropejskaniewy³¹czamo¿liwoœciustanowienia(przezPañstwa
Cz³onkowskie)zakazówlubograniczeñprzywozu,wywozulubtranzytu.
Mog¹onebyæuzasadnionewzglêdamimoralnoœcipublicznej,porz¹dku
publicznego,bezpieczeñstwapublicznego;ochron¹zdrowiai¿ycialudzi
orazzwierz¹tlubochron¹roœlin,ochron¹maj¹tkunarodowegoposiada-
j¹cegowartoœæartystyczn¹,historyczn¹lubarcheologiczn¹,lubte¿ochro-
n¹w³asnoœciprzemys³owejihandlowej.Powy¿szezakazyiograniczenia
niepowinnyjednakstanowiæœrodkówsamowolnejdyskryminacjianiza-
maskowanegoograniczeniahandlumiêdzykrajamicz³onkowskimiUE.

RynekWewnętrzny

179

NajbardziejklasycznemechanizmyochronyRynkuWewnêtrznegoto

proceduryantydumpingowe.Dumpingoznaczasprzeda¿towarówza
granicêpocenieni¿szejodcenyosi¹ganejnarynkurodzimym.Dumpin-
giemjestte¿sprzeda¿towarówponi¿ejkosztówichwytworzenia.Dum-
ping,oilepowodujeszkodêproducentomwkrajuimportuj¹cym,jest
istotnymnaruszeniemzasadwolnegohandluopartegonazasadziekon-
kurencyjnoœci.Reakcj¹nadumpingjesturuchomienieproceduranty-
dumpingowych,którychefektemmo¿ebyæm.in.c³oantydumpingowe.
NastêpujetopostwierdzeniuszkodylubjejgroŸbydlaprzemys³uihan-
dluokreœlonegopañstwalubgrupypañstw(krajówcz³onkowskichUnii
Europejskiej).

WarunkiemsprawnegofunkcjonowaniaRynkuWewnêtrznegojest

uczciwakonkurencja,awszczególnoœciograniczeniemo¿liwoœcinadu¿y-
waniaprzezprzedsiêbiorstwapozycjidominuj¹cej,zakazzmowykartelo-
wej,kontrolaskaliiformpomocyudzielanejprzedsiêbiorstwomprzez
rz¹dy,atak¿eniedyskryminacyjnezasadyfunkcjonowaniarynkuzamó-
wieñpublicznych.ZastosowaniesiêwszystkichkrajówUEdotychsamych
regu³konkurencjiuniemo¿liwiæmawykorzystywanieodmiennychregula-
cjiprawnychdladyskryminowaniapodmiotówpochodz¹cychzpozosta-
³ychPañstwCz³onkowskich.

WzakresiepolitykikonkurencjiprawoUEzakazujetakichporozu-

mieñ,decyzjiipraktykmiêdzyprzedsiêbiorstwami,którychprzedmiotem
lubskutkiemjestunikniêcie,ograniczenielubnaruszeniekonkurencji
wobrêbieRynkuWewnêtrznegoUniiEuropejskiej.Dotyczytoprzede
wszystkimbezpoœredniegolubpoœredniegoustalaniacenzakupulub
sprzeda¿y,alboinnychwarunkówtransakcji.Politykawzakresiekonku-
rencjidotyczyte¿sztucznegoograniczanialubkontrolowaniaprodukcji,
rynków,rozwojutechnicznegolubinwestowania;podzia³urynkówlub
Ÿróde³zaopatrzenia.Zakazanejestpozatym:stosowanieró¿nychwarun-
kówdopodobnychtransakcjizró¿nymikontrahentamiorazuzale¿nianie
zawarciakontraktówodwarunków,którepartnerhandlowyzmuszony
jestprzyj¹æ.Wszelkieumowylubdecyzjeniedozwoloneuznajesiêzanie-
wa¿ne.Zabronionejestte¿nadu¿ywaniepozycjidominuj¹cejnaRynku
WewnêtrznymUniiEuropejskiej,wp³ywaj¹cejnahandelmiêdzyPañstwa-
miCz³onkowskimi(m.in.poprzezzawy¿aniecen,ograniczanieprodukcji
irynkunaszkodêkonsumentów).Zastosowaniepraktykniezgodnych
zpolityk¹ konkurencji Unii Europejskiej nak³adane s¹ kary pieniê¿ne iin-

RynekWewnętrzny

180

neop³atyprzymusowe–przyjednoczesnymstosowaniuefektywnejkon-
troliinadzoruadministracyjnego.

Uniakontrolujete¿subsydiowanieprzedsiêbiorstwprzezPañstwa

Cz³onkowskie–szereguprawnieñmawtymzakresieKomisjaEuropejska.
Uchwalonorównie¿dyrektywyzmuszaj¹cePañstwaCz³onkowskiedo
przejrzystoœciiharmonizacjiprocedurudzielania

→

zamówieñpublicz-

nych.Informacjeozamówieniachs¹publikowanew

DziennikuUrzêdo-

wymUE,seriaS.

RzecznikPrawObywatelskichUniiEuropejskiej

Bardzowa¿nymuprawnieniemobywatelaUniiEuropejskiejjestmo¿li-
woœæsk³adaniaskargdoRzecznikaPrawObywatelskich(RPO)–Ombud-
smanaUniiEuropejskiej.Jesttotostosunkowonowainstytucja,utworzo-
nanamocyTraktatuzMaastricht.Europejskirzecznikpowo³ywanyjest
przezParlamentEuropejskiiwobecParlamentusk³adasprawozdanie.
RzecznikPrawObywatelskichprzeprowadzakontrolezw³asnejinicjaty-
wy(

exofficio)lubnapodstawieskargprzedstawionychmubezpoœrednio

przezzainteresowanych(osobyfizyczneiprawne,oilezamieszkuj¹lub
maj¹siedzibêstatutow¹naterytoriumpañstwacz³onkowskiego),b¹dŸte¿
zapoœrednictwempos³aParlamentuEuropejskiego.Skargimog¹dotyczyæ
przypadkówz³egozarz¹dzaniaifunkcjonowaniaorganów(instytucji)
Unii,zwyj¹tkiemTrybuna³uSprawiedliwoœci,S¹duS³u¿byPublicznejiS¹-
duPierwszejInstancjiwichfunkcjiorzeczniczej.Rzecznikzajmujesiê
wiêckontrol¹przestrzeganiaprawawspólnotowegoprzezinstytucje
wspólnotoweaniekrajowe.Skargapowinnaponadtodotyczyæzdarzeñ,
któremia³ymiejsceconajwy¿ejdwalataprzedjejz³o¿eniem.

Ombudsman,zwanyczasemwliteraturzerównie¿mediatorem,wsz-

czynapostêpowanietylkopodwarunkiemuznaniazasadnoœciskargi(bez
mo¿liwoœciodwo³aniasiêodtejdecyzji)itylkowtedy,gdywprzedmio-
cieskarginietoczysiêju¿postêpowanies¹dowe.JeœliRzecznikPraw
ObywatelskichUEstwierdzanieprawid³owoœcifunkcjonowania,przedsta-
wiadan¹sprawêodnoœnejinstytucjiUniiEuropejskiej.Wci¹gu3miesiê-
cyinstytucja,doktórejdotar³askarga,powinnapoinformowaæunijnego
Ombudsmanaoswoimstanowisku.PotymterminieRzeczniksporz¹dza
sprawozdanie,wktórymformu³ujezaleceniaiprzesy³ajeParlamentowi
Europejskiemuorazdoodnoœnejinstytucji.Osobazainteresowana(fizycz-

RzecznikPrawObywatelskich

181

nalubprawna)musizostaæpoinformowanaorezultatachpostêpowania
wformieopiniiinstytucjiizaleceniaRPOUE.

Samorząd–integracjaeuropejska–Polska

Najwa¿niejszymdokumentemwzakresieeuropejskiegowymiarufunkcjo-
nowaniasamorz¹dówjestEuropejskaKartaSamorz¹duTerytorialnego.
Kartaprzyjêtazosta³a15paŸdziernika1985r.przezPañstwaCz³onkow-
skieSta³ejKonferencjiGminiRegionówEuropyfunkcjonuj¹cejwramach
Rady Europy. Sta³a Konferencja W³adz Lokalnych iRegionalnych Europy
(CPLRE)utworzonazosta³aw1957r.Zbierasiênaposiedzeniurazwro-
ku,naktórymdyskutowanes¹zagadnieniaoistotnymznaczeniudlaroz-
wojusamorz¹duterytorialnegowEuropie.G³ówneceleCPLREto:

•rozwijaniedemokracjilokalnejprzezwspieraniew³adzlokalnych

iregionalnych;

•wspó³pracatransgranicznaimiêdzyregionalna;
•u³atwianieintegracjigrupimigrantów;
•obronaodrêbnoœciregionalnych,kulturowychijêzyków.
Wstyczniu1994r.Sta³aKonferencjaprzekszta³ci³asiêwKongres

W³adzLokalnychiRegionalnych.EuropejskaKartaSamorz¹duTeryto-
rialnegoopierasiênaideisamorz¹dukomunalnegojakog³ównegoele-
mentuefektywnejdemokracji.Kartamanacelu:

•w³¹czeniegminiregionówwrealizacjêintegracjieuropejskiej;
•wspó³pracêpomiêdzygminamiiregionamieuropejskimi;
•w³¹czenieobywateliwtworzeniedemokracjiwichmiejscuzamiesz-

kania.

Kartazawierakatalogzasadistotnychdlaprawid³owegofunkcjonowa-

niasamorz¹duterytorialnego:

•powszechn¹wybieralnoœæorganóww³adzysamorz¹dowej;
•koniecznoœækonstytucyjnejregulacjisamorz¹duterytorialnego;
•obowi¹zekzasiêganiaopiniispo³ecznejwwa¿nychsprawach;
•samodzielnoœæadministracyjn¹igospodarcz¹w³adzlokalnych;
•prawn¹ochronêsamorz¹dukomunalnego.
Polskaratyfikowa³aEuropejsk¹KartêSamorz¹duTerytorialnego,któ-

raobowi¹zujewnaszymkrajuod1994r.

IntegracjaPolskizUni¹Europejsk¹wi¹¿esiêwistotnysposóbzfunk-

cjonowaniempolskichsamorz¹dów.Sprostaniewyzwaniomwynikaj¹cym

Samorząd

182

zprocesówrozwojowychzachodz¹cychwPolsceiwca³ejEuropiestajesiê
podstawowymzadaniem,przedktórymistoj¹w³adzesamorz¹doweoraz
œrodowiskazawodoweispo³ecznenapoziomieregionalnymilokalnym.

ReformaadministracjiprzeprowadzonawPolscewlatach90.wzasad-

niczysposóbzmieni³austrójPañstwa–odscentralizowanegosystemu
pañstwarealnegosocjalizmudopañstwademokratycznego,d¹¿¹cegodo
pogodzeniaunitarnoœcizdecentralizacj¹.

Transformacjapañstwawi¹za³asiêzdecentralizacj¹kompetencji,œrod-

kówikoniecznoœci¹nowegopodzia³uadministracyjnego.Ju¿wlatach
80.zdanosobiesprawê,i¿funkcjipañstwaniepowinnawykonywaætyl-
koiwy³¹cznieadministracjacentralna.Decentralizacjêwnowymsystemie
politycznymopartonazasadzie

→

subsydiarnoœci(pomocniczoœci),która

oznacza,¿epañstwostajesiêorganizacj¹pomocnicz¹(szczególniewsto-
sunku do w³adz samorz¹dowych), akceptuj¹c¹ wielopodmiotowoœæ w³adz
publicznych.Zasadapomocniczoœci,takwa¿nadlareformyustrojowej
wPolsce,uzyska³aprawierównoczeœnie(1993r.)statusnormyprawa
wspólnotowegowprowadzonejTraktatemoUniiEuropejskiejzMaa-
stricht.

NajistotniejszymzjawiskiemwprocesiezmianysystemowejwPolsce

(przeprowadzanejwoparciuostandardyeuropejskie)jestrozwójregio-
nalny–rozumianyjakosyntezaaktywnoœcinatymsamymterenieró¿nych
podmiotów w³adzy publicznej, przedsiêbiorstw ispo³eczeñstwa obywatel-
skiego.Wszelkiedzia³aniarozwojowewregioniepowinnysiêuzupe³niaæ,
abyprzynios³yplanowaneefekty.Dog³ównychuwarunkowañrozwoju
regionalnegozaliczasiêwiêc:stabilnoœæibezpieczeñstwo,kapita³finanso-
wy,kapita³ludzki,infrastrukturêtechniczn¹igospodarcz¹orazœrodowi-
sko.

Cz³onkostwoPolskiwUniiEuropejskiejwi¹¿esiêzkonsekwentnym

dostosowywaniemdowymogówUEstruktursamorz¹dowychwszystkich
szczebli:gminy,powiatuiwojewództwa.
Wynikatoprzedewszystkimz:

•koniecznoœcipe³negowykorzystaniaœrodkówfinansowychUniiEu-

ropejskiej;

•wspó³pracyzsamorz¹damiPañstwCz³onkowskichUniiEuropej-

skiejorazzinstytucjamieuropejskimi;

•w³¹czeniaobywateliwfunkcjonowaniesamorz¹duwzwi¹zkuze

stosowaniemprawawspólnotowego.

Samorząd

183

Schengen:PorozumieniazSchengen–acquisSchengen–
SIS(SystemInformacyjnySchengen)

PierwszePorozumienieostopniowymznoszeniukontroligranicwruchu
osobowympomiêdzypañstwamistronamiUk³adupodpisanezosta³o
w1985r.wluksemburskimmieœcieSchengenprzezBelgiê,Francjê,RFN,
Niderlandy(Holandiê)iLuksemburg.W1990r.podpisanonowePoro-
zumienie,zwaneKonwencj¹Wykonawcz¹b¹dŸKonwencj¹SchengenII
(wesz³ow¿yciew1995r.).Uzupe³nia³oonopostanowieniaPorozumienia
z1985r.okwestiedotycz¹cejednolitejpolitykiwizowej,wspó³dzia³ania
wzakresiepostêpowaniaazylowego,wspó³pracypolicjiorazKomputero-
wegoSystemuInformacji–SIS.

WzakresacquisSchengenwchodz¹,obokobuPorozumieñ,tak¿e:

protoko³ywsprawieakcesjiW³och(1990r.),HiszpaniiiPortugalii(1991r.),
Grecji (1992 r.), Austrii (1995 r.) oraz Danii, Finlandii iSzwecji (1996 r.),
porozumieniewsprawiespecjalnychstosunkówgrupySchengenzIslan-
di¹iNorwegi¹(1996r.)orazdotychczasowedecyzjeKomitetuWykonaw-
czegoSchengen–jakoswegorodzajuprawowtórneSchengen.

TraktatAmsterdamskiw³¹czy³do

→

dorobkuprawnegoUEdorobek

prawny Schengen. Sta³o siê tak na mocy protoko³u podpisanego w1997 r.
przez13krajówcz³onkowskich,któryw³¹czy³dorobekSchengen(normy
prawnezawartewdwóchPorozumieniachzSchengeniaktyKomitetu
Wykonawczego)do

acquiscommunautaire.Powejœciuw¿ycieTraktatu

Amsterdamskiego(01.05.1999r.)funkcjeKomitetuWykonawczego
Schengenprzejê³aRadaUniiEuropejskiej.Dosz³otak¿edow³¹czeniaSe-
kretariatuSchengendoSekretariatuGeneralnegoRady.Przypisaniepo-
szczególnychfragmentów

acquisSchengendoIlubIIIfilaruUE–iwkon-

sekwencji–zastosowaniew³aœciwychprocedurdecyzyjnychorazuznanie
jurysdykcjiTrybuna³uSprawiedliwoœcinast¹pi³owdrodzejednomyœlnej
decyzjiRady.Trybuna³Sprawiedliwoœciniemo¿ewydawaæorzeczeñ
wsprawach maj¹cych zwi¹zek zutrzymaniem prawa iporz¹dku oraz bez-
pieczeñstwawewnêtrznegokrajówcz³onkowskich.Namocyporozumie-
niazgrudnia1996r.wrealizacji

acquisSchengenuczestnicz¹,jakokraje

stowarzyszone,NorwegiaiIslandia.Protokó³zawieratak¿elistêaktów
prawnychsk³adaj¹cychsiêna

acquisSchengen.

Zestosowania

acquisSchengenwy³¹czy³osiêZjednoczoneKrólestwo

iIrlandia(protokó³doTraktatuAmsterdamskiego).Daniauczestniczy

Schengen

184

wsystemiejedynieczêœciowoinainnejpodstawieprawnej.Natomiast
wroku2005obywateleSzwajcariiwypowiedzielisiêwreferendumzasto-
warzyszeniemzsystememSchengen.

Nowekrajecz³onkowskie,wtymPolska,zosta³yzobowi¹zanedoprzy-

jêciaProtoko³uwca³oœci.Niejestwiêcmo¿liwezastosowanietuwy³¹czeñ
znanychnamzmodelubrytyjskiegoczyduñskiego.

DorobekUEwdziedziniezarz¹dzaniagranicamiwywodzisiêwiêc

zprawaSchengen.SystemSchengenprzewidywa³wspó³pracêpañstw
wtakichdziedzinach,jakznoszeniekontroligranicznychnawspólnych
granicach.Jakojedenzeœrodków,któreod1995r.kompensowa³ypo-
wsta³ywtensposóbubytekwzakresiebezpieczeñstwa,rozwiniêtoSystem
InformacyjnySchengen(SIS).Jesttobazadanychoosobachirzeczach,
zawieraj¹caoko³o9mlnwpisówoosobachœciganych,poszukiwanych
izaginionych,atak¿eoosobach,którymnienale¿yzezwoliænawjazddo
UEorazorzeczachskradzionych.Taostatniakategoriadotyczyg³ównie
skradzionychsamochodów(ok.1300tys.wpisów)orazbroni(ponad200
tys.wpisów).Bazask³adasiêzjednostkicentralnej(tzw.C-SIS),maj¹cej
siedzibêwefrancuskimStrasburguorazznarodowychbazdanych(tzw.
N-SIS).DanezawartewsystemieSISmog¹byæwykorzystaneprzezpla-
cówkiPañstwCz³onkowskichUEdlacelówkontroligranicznejnaprzej-
œciachnagranicachzewnêtrznych,atak¿ewg³êbikrajudlacelówpolicyj-
nych,kontrolicelnejorazdlaudzielaniawizwplacówkachzagranicznych
orazzezwoleñnapobyt.Oczywiœciedanedotycz¹ceosóbodnosz¹siêza-
równodoobywateliPañstwCz³onkowskichjakidoobywatelipañstw
trzecich.

Systemdzia³awtrybie

on-lineipozwalawci¹gu5sekundustaliæ,czy

natematdanejosobyistniejejakiœwpis.

Systempochodzijednakzpocz¹tkulat90.ijestobecnieprzestarza³y.

Nieby³te¿przygotowanynaprzyjêciedanychz10nowychPañstwCz³on-
kowskich.M.in.ztegopowodunawewnêtrznychgranicachmiêdzyno-
wymiastarymiPañstwamiCz³onkowskimipotrzebnes¹ci¹glejeszcze
kontrolegraniczne.

Obecnietrwaj¹jednakkoñcowepracenadnow¹wersj¹systemu,któ-

ra nosi nazwêSIS II. Zawiera ona m.in. osobowe dane biometryczne oraz
umo¿liwiadostêpdodanychtak¿e

→

Europolowi,s³u¿bomzajmuj¹cym

siêrejestracj¹pojazdówmechanicznychitp.SISIIbêdzieprawdopodob-
niewprowadzonydoroku2007,kiedytoobszarbezkontrolinagrani-

Schengen

185

cachwewnêtrznychzostanierozszerzonynanowePañstwaCz³onkowskie,
wtymPolskê.Zostaniewówczasca³kowiciezniesionakontrolapodró¿-
nychnagranicypolsko-niemieckiej.WsparciefinansoweUEnapoprawê
bezpieczeñstwanazewnêtrznychgranicachnowychPañstwCz³onkow-
skichorazwdro¿eniesystemuSISIIwynosi960mlneuro.

Natomiastpañstwanieuczestnicz¹cewewspó³pracySchengen,jak

ZjednoczoneKrólestwoiIrlandia,bêd¹mia³yjedyniedostêpdotych
funkcjiSISII,któredotycz¹wspó³pracypolicjiis¹dów.

StolicaApostolskaaUniaEuropejska

StolicaApostolskajestszczególnympodmiotemprawamiêdzynarodowe-
go.Niejestcz³onkiemUEanijakiejkolwiekinnejorganizacjipolityczno-
-ekonomicznej.StolicêApostolsk¹stanowi¹:g³owaKoœcio³aKatolickiego
(papie¿)wrazzpodleg³ymmuzespo³emurzêdówkurialnych.Zdolnoœæ
papie¿adowystêpowaniawstosunkachmiêdzynarodowychby³auznawa-
naju¿wœredniowieczu.Faktemistotnymdlaznaczeniaprawno-miêdzy-
narodowegoStolicyApostolskiejby³opodpisaniew1929r.TraktatuLa-
terañskiegozW³ochami.StolicaApostolskauzyska³aoparcieterytorialne
(pañstwo-miastoWatykan).Tymsamymdosz³ododwoistoœcipodmioto-
woœci–zamiennegowystêpowaniawstosunkachmiêdzynarodowychSto-
licyApostolskiejiWatykanu.Wstosunkachtych,pozasprawamiocha-
rakterzetechnicznymczyadministracyjnym(Watykanjestm.in.cz³on-
kiem Miêdzynarodowego Zwi¹zku Telekomunikacyjnego iPowszechnego
Zwi¹zkuPocztowego),zregu³ywystêpujeStolicaApostolska.StolicaApo-
stolskajeststron¹wieluumów.Donajwa¿niejszychnale¿¹konkordaty.
StolicaApostolskanale¿ydokilkuorganizacjimiêdzynarodowych.Nie
jestjednakcz³onkiemONZajedyniejejobserwatorem.Jestnatomiast
cz³onkiemMiêdzynarodowejAgencjiEnergiiAtomowejiŒwiatowejOr-
ganizacjiTurystyki.Politykêzagraniczn¹StolicyApostolskiejprowadzipa-
pie¿ lub upowa¿niony przez niego sekretarz stanu oraz Sekretarz Rady do
sprawPublicznychKoœcio³a.Dowy³¹cznychuprawnieñpapie¿anale¿y
sk³adaniewizytpañstwowych,przyjmowanieszefówpañstwirz¹dów,
mianowanieprzedstawicielidyplomatycznych,ratyfikowanieumówmiê-
dzynarodowych,czyte¿zawieraniekonkordatów.StolicaApostolska
utrzymujekontaktydyplomatycznem.in.zUEorazwszystkimiPañstwa-
miCz³onkowskimiUE.

StolicaApostolska

186

StowarzyszeniezeWspólnotamiEuropejskimi
orazichPaństwamiCzłonkowskimi

Stowarzyszeniejestpodstaw¹uprzywilejowanychstosunkówWspólnot
Europejskichzpañstwamitrzecimi,wykraczaj¹cychpozaumowyohan-
dluiwspó³pracy.PolitykastowarzyszeniowaWspólnotEuropejskichwy-
ró¿niaczteryrodzajeumówstowarzyszeniowych:

1.Umowystowarzyszeniowezby³ymikrajamiiterytoriamizamorski-

miPañstwCz³onkowskich.Chodzitum.in.otzw.umowyJaunde
I–IIorazLomeI–IV(ichkontynuacj¹jestobecnieumowazCoto-
nou)z69krajamiAfryki,KaraibówiObszaruPacyfiku.Umowyte
nosz¹oficjalnienazwê:Uk³adyoWspó³pracy.

2.UmowyoutworzeniuEuropejskiegoObszaruGospodarczegopo-

miêdzyWspólnotamiEuropejskimiapañstwamiEuropejskiegoSto-
warzyszeniaWolnegoHandlu(EFTA).

3.UmowaostowarzyszeniuzGrecj¹(1961r.)potraktowanajako

wstêpnyetapdocz³onkostwa.PodobneumowypodpisanozMalt¹
(1970r.),Cyprem(1972r.)iTurcj¹(1963r.).S¹totzw.klasyczne
umowystowarzyszeniowe.

4.Umowyostowarzyszeniu(inaczejUk³adyEuropejskie)zkrajami

EuropyŒrodkowo-Wschodniej(Polska,Wêgry,Bu³garia,Rumunia,
RepublikaCzeska,S³owacja,Litwa,£otwa,Estonia,S³owenia),
otwieraj¹ceperspektywêprzyst¹pieniadoUniiEuropejskiej.Typo-
wyUk³adEuropejskisk³adasiêzPreambu³y,postanowieñdotycz¹-
cychdialogupolitycznego,handlu,przep³ywupracowników,zak³a-
daniaprzedsiêbiorstw,obrotukapita³owego,regu³konkurencji,
ochronyw³asnoœciintelektualnej,zbli¿aniaprzepisówprawnych
orazwspó³pracygospodarczej,kulturalnejifinansowej.

Dlarealizacjizadañwynikaj¹cychzUk³aduEuropejskiegopowo³uje

siêwspólneinstytucje:RadêStowarzyszenia,KomitetStowarzyszeniaoraz
ParlamentarnyKomitetStowarzyszenia.

Istniejerównie¿nowyrodzajstowarzyszenia,jakiepowstajewskutek

zawarciaUmowyostabilizacjiistowarzyszeniu.WspólnotaEuropejskaza-
war³atakieumowyzprawiewszystkimipañstwamipowsta³yminagru-
zach dawnej Jugoslawii (wyj¹tkiem jest S³owenia). Umowy te nie otwiera-
j¹jednakperspektywycz³onkostwa.

StowarzyszeniezeWspólnotamiEuropejskimi

187

StrategiaLizbońska

StrategiaLizboñskaprzyjêtaprzezRadêEuropejsk¹wmarcu2000r.jest
obecnienajwa¿niejszymprogramemspo³eczno-gospodarczymUniiEuro-
pejskiej.Jegocelemwperspektywiedo2010rokujestuczynieniezUnii
wiod¹cejgospodarkiœwiatowejopartejnawiedzy.Przyjêcietegoprogra-
muby³ospowodowanekrytyczn¹ocen¹rozwojugospodarczegowpañ-
stwachUEwostatnichkilkunastulatach.Dekadalat90.ujawni³awyraŸ-
nes³aboœciUE,zw³aszczawporównaniuzeStanamiZjednoczonymi:wol-
niejszetemporozwojuorazmniejsz¹zdolnoœædotworzeniaiabsorpcji
nowychtechnologii.

Osi¹gniêciuambitnychcelówStrategiiLizboñskiejmaj¹s³u¿yænastê-

puj¹cedzia³ania:

•szybkieprzechodzeniedogospodarkiopartejnawiedzy,rozwój

spo³eczeñstwainformacyjnegoorazrozwójbadañiinnowacji;

•liberalizacjaiintegracjatychrynków,którychwspólnyrynek

defac-

tonieobj¹³:telekomunikacji,energetyki,transportu,poczty,atak-
¿eus³ugfinansowych;

•rozwójprzedsiêbiorczoœci:deregulacjailepszewsparciezestrony

administracji(likwidacjabarieradministracyjnych),³atwiejszydo-
stêpdokapita³uitechnologii,tworzenierównychwarunkówkon-
kurencji;

•wzrostzatrudnieniaiuelastycznienierynkupracy,poprawaeduka-

cji,unowoczeœnieniesystemuzabezpieczeñspo³ecznych;

•troskaoœrodowisko:ograniczaniezmianklimatycznych,zachowa-

niezasobównaturalnych(todzia³aniezosta³ododanenaszczycie
RadyEuropejskiejwGoeteborguwmarcuroku2001).

RealizacjaStrategiiLizboñskiejpostêpuje,alezopóŸnieniamiiniekie-

dywsposóbnadmierniekompromisowy.PakietLizboñskisk³adasiêz28
celówg³ównychi120ubocznych,przyczymwsumieoceniasiê120ró¿-
nychwskaŸników.Systemsprawozdawczoœciprowadzidotego,¿erocznie
sk³adasiê300raportów,przyczymwieluznichbrakujewymiaruprak-
tycznego.Tymczasemwci¹gupierwszychpiêciulatXXIwiekuró¿nica
przyrostugospodarczegomiêdzyUSAjakowiod¹c¹gospodark¹œwiata
aUni¹Europejsk¹nietylkoniezmala³a,leczwrêczwzros³a.St¹dwroku
2004KomisjaEuropejskawyst¹pi³azpropozycj¹reformyStrategiiLi-
zboñskiej.Wynika³aonazraportutzw.GrupyWimaKoka–komisji13

StrategiaLizbońska

188

ekspertów(wœródnichby³m.in.by³ypolskiministerfinansówiminister
sprawzagranicznychDariuszRosati).Ocenionobowiem,i¿niedasiê
stworzyækonkurencyjnejgospodarkiprzytakdu¿ychwydatkachnarol-
nictwo–atakma³ychnabadaniairozwój.

Subsydiarność(pomocniczość)isuwerennośćwprocesie
integracjieuropejskiej

ZgodniezTraktatemoUniiEuropejskiej–Wspólnotawzakresie,który
niepodlegajejwy³¹cznejkompetencjipodejmujedzia³ania,zgodniezza-
sad¹subsydiarnoœci,tylkowówczasitylkowtakimzakresie,gdycelepro-
ponowanychdzia³añniemog¹byæskutecznieosi¹gniêteprzezPañstwa
Cz³onkowskie, azatem, zuwagi na skalê lub skutki proponowanych dzia-
³añ,zostan¹lepiej(efektywniej)zrealizowaneprzezWspólnotê.

Subsydiarnoœæ,wmyœlTraktatuoUniiEuropejskiej(zMaastricht),po-

leganapodzialekompetencji(zadañ)pomiêdzyWspólnotamiEuropejski-
miiPañstwamiCz³onkowskimi.Subsydiarnoœæniedotyczyjednakjedno-
stekpodzia³uadministracyjnegoPañstwjaknp.landy,regiony,wojewódz-
twa,departamenty.Jeœliwiêczasadasubsydiarnoœcistosowanajestnp.
wodniesieniudosamorz¹duterytorialnegowNiemczech,todziejesiêtak
nietylezuwaginawymogiunijne,lecznamocydecyzjipolitycznejw³adz
tegopañstwa.PozatymWspólnotyEuropejskies¹w³aœciwedowykona-
niaokreœlonychzadañtylkowtedy,gdyrealizacjadanejkompetencjiprzez
PañstwoCz³onkowskiewywierawp³ywnainteresyinnychPañstwCz³on-
kowskich oraz gdy, ze wzglêdu na jednoœæ prawn¹ igospodarcz¹, okreœlo-
nezadanieniemo¿ebyæefektywniejwykonaneprzezPañstwoCz³onkow-
skie.

ZdrugiejstronyUniaEuropejskazobowi¹zanajestpozostawiaækra-

jomcz³onkowskimtesprawy,któreonesamemog¹uregulowaæwnajbar-
dziejefektywnysposób.Traktatowyzapisdotycz¹cysubsydiarnoœciudo-
wadnia,i¿UniaEuropejskaniezamierzaprzekszta³ciæsiêaniwscentrali-
zowanesuperpañstwo,aniwfederacjêregionów.Dlategote¿nieuzasad-
niones¹obawy,¿eUEpragniezaw³adn¹æwszystkimikompetencjamina-
rodowymiswychPañstwCz³onkowskich.Unianiechcete¿doprowadziæ
dojakiejkolwieklikwidacjiPañstw,przekszta³caj¹csiêwjednolit¹struktu-
rêbezgranic,zjednymrz¹dem,parlamentem,systemems¹downictwa,

Subsydiarność

189

wojskiemczypolicj¹.Zarealizacjêzasadysubsydiarnoœciodpowiedzialna
jestprzedewszystkimKomisjaEuropejska,którarozstrzygawprocesie
inicjatywyprawodawczej,czyokreœlonezadanianale¿ypozostawiæwsfe-
rzerozwi¹zañwspólnotowych,czyte¿ichrealizacjêprzekazaænapoziom
PañstwCz³onkowskich.PañstwaCz³onkowskiezkolei,aœciœlejichrz¹dy,
mog¹tezadaniazrealizowaæsamelubte¿przekazaæjeswymjednostkom
administracjirz¹dowejni¿szegoszczeblalubadministracjisamorz¹dowej.

Termin„suwerennoœæ”zwi¹zanyjestzpodmiotowoœci¹prawamiêdzy-

narodowego,którajestzdolnoœci¹donabywaniaprawizaci¹ganiazobo-
wi¹zañmiêdzynarodowych.Wed³ugLudwikaEhrlicha(autorapierwsze-
gopolskiegopodrêcznikaprawamiêdzynarodowego),podmiotowoœæ
prawamiêdzynarodowegojestrównoznacznazsuwerennoœci¹.Suweren-
noœæpañstwato,popierwsze–jegosamow³adnoœæ,czyliprawnaniezale¿-
noœæodjakichkolwiekczynnikówzewnêtrznychipodrugie–ca³ow³ad-
noœæ,czylikompetencjanormowaniawszystkichstosunkówwewn¹trz
pañstwa.Naobecnerozumieniesuwerennoœciwp³ywmaj¹:zwierzchnoœæ
terytorialna,niepodleg³oœæiswobodny,wolnyodingerencjiustrójpoli-
tyczny,spo³ecznyiekonomiczny,wynikaj¹cyzzasadysamostanowienia
narodóworazmo¿liwoœæwspó³¿yciazinnyminarodaminazasadachrów-
noœciiobopólnychkorzyœci.Faktyinterwencjizewnêtrznej,dyskrymina-
cja,aleidobrowolneprzyst¹pieniedowspólnotyterytorialnejoznaczaj¹
ograniczenia(naruszenia)suwerennoœci.Pocz¹tekpañstwainabyciaprzez
niezdolnoœciprawnejizdolnoœcidoczynnoœciprawnychoznaczaj¹rów-
nie¿pocz¹teksuwerennoœci(tegopañstwa).Wrozwa¿aniachnatematsu-
werennoœciwzi¹ænale¿ypoduwagêwspó³zale¿noœci,któretworz¹siê
miêdzypañstwamibuduj¹cymiokreœlonezwi¹zkiintegracyjne(np.:Unia
Europejska).Suwerennoœæjestniew¹tpliwieobron¹odrêbnoœci.Wspó³za-
le¿noœcinatomiastsk³aniaj¹czêstokuposzukiwaniurozwi¹zañocharak-
terzeunifikuj¹cym.Suwerennoœæjestobron¹pewnychwartoœcitradycyj-
nych.Wspó³zale¿noœcipowoduj¹najczêœciejpotrzebêdzia³añocharakte-
rzenowatorskim.

Suwerennoœæ strze¿e instytucji zewnêtrznych pañstwa iwy³¹cznoœci je-

gokompetencji.Wspó³zale¿noœcidomagaj¹siêczêstoprzystosowaniasfe-
rywewnêtrznejwpañstwiedopewnychstandardówmiêdzynarodowych.
Dlasuwerennoœcicelemnadrzêdnymjestinterespañstwainarodu.
Wspó³zale¿noœcisk³aniaj¹czêstodoprzyjmowaniainteresuwspólnego–
grupypañstw,regionulubca³ejspo³ecznoœcimiêdzynarodowej.

Subsydiarność

190

Symboleiświętointegracjieuropejskiej

Pierwszymnajwa¿niejszymsymbolemintegracjieuropejskiejjestflaga
ZjednoczonejEuropy,przejêtaprzezUniêEuropejsk¹w1986r.odRady
Europyiprzedstawiaj¹cakr¹gdwunastuz³otychgwiazdnalazurowymtle.
Kr¹gz³otychgwiazdoficjalniereprezentujeuniwersalizm,solidarnoœæ
iharmoniêmiêdzynarodamiEuropy.Liczbatychgwiazdnigdyniezmie-
nia³asiêiniemazwi¹zkuzliczb¹PañstwCz³onkowskichUE.Dopatrywa-
niesiêsymbolikichrzeœcijañskiejwefladzeunijnejniejestzupe³niebez-
podstawne,bowiemtwórcêprojektu,FrancuzaArseneHertza,zainspiro-
wa³opiswizerunkuNajœwiêtszejMariiPannyzKsiêgiObjawienia,12.1.

DzieñEuropyobchodzonyjest5majaka¿degoroku.Uroczystoœæta

zosta³ajednakog³oszonadlauczczeniautworzeniaRadyEuropy(5maja
1949r.),niezaœUniiEuropejskiej.

NatomiastDzieñUniiEuropejskiejobchodzonyjest9majadlaupa-

miêtnieniapublicznejprezentacjiprzezfrancuskiegoministrasprawzagra-
nicznychRobertaSchumanaUroczystejDeklaracjizawieraj¹cejideêpo-
wo³aniapierwszejWspólnotyEuropejskiej,tj.EuropejskiejWspólnotyWê-
glaiStali(9maja1950r.).

JakohymneuropejskiKomitetMinistrówRadyEuropyzatwierdzi³12

stycznia1972r.preludium

Odydoradoœci(

→

naza³¹czonymCD-ROM-ie),

IV czêœci

IX SymfoniiLudwiga van Beethovena, waran¿acji Herberta von

Karajana.HymnRadyEuropyjestrównie¿hymnemUniiEuropejskiej.
Europejskihymnniemaoficjalnegotekstu,copozwalaunikn¹æprotoko-
larnychkomplikacjizwyboremodpowiedniejwersjijêzykowej(iznacze-
niowej)przyokazjijegooficjalnychwykonañ.

Ściślejszawspółpraca(wzmocnionawspółpraca)lub
elastycznośćintegracyjna(flexibility)

Wwiêkszejibardziejzró¿nicowanejUniiEuropejskiejelastycznoœæfor-
malnaimerytorycznabêdziejeszczebardziejkoniecznani¿obecnie.Ka¿-
deposzerzeniepowiêkszatozró¿nicowanie.Niemo¿nawiêcwykluczyæ
sytuacji,gdyprzybardziejzró¿nicowanymsk³adziePañstwCz³onkow-
skichczêœæznichbêdziechcia³aiœæ„dalejiszybciej”ni¿pozosta³e.Takie-
muza³o¿eniuspróbowa³ysprostaæPañstwaCz³onkowskie,wprowadzaj¹c
wtymzakresiestosownezmianydotraktatów.Pañstwatewziê³ynasie-

Ściślejszawspółpraca

191

bieryzykowprowadzeniadosystemuUEelementów,któremog¹przy-
spieszyæintegracjêwpewnychdziedzinach,alete¿zagroziæjejdalszemu
rozwojowi.Potwierdzi³yonetymsamymkoncepcjêintegracjiopart¹na
formule

optingin(wodró¿nieniuodstosowanejju¿formu³yoptingout).

Braktakiejmo¿liwoœciuzasadnianoprzekonaniem,i¿PañstwaCz³onkow-
skie,przybrakuwzajemnegoporozumieniasiêwkwestiiwspólnegointe-
resu,bêd¹corazczêœciejsk³ania³ysiêkuwspó³pracypozaUni¹(jak
wprzypadkuPorozumieñzSchengen)lubpozaklasycznymiramamiin-
stytucjonalnymiUnii(np.strefaeurozdwunastomaobecnieuczestnicz¹-
cymiwniejPañstwami).Zdrugiejstrony,zdawanosobiesprawê,¿etego
rodzajurozwi¹zaniadoprowadziæmog¹dozachwianiainstytucjonalnej
równowagiUniiipoœredniejakceptacjinowejodmiany

Europyálacarte.

Opiera³abysiêonanawybieraniuprzezPañstwaCz³onkowskiespoœród
spraw,którychnieuda³osiêwspólnieprzyj¹æ,tylkotychspraw,których
uregulowaniapodejm¹siêwwê¿szymgronie.

WmyœlTraktatuAmsterdamskiego–przyzwolenienaœciœlejsz¹wspó³-

pracêopatrzonokilkomazastrze¿eniamiwprowadzonymidoTraktatu
oUniiEuropejskiej(TUE):

•zostanieonadopuszczonatylkowówczas,jeœlis³u¿yæbêdziecelom

Uniiorazzachowaniuis³u¿eniujejinteresom;

•opierasiênaposzanowaniutraktatówijednolitychraminstytucjo-

nalnych;

•stosowanamo¿ebyætylkowostatecznoœci,gdypañstwanies¹

wstanierozwi¹zaæproblemówprzywykorzystaniudotychczaso-
wychprocedur;

•musibyæni¹zainteresowanawiêkszoœækrajówcz³onkowskich;
•niemo¿es³u¿yæonanaruszeniukompetencji,praw,zobowi¹zañiin-

teresówpañstw;

•ka¿dykraj,którytegochceispe³niakryteria,musimieæmo¿liwoœæ

uczestniczeniawprzedsiêwziêciu,realizowanymju¿przezinnych;

•œciœlejsz¹wspó³pracênale¿ywprowadzaæwtakisposób,abyzacho-

waædotychczasowystan

acquiscommunautaire;

•pañstwanieuczestnicz¹cenieprzeszkadzaj¹wrealizacjitejformy

wspó³pracykrajomuczestnicz¹cym.

Warunkiwprowadzeniaœciœlejszejwspó³pracyprzyjêtewTraktacie

AmsterdamskimawprowadzonedoTraktatuoWspólnotachEuropejskich
(TWE)dotycz¹:

Ściślejszawspółpraca

192

•pozostawaniawgranicachkompetencjipowierzonychWspólnocie

Europejskiejorazwyeliminowaniajejzzakresuobszarówkompe-
tencjiwy³¹cznejWspólnoty,atak¿ezregulacjidotycz¹cychobywa-
telstwaUnii;

•zasadynienaruszalnoœcipolityk,dzia³añlubprogramówWspólnot

Europejskich;

•zakazustosowaniajej,gdybymia³otoprowadziædodyskryminacji

iprzeszkódwwymianiehandlowejmiêdzyPañstwamiCz³onkow-
skimioraznaruszaæregu³ykonkurencji;

•zakazunaruszaniaprotoko³uw³¹czaj¹cego

acquisSchengenwramy

UniiEuropejskiej;

•mo¿liwoœcizablokowaniapodjêciadecyzjiowspó³pracy(wRadzie

UE)przezka¿dePañstwoCz³onkowskiewpowo³aniusiênawa¿ne
iuzasadnionepowodypolitykikrajowej.

TraktatNicejskidokona³wtymwzglêdziekilkuistotnychzmian.

WwarunkachokreœlonychwTUEdodanonastêpuj¹cewarunkiwprowa-
dzaniawspó³pracyju¿nieœciœlejszej,atzw.wzmocnionej:

•musionawzmacniaæprocesintegracjizainteresowanychpañstw;
•niemo¿eonanaruszaæregu³RynkuWewnêtrznego,atak¿espójno-

œcigospodarczejispo³ecznej;

•obejmujeconajmniej8pañstw;
•KomisjaEuropejskajakiPañstwaCz³onkowskiezosta³yzobowi¹zane

dozachêceniadoudzia³uwewspó³pracyjaknajwiêkszejliczbykrajów.

TraktatNicejskiwyraŸniete¿przes¹dzi³,i¿aktyidecyzjeprzyjmowa-

newramachœciœlejszejwspó³pracyniestan¹siêczêœci¹

acquisUniiiwi¹-

zaæbêd¹jedyniepañstwawniejuczestnicz¹ce.Dlategote¿Pañstwa
Cz³onkowskiezastosuj¹,wzakresie,wjakimichtodotyczy,teaktyide-
cyzje,którebêd¹wi¹¿¹cejedyniedlaPañstwCz³onkowskichuczestnicz¹-
cychwewzmocnionejwspó³pracy,znajduj¹cbezpoœredniezastosowanie
jedyniewodniesieniudotychPañstw.

ŚwiatowaOrganizacjaHandlu(WorldTradeOrganisation–
WTO).WojnahandlowaUniaEuropejska–USA

PrezentacjaŒwiatowejOrganizacjiHandlumusizostaæpoprzedzonacha-
rakterystyk¹GATT(ang.:

GeneralAgreementonTariffsandTrade).

ŚwiatowaOrganizacjaHandlu

193

Uk³adOgólnywSprawieCe³iHandlu(GATT)zawartyzosta³w1947r.

przez23pañstwa(w1994r.wGATTuczestniczy³oju¿108pañstw).Je-
gocelemby³ousuniêciemiêdzynarodowychbarierhandlowych.W1986r.
otwarto(ósm¹zkolei)RundêGATT(tymrazemwUrugwaju)przerwan¹
w1990r.sporem(przedewszystkimUSAiFrancji)wokó³handluproduk-
tamirolnymi.Debatêwznowionow1992r.Zakoñczy³asiêonaw1994r.
zamkniêciemRundyUrugwajskiejorazpodjêciemdecyzjiopowo³aniu
ŒwiatowejOrganizacjiHandlu(

WorldTradeOrganization)wmiejscedo-

tychczasowejGATT.Porozumieniakoñcz¹ceRundêUrugwajsk¹GATT
zawieraj¹postanowieniadotycz¹cem.in.:handluus³ugami,klauzul
ochronnych,handlowychaspektówpolitykiinwestycyjnej,bariertech-
nicznychwhandlu,rolnictwa(m.in.handlumlekiemiwo³owin¹)oraz
lotnictwacywilnego.

Uk³adopowo³aniuŒwiatowejOrganizacjiHandlupodpisanowMar-

rakeszu(Maroko)15.04.1994r.Uzupe³niagoG³ównyUk³adwsprawie
Ce³iHandlu.Obateuk³adypodpisa³y124pañstwaiwesz³yonew¿ycie
1.01.1995r.Uk³adWTOuzupe³niaj¹aneksydotycz¹cem.in.wielostron-
nychuk³adówohandlutowarami,us³ugami,ochronyw³asnoœciintelek-
tualnejorazprzegl¹dumechanizmówpolitykihandlowej.

ŒwiatowaOrganizacjaHandluodpowiadazawprowadzeniew¿ycie,

administracjêirealizacjêwszystkichprzyjêtychuk³adów.Pomagate¿kra-
jomcz³onkowskimwprowadzeniunegocjacjihandlowych.Wstrukturze
instytucjonalnejWTOfunkcjonuj¹:RadaGeneralna,KonferencjaMini-
sterialna,SekretariatWTOorazOrganRozwi¹zywaniaSporów.

Polskaod1.01.1995r.jestcz³onkiemŒwiatowejOrganizacjiHandlu.
Dozaostrzeniaeuropejsko-amerykañskiegokonfliktunaforumŒwia-

towejOrganizacjiHandlu(WTO)dosz³opoprzeprowadzeniuprzezKo-
misjêEuropejsk¹dochodzenia,wktórymwykazanopowa¿nelukiwame-
rykañskim systemie kontroli sanitarnej miêsa eksportowanego do Europy.
Chodziwszczególnoœciozaniedbaniawzakresiewykrywaniawproduk-
tachmiêsnychhormonówzakazanychwkrajachUniiEuropejskiej.

Chroni¹cinteresykonsumentów,UniaEuropejskaoddawnazakazuje

importumiêsazwierz¹t,którychwzroststymulujesiêhormonami.Limity
zawartoœcipestycydóww¿ywnoœcis¹wUSAowielekorzystniejszedla
producentów,ni¿podobneograniczeniawUniiEuropejskiej.WUSAdo-
puszczasiêa¿dwudziestokrotniewiêksz¹ni¿wUEzawartoœæpestycydów
wwo³owinieorazpiêciokrotniewiêksz¹zawartoœæDDTwt³uszczuzwie-

ŚwiatowaOrganizacjaHandlu

194

rzêcym.Nawetgdydochodzidoprzekroczeniatychitakbardzoliberal-
nychnorm,to–jaktwierdz¹autorzyraportuKomisjiEuropejskiej–ame-
rykañskiUrz¹d¯ywnoœciiLekówbardzoczêstooci¹gasiêznak³adaniem
odpowiednichsankcjinaproducentów.Tow³aœnieStanyZjednoczone
zg³aszaj¹najwiêcejskargdoOrganuRozwi¹zywaniaSporówWTO,wy-
przedzaj¹cwtejklasyfikacjiUniêEuropejsk¹iJaponiê.Uda³oimsiêwy-
graæzEuropejczykamidwiepresti¿owesprawynaforumtejorganizacji.
Wmaju 1997 roku WTO uzna³a europejskie embargo na dostawy amery-
kañskiegomiêsazaniezgodnezzasadamihandlumiêdzynarodowego.Na
pocz¹tkuwrzeœniategosamegorokupotêpi³aunijneregulacjedotycz¹ce
importubananów,namocyktórychkrajomAfryki,KaraibówiPacyfiku
przyznanopreferencjewtejdziedziniekosztemzdominowanychprzez
Amerykanówkorporacjimiêdzynarodowych–ChiquitaBrands,Castel
iCooke.WWaszyngtonieoœwiadczono,¿eChiquitaiinnefirmystraci³y
w1998r.520mlndolarów,gdyEuropejczycypostanowiliniehonorowaæ
decyzjiWTO,któramówi,¿etraktowaniekaraibskichiafrykañskichba-
nanównapreferencyjnychwarunkachjestnielegalne.Jestpewne,¿e
przedmiotemnegocjacjibêdzierównie¿kwestiagenetyczniezmodyfiko-
wanej¿ywnoœci,naprzyk³adsoi,kukurydzyczypomidorów,któr¹Stany
ZjednoczoneiKanadachc¹dostarczaæwmasowychiloœciachnarynekeu-
ropejski.DochwiliobecnejŒwiatowaOrganizacjaHandluniezajmowa³a
siêtymproblemem.Wed³ugregu³WTOka¿depañstwopowinnotrakto-
waæprodukty¿ywnoœciowetaksamo,bezzwracaniauwaginasposób,
wjakizosta³ywytworzone.Pomimotego,ulegaj¹cnaciskomorganizacji
konsumenckich,Brukselaoci¹gasiêzprzyzwoleniemdlawejœciaulepszo-
nychgenetycznieproduktównaeuropejskirynek.Chcemiêdzyinnymi
zobowi¹zaæproducentów¿ywnoœcidospecjalnegoetykietowaniaartyku-
³ówzawieraj¹cychsk³adnikipochodz¹cezgenetyczniezmodyfikowanych
organizmów.

TraktatElizejski:FrancjaiNiemcymotoremintegracji
europejskiej

Wed³ugopiniianalitykówFrancjaiNiemcyuwa¿aneby³yprzezd³ugiczas
zamotorintegracjieuropejskiej.Zgodnawspó³pracaobutychpañstwby-
³agwarancj¹postêpuintegracjieuropejskiej.

TraktatElizejski

195

Podrugiejwojnieœwiatowejstosunkifrancusko-niemieckienienale¿a-

³ydoprzyjaznych.WpierwszymokresiepoIIwojnieœwiatowejnajwiêk-
szywp³ywnaeuropejsk¹politykêFrancjimia³jejprezydent,genera³
CharlesdeGaulle.Rozumia³ondoskonalepotrzebêpojednaniazNiem-
camiiwci¹gniêciategokrajuweuropejskieprocesyintegracyjne.Zajego
spraw¹RepublikaFederalnaNiemiecsta³asiêpe³noprawnymuczestni-
kiemtychprocesów,bêd¹ccz³onkiemza³o¿ycielemtrzechWspólnotEu-
ropejskich.Równie¿politycyzachodnioniemieccyju¿odkoñcalatczter-
dziestychbardzoaktywniew³¹czylisiêwdebatênatematprzysz³oœciEu-
ropy.

TraktatemElizejskimnazywanyjestuk³adzawartymiêdzyFrancj¹

aRFNwsprawiewspó³pracy.Podpisanyzosta³22stycznia1963r.przez
prezydentaFrancjiCharles’adeGaulle’aikanclerzaRFNKonradaAde-
nauera.Traktattensta³siêbaz¹dlawspó³pracyfrancusko-niemieckiej
wintegrowaniuEuropy.WczêœciUk³adudotycz¹cej„Programu”wspó³-
pracydokonanopodzia³una„SprawyZagraniczne”i„Obronê”.Wzakre-
sie„SprawZagranicznych”postanowiono,i¿przedpodjêciemka¿dejde-
cyzjiobarz¹dybêd¹konsultowaæsiêwewszystkichwa¿nychzagadnie-
niachpolitykizagranicznej.Przedmiotemkonsultacjista³ysiêm.in.pro-
blemydotycz¹ceWspólnotEuropejskich,stosunkiWschód-Zachódispra-
wyrozpatrywaneprzezorganizacjemiêdzynarodowe.Okreœlonote¿ob-
szaryzacieœnianiawspó³pracygospodarczej.Wzakresie„Obrony”strony
Uk³adupostanowi³ym.in.:zbli¿aæswojedoktrynyobronne,rozszerzyæ
wymianêpersonelumiêdzysi³amizbrojnymi,wspó³pracowaæwzakresie
opracowywaniaodpowiednichplanówzbrojeniowychiprzygotowywania
planówsfinansowaniatychzbrojeñorazwspó³dzia³aænapolucywilnej
obronyludnoœci.Istotn¹czêœæUk³aduobejmujerównie¿„Wychowanie
isprawym³odzie¿y”.Chodzi³otuo:naukêjêzyka,francuskiegoiniemiec-
kiego,uznawaniewobukrajachokresównaukiwszko³ach,egzaminów,
tytu³ównaukowychidyplomówuniwersyteckichorazwspó³pracêwdzie-
dzinie badañ naukowych. Dla realizacji zapisanych wUk³adzie zadañ ice-
lówokreœlono,i¿szefpañstwa(Francja)iszefrz¹du(RFN)spotykaæsiê
bêd¹przynajmniejdwarazywroku.Ministrówsprawzagranicznychzo-
bowi¹zanodoczuwanianadwykonywaniem„Programu”jakoca³oœci,
wyznaczaj¹cimnaradyconajmniejraznatrzymiesi¹ce.

Faktemjest,i¿wspó³pracafrancusko-niemieckaprze¿ywa³aswojelep-

szeigorszedni.Pomijaj¹cjednakaspektypolityczne,wspó³pracaobutych

TraktatElizejski

196

pañstwdoskonalefunkcjonowa³aifunkcjonujewtakichsferach,jakgo-
spodarka,badania,technologia,turystyka,kulturaiedukacja.

NiezaprzeczalnymsukcesemFrancjiiNiemiecby³ozawarciewroku

1984umowywSaarbrücken,dotycz¹ceju³atwieñwprzekraczaniuwspól-
nejgranicy,którasta³asiêpierwowzoremumowySchengenIzroku1985.
Umowyteby³yjednakzawieranepozasystememintegracjieuropejskiej.
Praktycznienicpodtymwzglêdemsiêniezmieni³o,a¿doKonferencji
Miêdzyrz¹dowej,którazaspraw¹tandemu:kanclerzRFNH.Kohlipre-
zydentFrancjiF.MitterandorazprzywsparciuzestronyW³ochipañstw
Beneluksuwypracowa³aTraktatoUniiEuropejskiejprzyjêtywMa-
astricht.ZawieraonwieleelementówkoncepcjiponadnarodowejUnii.
Traktat ten prze³ama³ kryzys integracyjny zapocz¹tkowany za czasów pre-
zydenturyCharlesadeGaulle’a.

Dowspomnianychspotkañnaszczycieplanowanychco6miesiêcydo-

danoodstycznia2001r.spotkaniawramachtzw.ProcesuBlaesheim.S¹
tonieformalnerozmowymiêdzyniemieckimszefemrz¹duiprezydentem
Francjiztowarzyszeniemministrówsprawzagranicznych.Odbywaj¹siê
oneco6–8tygodniidotycz¹spraweuropejskich.Wprzeciwieñstwiedo
dialoguelizejskiego–maj¹onecharakterniepublicznejwymianypogl¹-
dównaczêstotrudnetematy.Wtensposóbrozwi¹zanonaprzyk³adnie-
miecko-fancuskienapiêciaprzedszczytemUEwLaekenwroku2001,
zwi¹zanezprojektemzbrojeniowymA-400M,czyte¿ustalonoszczegó³y
wdro¿eniawschodniegorozszerzeniaUE.ProcesBlaesheimzdopingowa³
te¿urzêdnikówobupañstwdobardziejintensywnejwymiany.

Czywiêctylkowspó³pracafrancusko-niemieckamog³abyæmotorem

napêdzaj¹cymeuropejsk¹integracjê?Wartowspomnieæ,¿ew1989r.to
w³aœnieFrancjaby³anajmniejentuzjastycznawobecszybkiegozjednocze-
niadwóchpañstwniemieckich;obawia³asiêzapewne,¿ezjednoczone
Niemcymog¹przej¹æwpartnerstwiePary¿-Berlindominuj¹c¹rolê.Mimo
och³odzeniawzajemnychrelacjiodpo³owylatdziewiêædziesi¹tych,
wspó³pracawniektórychdziedzinach,jakwinteroperatywnymtranspor-
ciekolejowymczywdziedzinieenergiiatomowejrozwija³asiêmodelowo.
Francusko-NiemieckaWspó³pracaM³odzie¿yby³apierwowzoremdlaPol-
sko-NiemieckiejWspó³pracyM³odzie¿y;kana³telewizyjnyARTEpozosta-
jenajbardziejambitnymwEuropie.

BerliniPary¿tozpewnoœci¹dwienajœciœlejwspó³pracuj¹cezesob¹

unijnestolice.Od40rocznicyTraktatuElizejskiegowroku2003konfe-

TraktatElizejski

197

rencjenaszczycies¹uzupe³nionewspólnymiobradamirz¹dówobu
pañstw,przyministerstwachwjednympañstwies¹nasta³especjalni
urzêdnicy³¹cznikowizdrugiego.NiemcyiFrancjazawszestaraj¹siêpre-
zentowaæwspólnestanowiskonaforumUE.Niezawszesiêtojednakuda-
je,np.wsprawietraktatuzNiceidosz³onaszczyciedootwartejrozbie¿-
noœci.Wjejwynikupostanowiono,¿eszefowieMSZFrancjiiNiemiecbê-
d¹siêspotykaæcomiesi¹c.

Francjaby³ajednymzg³ównychpromotorówideiprzyjêciakonstytu-

cjieuropejskiej.Niemcywspó³pracowa³yœciœlezFrancj¹podczaspracy
Konwentu.Ratyfikacjakonstytucjieuropejskiejprzebieg³awRFNbez
problemu.Jednak¿ekolejnycioszadanyintegracjieuropejskiejprzez
FrancjêtonegatywnywynikreferendumwsprawieratyfikacjiTraktatu
Konstytucyjnegow2005r.

Wprzesz³oœciuwa¿ano,i¿wintegracjieuropejskiejniedziejesiênic

bezzgodyFrancjiiNiemiec.Wostatnimczasieideamotoruniemiecko-
-francuskiegoniecoos³ab³a.Alete¿ios³ab³opowszechneprzekonanie,¿e
wUEnajwiêkszywp³ywnarozwójintegracjimaj¹jejnajwiêksicz³onko-
wie.Wroku2004przyst¹pi³odoUE10nowychpañstwazatemiskom-
plikowa³ysiêzasadydochodzeniadokompromisówimechanizmyg³oso-
wañ.Wydajesiêwiêc,¿emodelfrancuskoniemieckiegomotoruintegra-
cjiniebêdzieju¿najwa¿niejszymŸród³eminspiracjiwrozwojuUE.

TraktatKonstytucyjnyidebatawsprawiejegoratyfikacji

W³aœciwa,formalnanazwategodokumentubrzmi:Traktatustanawiaj¹-
cyKonstytucjêdlaEuropy.Mimotejoryginalnejnazwyjesttoumowa
miêdzynarodowa.Jejprojektzosta³przygotowanywwynikupracKon-
wentuEuropejskiego.Umowazosta³apodpisanaprzezprzedstawicieli
wszystkichPañstwCz³onkowskichUniiEuropejskiej,wtymprzezPolskê,
29paŸdziernika2004r.wRzymie.Tymsamymnadalkrajecz³onkowskie
pozostaj¹„PanamiTraktatówUnijnych”iwpe³nidecyduj¹oteraŸniejszo-
œciiprzysz³oœciintegracjieuropejskiej.Umowatanietworzyte¿¿adnej
nowejorganizacjiwmiejsceobecnejUniiEuropejskiej,azgodniezpra-
wemUEmaprzedewszystkimcharakterrewizyjny,inaczejmówi¹c–mo-
dyfikuj¹cyiporz¹dkuj¹cy.Niemawniejtak¿ezapisówpotwierdzaj¹cych
przekszta³ceniesiêUniiEuropejskiejwujednolicon¹strukturêpañstwow¹
(superpañstwo,StanyZjednoczoneEuropyitp.).

TraktatKonstytucyjny

198

Traktatustanawiaj¹cyKonstytucjêdlaEuropynazywanyjestte¿Trak-

tatemKonstytucyjnym.Wtreœcitraktatuu¿ywanejesttak¿epojêcie„Kon-
stytucjaEuropejska”,alenazwatas³u¿yæmajedyniepropagowaniunowe-
gosposobudefiniowaniaramustrojowychUniiEuropejskiej.

Donajwa¿niejszychpostanowieñTraktatuKonstytucyjnegozaliczasiê:
•fuzjê(scalenie)wjednymakcienaturyprawno-miêdzynarodowej

ikonstytucyjnejdotychczasowychtraktatów:Traktatuustanawiaj¹-
cegoWspólnotêEuropejsk¹iTraktatuoUniiEuropejskiej;

•rozwi¹zanieWspólnotyEuropejskiejiprzyznanieUniiEuropejskiej

osobowoœciprawnej;

•wprowadzeniejasnegoiprecyzyjnegopodzia³ukompetencjipomiê-

dzyPañstwamiCz³onkowskimiaUni¹Europejsk¹;

•poprawêfunkcjonowaniainstytucjiUniiEuropejskiej,m.in.poprzez

powo³aniePrzewodnicz¹cegoRadyEuropejskiejiMinistraSpraw
ZagranicznychUniiEuropejskiej;

•wprowadzenienowegokataloguaktówprawnychUE(np.ustawa

europejska,czyte¿europejskaustawaramowa);

•zmianywmechanizmiedecyzyjnymUniiEuropejskiej,szczególnie

wzakresie „wa¿enia g³osów” wRadzie Ministrów UE (uznanie licz-
bymieszkañcówPañstwaCz³onkowskiegojakowa¿negoelementu
procesupodejmowaniadecyzji);

•rozszerzeniezakresuobowi¹zywaniag³osowaniawiêkszoœci¹kwali-

fikowan¹wRadzie;

•nadaniemocyprawnejKarciePrawPodstawowych;
•umocnienieroliparlamentównarodowych;
•przyznanieprawainicjatywyobywatelskiejconajmniejmilionowi

obywateliUnii;

•zmianywzakresierewizjiTraktatu,m.in.woparciuokonwent;
•istotnezmianyiprzebudowawramachPrzestrzeniWolnoœci,Bez-

pieczeñstwaiSprawiedliwoœciorazweWspólnejPolityceZagranicz-
nejiBezpieczeñstwa(³¹czniezpolityk¹obron¹).

TraktatKonstytucyjnyzosta³dotychczasratyfikowanyprzezpodwójn¹

wiêkszoœæ–PañstwCz³onkowskich(14)orazludnoœci(53%).Zpewno-
œci¹jegotekstbêdziebaz¹dlaprzysz³ychdebat.By³onprzecie¿rezulta-
temmozolnegokompromisu,wypracowanegonietylkoprzezprzedstawi-
cielirz¹dów,lecztak¿e28parlamentówkrajowychiParlamentuEuropej-
skiego.

TraktatKonstytucyjny

199

AnalizadebatyreferendalnejweFrancjiiNiderlandachpozwalawy-

ró¿niæwspólneiodmienneargumentyprzeciwTraktatowiKonstytucyjne-
mu,którymipos³ugiwanosiêwintensywnejkampaniireferendalnej.

DoargumentówprzeciwkotemuTraktatowiwspólnych,tj.przytacza-

nychzarównoweFrancjijakiwNiderlandach,zaliczasiê:

•brakzaufaniaobywatelidoKonstytucjiUEodbieranejprzezspo³e-

czeñstwojakoprojektelit(rz¹dz¹cych),którzyju¿oddawnabudu-
j¹Europêponadg³owamiludzi;

•nieudolnoœæw³adz,atymsamymUniiEuropejskiejwzakresieroz-

wi¹zywania podstawowych problemów obywateli, takich jak bezro-
bocie,pomocsocjalna,zwy¿kacenitp.

•obawaprzedbudowaniemsuperpañstwaeuropejskiegowmiejsce

dotychczasowychkrajówcz³onkowskich;

•nieufnoœæwobecdotychczasowegoikolejnychetapówrozszerzania

UniiEuropejskiej,w³¹czniezniechêci¹wobecsolidarnoœcifinanso-
wejznowymicz³onkami;

•brakklarownoœciizrozumieniazapisówzawartychwTraktacie

Konstytucyjnym.

WeFrancjiwdebacieprzedreferendalnejdominowa³yargumentydo-

tycz¹ce:

•odrzuceniawizjiEuropyopartejnamodelubrytyjskimskoncentro-

wanymnaliberalnychiwolnorynkowychidea³achwgospodarce;

•protestuwobecsposobupostêpowaniaw³adzfrancuskichiinstytu-

cjiUEobarczanychprzezFrancuzówodpowiedzialnoœci¹zakryzys
ichmodelupañstwasocjalnegowœwiecieglobalizacji;

•obawyokrajowyrynekpracy,którymo¿ezostaæzdominowany

przezobywatelinowychkrajówcz³onkowskich(„strachprzedpol-
skimhydraulikiem”);

•samychpolityków–protestprzeciwko„re¿imowiChiraka”,podzia³

wsprawiekonstytucjiwPartiiSocjalistycznej.

WNiderlandachnatomiastdominowa³yprzedewszystkimargumenty

dotycz¹ce:

•zagro¿eñdlato¿samoœcikraju,przedewszystkimzwi¹zanychzeks-

pansj¹ islamu wNiderlandach ipoza ni¹, wkontekœcie rozszerzenia
UEoTurcjê;

•nieufnoœciwobeccudzoziemcówpozabójstwachPimaFortuyna

iTheovanGogha;

TraktatKonstytucyjny

200

•rezygnacjizbudowyEuropypolitycznejopartejnadominacjifran-

cusko-niemieckiej;

•walkizwszechobecn¹biurokracj¹unijn¹;
•negatywnegostosunkuHolendrówdowspólnejwalutyeuroido

statusutzw.p³atnikanetto.

Jakkolwiekpowyborachwiosn¹2007r.sytuacjawobukrajachmo¿e

uleczmianie,tomo¿naprzypuszczaæ,¿ewwypadkupowrotudoideire-
ferendumistniejeniebezpieczeñstwo,i¿wiêkszoœæargumentówwynikaæ
bêdziezapewnebardziejzkontekstupolitycznegonaszczeblunarodo-
wym,europejskimiglobalnym–ni¿ztekstusamejkonstytucji.

Podsumowuj¹cdebatynarodoweprzedratyfikacj¹konstytucjieuropej-

skiej,nale¿ystwierdziæ,i¿niemia³yonewielewspólnegozsam¹jejtre-
œci¹.Okaza³osiê,¿enadmiargoryczyspowodowanytrudn¹sytuacj¹spo-
³eczn¹wposzczególnychkrajachprzewa¿y³nadargumentamizwolenni-
kówkonstytucji.Wnajbli¿szychlatachtrudnobêdzieuzyskaæpoparcie
dlapowrotudoideikonstytucjiwjejobecnymkszta³cie.

TraktatyWspólnotEuropejskichiTraktatyUniiEuropejskiej

Traktaty,zwanewspólnotowymi,sta³ysiêpodstaw¹wspólnegoporz¹dku
prawnegoipolitycznegomiedzypañstwamieuropejskimi,któreod1951r.
dodziœzdecydowa³ysiêprzyst¹piædoWspólnotEuropejskich/UniiEuro-
pejskiej. Nikt dziœ nie ma w¹tpliwoœci, ¿e bez Wspólnot nie istnia³aby dziœ
UniaEuropejskazwszystkimijejzdobyczami:Wspóln¹Polityk¹Zagra-
niczn¹iBezpieczeñstwa,WymiaremSprawiedliwoœciiSprawamiWe-
wnêtrznymi,Uni¹Gospodarcz¹iWalutow¹(zewspóln¹walut¹Euro),czy
prawamiobywatelaUniiEuropejskiej.

I.TraktatParyski
By³totraktatpowo³uj¹cyEuropejsk¹WspólnotêWêglaiStali;podpi-

sanyzosta³18.04.1951r.wPary¿uprzezBelgiê,Niderlandy,Francjê,Luk-
semburg,RFNiW³ochy.Wszed³w¿ycie25.07.1952r.Organamitej
Wspólnotydo1967r.by³ym.in.WysokaW³adza(póŸniejKomisjaEuro-
pejska)orazSpecjalnaRadaMinistrów(póŸniejRadaMinistrów).Zawar-
cieTraktatudoprowadzi³odoskutecznejintegracjiwdziedzinieprodukcji
ihandluwêglemistal¹.Traktatwygas³po50latach.

TraktatyWspólnotEuropejskich

201

II.TraktatyRzymskie
ChodziodwaTraktaty(przyjêtenaczasnieograniczony),powo³uj¹ce

do¿yciaEuropejsk¹WspólnotêGospodarcz¹(EWG)–obecnanazwa:
WspólnotaEuropejskaiEuropejsk¹WspólnotêEnergiiAtomowej(Eura-
tom).Podpisanezosta³ywRzymie25.03.1957r.przezBelgiê,W³ochy,
Francjê,Niderlandy,LuksemburgiRFN.

Wesz³yw¿ycie1.01.1958r.Traktatyteuzupe³nionoizmienionom.in.

wJednolitymAkcieEuropejskim(JAE)z1986r.

JAEwszed³w¿ycie1.07.1987r.Zmienia³iuzupe³nia³trzyTraktaty

outworzeniuEuropejskiejWspólnotyWêglaiStali,EuropejskiejWspól-
notyGospodarczejiEuropejskiejWspólnotyEnergiiAtomowej.G³ówne
postanowieniaJAEto:w³¹czenieRadyEuropejskiejdosystemuinstytucji
wspólnotowych,utworzeniepodstawprawnychdlaEuropejskiejWspó³-
pracyPolitycznej(koordynacjapolitykizagranicznejPañstwCz³onkow-
skich)orazutworzenie

→

RynkuWewnêtrznego(dokoñca1992r.).

Zmienionote¿procedurê

→

podejmowaniadecyzjiwRadzieUE,rezy-

gnuj¹cwniektórychprzypadkachzjednomyœlnoœcinarzeczkwalifikowa-
nejwiêkszoœci(szczególniewsprawachdotycz¹cychRynkuWewnêtrzne-
go).Wzmocnionotak¿ekompetencje

→

ParlamentuEuropejskiego(tzw.

procedurawspó³pracyzRad¹UniiEuropejskiej).

OdmomentuprzyjêciaJAEzaprzestanostosowaniatzw.kompromisu

luksemburskiego(z1966r).

Traktatywspólnotowezosta³ytak¿eznowelizowanetraktatamiunijny-

mi:TraktatemoUniiEuropejskiej(zMaastricht–1992r.),Traktatem
Amsterdamskim(1997r.)iTraktatemNicejskim(2001r.).

Koncepcjeprzekszta³ceniaWspólnotEuropejskichwUniêpojawia³y

siêju¿odlatpiêædziesi¹tychub.wieku.Istotnymdokumentemzapowia-
daj¹cympowstanieUEby³atzw.DeklaracjaStuttgarcka,przyjêtaprzez
RadêEuropejsk¹wczerwcu1983roku.WDeklaracjitejwyra¿onopo-
trzebêustanowieniaUniiEuropejskiej.UroczystaDeklaracjadodziœjest
postrzeganajakopierwszykrokdopog³êbianiaprocesuintegracjieuropej-
skiej,któregoczêœci¹mia³abyæm.in.wspólnapolitykazagraniczna
PañstwCz³onkowskich.Deklaracjaprzewidywa³arównie¿poprawê
wspó³pracyinstytucjonalnej,harmonizacjêprawa,jakrównie¿realizacjê
konkretnychcelówintegracjigospodarczej.

Natomiastgenezatraktatów,któreumownienazywanes¹traktatami

UniiEuropejskiej,siêgaroku1991r.,kiedytowholenderskimmieœcie

TraktatyWspólnotEuropejskich

202

MaastrichtPañstwaCz³onkowskieówczesnychtrzechWspólnotEuropej-
skichpodjê³yhistoryczn¹decyzjêopowo³aniuUniiEuropejskiej.Kszta³t
przyjêtychwTraktacieoUniiEuropejskiejzmianniemia³charakteruosta-
tecznego.Potwierdza³tozapistraktatowy,któryzak³ada³,¿ewroku1996
dojdziedozwo³aniaKonferencjiMiêdzyrz¹dowejwceludokonaniano-
welizacjiregulacjiprzyjêtychwMaastricht.EfektemtejKonferencjiby³o
zkoleiprzyjêciewczerwcu1997r.TraktatuAmsterdamskiego(wszed³
w¿ycie1maja1999r.),anastêpniewlutym2001r.–TraktatuNicejskie-
go(wszed³w¿yciewlutym2003r.).

III.TraktatzMaastricht–TraktatoUniiEuropejskiej
Traktattendokona³zmianwTraktacieParyskim(EuropejskaWspól-

nota Wêgla iStali) iTraktatach Rzymskich (Wspólnota Europejska iEuro-
pejskaWspólnotaEnergiiAtomowej).Jegotekstpodpisanyzosta³who-
lenderskimmieœcieMaastricht7.02.1992r.Wszed³w¿ycie1.11.1993r.
Traktatsk³adasiêz3zasadniczychczêœci:

1)zmianywTraktatachopowo³aniuEuropejskiejWspólnotyGospo-

darczej–EWG(traktatzamienia³jejnazwênaWspólnotaEuropej-
ska),EuropejskiejWspólnotyWêglaiStaliorazEuropejskiejWspól-
notyEnergiiAtomowej(tetrzywspólnotywmyœlTraktatuAmster-
damskiegoutworzy³ypierwszy„filar”UniiEuropejskiej);

2)utworzeniesystemu

→

WspólnejPolitykiZagranicznejiBezpieczeñ-

stwa(drugi„filar”UniiEuropejskiej),

3)wspó³pracawdziedzinie

→

WymiaruSprawiedliwoœciiSprawWe-

wnêtrznych(trzeci„filar”UniiEuropejskiej).Traktatuzupe³nia17
protoko³ówi33deklaracje.Oddniawejœciaw¿ycieniejestmo¿li-
wecz³onkostwoweWspólnotach:przyst¹piæmo¿najedyniedo
Unii.Jednak¿eUnianieposiadaosobowoœciprawnej,

IV.TraktatAmsterdamski
SzczytszefówPañstwirz¹dówUniiEuropejskiej,któryodbywa³siêod

16do17czerwcawAmsterdamie,zakoñczy³trwaj¹c¹odmarca1996r.
KonferencjêMiêdzyrz¹dow¹(IGC).NowyTraktatprzyjêtyzosta³17
czerwca1997r.(podpisanogo2paŸdziernika1997r.awszed³w¿ycie
1maja1999r.).Zawierabardzoistotnezmianywpierwotnymprawie
traktatowymUniiEuropejskiej.

TraktatAmsterdamskiwprowadza³nowezapisy:

TraktatyWspólnotEuropejskich

203

•oprzestrzeganiuzasadwolnoœciidemokracji,prawcz³owieka

ipodstawowychwolnoœci(odwo³anosiêtudoEuropejskiejKon-
wencjiPrawCz³owieka).Traktatokreœlatrybewentualnegozawie-
szenianiektórychprawwynikaj¹cychzcz³onkostwawUEwprzy-
padkupowa¿negoitrwa³egonaruszeniaprzezdanykrajcz³onkow-
skiwspomnianychwy¿ejprawiwolnoœci;

•dotycz¹cemo¿liwoœcipodjêciaprzezRadêUnii(zinicjatywyKomi-

sji)dzia³añmaj¹cychnaceluprzeciwdzia³aniedyskryminacjize
wzglêdunap³eæ,rasê,pochodzenieetniczne,religiê,wiek,inwalidz-
twoiorientacjêseksualn¹;

•tytu³uIVTraktatuoWspólnocieEuropejskiejdotycz¹cePrzestrzeni

(Obszaru)Wolnoœci,BezpieczeñstwaiSprawiedliwoœci(wtymazyl,
migracje,wizy);

•protoko³upodpisanegoprzez13krajówcz³onkowskichw³¹czaj¹ce-

godorobekprawnywspó³pracypañstwgrupy

→

Schengen(normy

prawnezawartewdwóchPorozumieniachzSchengen)do

acquis

communautaire;

•protoko³udotycz¹cego

→

subsydiarnoœci;

•dotycz¹cenowegotrybuzewnêtrznejreprezentacjiUEwdziedzinie

WPZiB;Uniêreprezentowaæbêdzieurz¹dprzewodnicz¹cegowspie-
ranyprzezSekretarzaGeneralnegoRadyjakoWysokiegoPrzedsta-
wicielads.WspólnejPolitykiZagranicznejiBezpieczeñstwa.

WTraktacieAmsterdamskimznalaz³ysiêrównie¿zapisydotycz¹ce

→

œciœlejszejwspó³pracy(bli¿szawspó³praca–ang.:

closercooperation,

flexibility). Wspó³praca ta nie mo¿e m. in. naruszaæ jednolitych ram insty-
tucjonalnychUniianiwp³ywaænazmianêdotychczasowego

acquiscom-

munautaire.Wspó³pracatamabyæœrodkiemostatecznymimusibyæni¹
zainteresowanawiêkszoœækrajówcz³onkowskich.

TraktatzAmsterdamuby³traktatemkontynuacji,alenieby³traktatem

prze³omu.Wodró¿nieniuodTraktatuzMaastricht,nieotwieraonno-
wychdziedzinwspó³pracytakichjakUniaGospodarczaiWalutowa.
WiêkszoœæjegokoñcowychpostanowieñjestwynikiemdoraŸnychpoli-
tycznychkompromisówpodyktowanychprzedewszystkimobaw¹przed
narastaniemwspo³eczeñstwachkrajówcz³onkowskichnastrojóweuro-
sceptycznych.

TraktatyWspólnotEuropejskich

204

V.TraktatNicejski
Wgodzinachporannych11grudnia2000r.zakoñczy³siêwNiceinaj-

d³u¿szyszczytRadyEuropejskiejwhistoriiWspólnotEuropejskichiUE
(rozpocz¹³siê7grudnia).Jegotematemby³aprzedewszystkimreforma
instytucjonalna,warunkuj¹caprzyjêciedoUniiEuropejskiejnowych
PañstwCz³onkowskich.SzczytwNiceimusia³siêuporaæzkwestiami,
którychnieuda³osiêpozytywnieza³atwiæpodczasostatniejKonferencji
Miêdzyrz¹dowejzakoñczonejpodpisaniemw1997r.TraktatuAmster-
damskiego(tzw.

leftovers).

PodczasspotkaniawNiceiszefowiepañstwirz¹dówkrajówUEskon-

centrowalisiênatrzechzasadniczychsprawach:

•ogólnejliczbiekomisarzywKomisjiEuropejskiejorazichprzydzia-

ledlaposzczególnychPañstwCz³onkowskich;

•zasadziepodzia³ug³osówwRadziepodczasg³osowaniazapomoc¹

kwalifikowanejwiêkszoœci;

•rozszerzeniuzasadyg³osowaniawRadziezapomoc¹wiêkszoœci

kwalifikowanejnanowedziedziny(kosztemuszczupleniazakresu,
dlaktóregoobowi¹zywa³ajednomyœlnoœæ).

ReformainstytucjiWspólnotEuropejskichorazUniiEuropejskiej,

umo¿liwiaj¹caichsprawnefunkcjonowanieprzediporozszerzeniuUE,
sta³asiêpodstaw¹zmianwniesionychprzezpodpisanypodczasszczytu
TraktatNicejski.Zmianyteocenianes¹ró¿norodnie.Dlakrajówkandy-
duj¹cychdoUEby³yoneniew¹tpliwiezadowalaj¹ce.UniaEuropejskapo
ratyfikacjiTraktatuNicejskiego,conast¹pi³owlutym2003r.,by³agoto-
wadorozszerzeniananowekraje.PozytywnywynikszczytuRadyEuro-
pejskiejwNiceiby³warunkiemuzyskaniaprzezUE„gotowoœcistruktu-
ralnej”przyjêciakolejnychpañstw.

TransformacjaustrojowapaństwEuropy
Środkowo-Wschodniejaintegracjaeuropejska

„JesieñNarodów”–wtensposóbnazwanorewolucyjnewydarzenia
wEuropieŒrodkowo-Wschodniej.Spowodowa³yoneza³amaniefunkcjo-
nowaniaUk³aduWarszawskiegoi

→

RadyWzajemnejPomocyGospodar-

czej(RWPG),atymsamymsystemurealnegosocjalizmuwkrajachtego
regionu.Przes³ankiprocesu,którydoprowadzi³doJesieniNarodów‘89

Transformacjaustrojowa

205

stworzy³yzmianysystemowe:tzw.„pierestrojka”wZSRRorazsukces
opozycjisolidarnoœciowejwwyborachparlamentarnychwPolsce(4VI
1989).DrugimpoPolscekrajemobjêtymtymprocesemby³yWêgry.
Wniesionotamzasadniczepoprawkidokonstytucji,nastêpnieprzeprowa-
dzonoreferendumwsprawiereformdotychczasowegosystemupañstwa,
abywreszciewrozmowachrz¹duzopozycj¹(XI1989)ustaliætermin
wolnychwyborówdoparlamentu.Trzecimkrajemby³aNiemieckaRepu-
blikaDemokratyczna.Naczwartymmiejscuznalaz³asiêCzechos³owacja,
gdziewydarzeniarozpoczê³ysiêwielk¹demonstracj¹(XI1989),aby
wszeœædnipóŸniejdoprowadziædozmianykonstytucji,apomiesi¹cudo
wyboruprezydentaVaclavaHavla–liderademokratycznejopozycji(by³a
totzw.aksamitnarewolucja).Nastêpnympañstwem,którew³¹czy³osiê
wnurtzmianpolitycznychby³aBu³garia.

Widowni¹przemiansta³asiêrównie¿Rumunia,gdzierozegra³ysiê

krwawewydarzeniaiprzejêciew³adzyprzezFrontOcaleniaNarodowe-
go.DocechcharakterystycznychJesieniNarodów‘89nale¿a³oodrzuce-
niepodstawowychzasadrealnegosocjalizmu,takichjakkierowniczarola
partiirobotniczej(wPolsceby³ani¹PolskaZjednoczonaPartiaRobotni-
cza),monopoljednejideologii,pañstwowagospodarkaplanowaoraz
podporz¹dkowanieZSRR(m.in.przezUk³adWarszawskiiRWPG).Spo-
³eczeñstwapañstwEuropyCentralnejiWschodniejzaczê³yspogl¹daæna
Zachód–przyjêciemodeludemokracjizachodnioeuropejskiejigospodar-
kiwolnorynkowejzaczêtozczasemtraktowaæjakoetapnadrodzedouzy-
skaniacz³onkostwawstrukturachtakichjakRadaEuropy,NATOczy
WspólnotyEuropejskie.

TransportiSieciTranseuropejskie

Politykatransportowastanowijedenzistotnychelementówurzeczywist-
nianiaRynkuWewnêtrznegoUniiEuropejskiej.Dog³ównychjejcelówza-
liczyænale¿yregulacjêwspólnychzasaddotycz¹cychtransportumiêdzy-
narodowego(wtymtranzytu)orazeliminacjêdyskryminacjiwtranspor-
ciemiêdzynarodowym.UniaEuropejskadzia³ate¿aktywnienarzecz
zwiêkszeniabezpieczeñstwatransportuorazustanowieniairozwojutrans-
portowychsiecitranseuropejskich(wramachtzw.

Trans-EuropeanNet-

works).ZpieniêdzyUniiEuropejskiejwtymzakresiewspó³finansowane
s¹budowyautostrad,po³¹czeñkolejowych(wtymszybkiejkolei),lotnisk

Transport

206

ipo³¹czeñkolejowo-drogowych(tzw.transportkombinowany).Wzakre-
sietransportusamochodowegoPañstwomCz³onkowskimuda³osiêpra-
wieujednoliciæpodatkitransportoweorazuregulowaækwestiêop³atza
transportciê¿ki.Je¿elichodziotransportkolejowy,KomisjaEuropejska
przedstawi³aschematrozwojueuropejskiejsiecikoleiekspresowejdoro-
ku2010.Zmianyzachodz¹tak¿ewzakresietransportulotniczego.

Regulacjeprawnetransportuunijnegonajlepiejzobrazuj¹dwaprzyk³a-

dy.Pierwszydotyczytransportuzwierz¹t.

Czêstodocieraj¹komunikatyinformuj¹ce,¿ecorazwiêcejzwierz¹t

ubojowych pada wwyniku wyczerpuj¹cego transportu przez ca³¹ Europê.
Dziejesiêtak,chocia¿od1.01.1997r.zwierzêtawca³ejUE,któretrans-
portowanes¹wzwyk³ychpojazdach,po8godzinachtransportumusz¹
zostaæpoddane24-godzinnejprzerwie,podczasktórejzostan¹napojone
inakarmione.Je¿elinatomiastpojazdys¹klimatyzowane,wyposa¿one
wdostateczn¹iloœæwy³o¿eniazes³omy,jakizaopatrzonewurz¹dzeniado
piciaipasienia,czastransportumo¿e,wzale¿noœciodgatunkuzwierz¹t,
wynosiænieprzerwaniedo24godzin.

Drugiprzyk³adzwi¹zanyjestztranzytemciê¿arówekprzezAlpy.
DziêkiumowietranzytowejpomiêdzyUni¹Europejsk¹aAustri¹

iSzwajcari¹zagwarantowano,¿emaksymalnyciê¿arsamochoduciê¿aro-
wegoprzeje¿d¿aj¹cegoprzezAustriêwynosi38ton,natomiastdlaprze-
jazduprzezSzwajcariêwynosiontylko28ton.Wprowadzonyzosta³sys-
tempunktówekologicznychwramachwspólnotowejpolitykidrogowej
(komunikacyjnej), który prowadzi do tego, ¿e coraz mniej ciê¿arówek ob-
ci¹¿aj¹cychœrodowiskomo¿eprzejechaæprzezAlpy.Za³o¿onokonkretny
cel,tzn.zredukowanieemisjitlenkuazotuo60%wokresieod1993do
2003roku.Punktyekologicznekontroluj¹emisjêtlenkuazotuoraziloœæ
przejechanychsamochodówciê¿arowych.

TrybunałyUniiEuropejskiejiorzecznictwoTrybunału
Sprawiedliwości

JakkolwiekzarównoTrybuna³ObrachunkowyjakiTrybuna³Sprawiedli-
woœcimaj¹wswejnazwies³owo„trybuna³”–tylkojedenznichspe³nia
rolês¹du–Trybuna³Sprawiedliwoœci.

TrybunałyUniiEuropejskiej

207

Trybuna³SprawiedliwoœcijestInstytucj¹iorganemwspólnoteuropej-

skich(WspólnotaEuropejskaorazEuropejskaWspólnotaEnergiiAtomo-
wej).Trybuna³zapewniaprzestrzeganieprawaprzystosowaniutraktatów.
Sk³adasiêz25sêdziów.Wspieranyjestprzez8rzecznikówgeneralnych,
którychzadaniemjestpubliczneprzedstawianietzw.umotywowanych
opiniinatematsprawrozpatrywanychprzezTrybuna³.Umotywowana
opiniajestniewi¹¿¹cymprojektemprzysz³egoorzeczenia.

PrzyTrybunaleSprawiedliwoœcidzia³aS¹dS³u¿byPublicznejUEoraz

S¹dPierwszejInstancji.S¹onew³aœciwedorozpatrywaniairozstrzygania
wpierwszejinstancjisporówm.in.:WspólnotEuropejskichzpracownika-
miichinstytucji,czyte¿osóbfizycznychiprawnychzinstytucjamiWspól-
not.

Trybuna³Sprawiedliwoœciprzedewszystkimorzekaozgodnoœciaktów

prawnychwydawanychprzezinstytucjeWspólnotztraktatamiWspólnot.
Rozpoznajete¿sporypomiêdzyPañstwamilubmiêdzyKomisj¹Europej-
sk¹aPañstwamiwynikaj¹cezestosowaniaprawaeuropejskiego.Odpo-
cz¹tkuistnieniaTrybuna³u(1953r.)z³o¿onodoniegook.13tys.wnio-
sków.RocznieprzedTrybuna³emtoczysiêok.550procesów.Ok.2/3
koñczysiêorzeczeniem.Najczêœciejstron¹(zarównojakopozwanyipo-
wód)wystêpuj¹c¹przedTrybuna³emjestKomisjaEuropejska,aspoœród
PañstwCz³onkowskich–W³ochy.

KanonemorzecznictwaTrybuna³uSprawiedliwoœciWspólnotEuropej-

skichnazywamygrupêspraws¹dowych,któremia³ycharakterdecyduj¹-
cydlarozwojuiprzestrzeganiaeuropejskiegoprawawspólnotowego.
Wœródnichwyró¿niaj¹siê:

1.SprawaCassisdeDijon
W1979r.Trybuna³orzek³,¿eproduktwytworzonylegalnieisprzeda-

wanywjednymzPañstwCz³onkowskichmo¿ebyæsprzedawanywka¿-
dymkrajucz³onkowskimWspólnotbez¿adnychograniczeñ.Nazwaspra-
wypochodziodnazwyfrancuskiegolikieruzowocówczarnejporzeczki.
Zachodnioniemieckiprzemys³monopolowystara³siêowydaniezakazu
jegoimportu,gdy¿zawartoœæalkoholuwtymlikierze(18%)by³aponi¿ej
minimum(25%)niemieckichnormdotycz¹cychlikierów.Trybuna³nie
przyj¹³tegoargumentu,potwierdzaj¹cformalniezasadêswobodnego
przep³ywutowarów.

TrybunałyUniiEuropejskiej

208

2.SprawaVanGendenLoos
Sprawatadotyczy³akwestiiinterpretacjiTraktatuustanawiaj¹cego

EWG,którywart.12zabrania³wprowadzanianowychce³iop³atopo-
dobnymcharakterzewobrociehandlowympomiêdzyPañstwamiCz³on-
kowskimi,atak¿epodnoszeniaop³atju¿istniej¹cych.FirmaVanGenden
Loosuwa¿a³a,¿epodwy¿szenieop³atycelnejnaformaldehydprzezHo-
landiênast¹pi³ozpogwa³ceniemprawawspólnotowego.Trybuna³po-
twierdzi³takiestanowiskoistworzy³tymsamymzasadêbezpoœredniej
skutecznoœci,uznaj¹c,i¿niezale¿nieodustawodawstwakrajowego,prawo
wspólnotowe przyznaje prawa bezpoœrednio jednostkom oraz, ¿e jednost-
kitemog¹dochodziætychprawprzeds¹demkrajowym.

3.SprawaCostaprzeciwkoENEL
WtejsprawieTrybuna³stwierdzi³,i¿prawowspólnotowestanowiod-

rêbnyporz¹dekprawny,któryfunkcjonujeobokprawakrajowegoipra-
wamiêdzynarodowego.WrazieniezgodnoœciprawaPañstwCz³onkow-
skichzregulacjamiwspólnotowymiPañstwatepowinnyzmieniæswoje
ustawodawstwo.Trybuna³potwierdzi³tymsamym,¿e¿adnenormypra-
wakrajowegoniemog¹mieæpierwszeñstwaprzedprawemwspólnoto-
wym.

4.SprawaFrancovich
WtymprzypadkuTrybuna³potwierdzi³,¿eprzyjêciedyrektywyprzez

RadêMinistrówWspólnotEuropejskichmo¿enadaæstosowneuprawnie-
niaobywatelomPañstwCz³onkowskich,nawetwprzypadku,gdyPañ-
stwoCz³onkowskienieprzenios³o(niedokona³otranspozycji)dyrektywy
doswegoPañstwanarodowego.Wrezultacietegoosoba,któraponosi
szkodywnastêpstwiezaniechaniaprzeniesieniaprawamo¿ewmysltego
orzeczeniadomagaæsiêrekompensatyodw³adzswojegopañstwa.Nazwa
sprawypochodziodnazwiskapracownicypewnejw³oskiejfirmy,która
zbankrutowa³a.Dyrektywawspólnotowaz1980r.,stanowi¹caoochro-
niepracownikówwprzypadkachniewyp³acalnoœcifirmniezosta³ajednak
przetransponowanadoprawaw³oskiego.Trybuna³zdecydowa³,¿eFran-
covichmo¿e¿¹daæodpowiedniejrekompensatyodpañstwaw³oskiego,
mimoi¿prawotakienieobowi¹zywa³owczasiejejzwolnieniazezban-
krutowanegoprzedsiêbiorstwa.

TrybunałyUniiEuropejskiej

209

5.SprawaVanDuyn
WtymprzypadkuTrybuna³potwierdzi³bezwarunkowoœæswobody

przep³ywuosób.Nazwasprawypochodziodnazwiskaholenderskiej
cz³onkinikoœcio³ascjentologicznego,którawroku1973nieotrzyma³a
prawawjazdudoZjednoczonegoKrólestwa,abypodj¹æpracêwHubbard
CollegeofScientologywEastGrinstead.W³adzebrytyjskieuzasadnia³y
odmowêtym,¿e„niepo¿¹dane”jestwpuszczeniedokrajuosóbmaj¹cych
zamiarpracowaædlakultu,któryuwa¿aj¹za„spo³ecznieszkodliwy”.Try-
buna³niezgodzi³siêztak¹decyzj¹w³adzbrytyjskich,tymsamymPanivan
Duynuzyska³aprawowjazduipobytuwZjednoczonymKrólestwie.

Trybuna³Obrachunkowyjestrównie¿Instytucj¹dwóchWspólnotEu-

ropejskich(WspólnotaEuropejskaorazEuropejskaWspólnotaEnergii
Atomowej)iUniiEuropejskiej.Trybuna³kontrolujeprzedewszystkimra-
chunki,poprzezbadaniewszystkichdochodówiwydatkówWspólnot.Do
jegozadañnale¿yrównie¿kontrolaczyfinansamiwspólnotowymizarz¹-
dzanow³aœciwieizgodniezprawem.

Trybuna³ObrachunkowywspierawiêcParlamentEuropejskiiRadê

UniiEuropejskiejwwykonywaniuichuprawnieñkontrolnychwzakresie
realizacjibud¿etu.Wjegosk³adwchodzi25rewidentów(cz³onkówTrybu-
na³u)mianowanychprzezRadêUnii(wporozumieniuzParlamentemEu-
ropejskim)naokres6lat.Pamiêtajmy,¿eTrybuna³Obrachunkowyniejest
s¹dem.

Turcjaaintegracjaeuropejska

JakkolwieknaszczycieRadyEuropejskiejwHelsinkach(1999r.)Turcja
zosta³aoficjalniewpisananalistêpañstwkandydatówdocz³onkostwa
wUniiEuropejskiejajesieni¹2005r.rozpoczê³ysiênegocjacjecz³onkow-
skie – kraj ten nie mo¿e byæ jeszcze pewien, ¿e faktycznie stanie siê cz³on-
kiemUE(Turcjaz³o¿y³aju¿w1987r.wniosekocz³onkostwo).Dlaczego
zatemwiêkszoœækrajówUEniechceprzyj¹ædowspólnotowegogrona
Turcji,nale¿¹cejdoNATO??WœródpowodówpodajesiêkonfliktzGre-
cj¹(okupacjaCyprupó³nocnegoinieuznawanieCyprujakopañstwa)oraz
nieprzestrzeganieprawcz³owieka.Turcjauwik³anajestwkonfliktyinie
zawszeprzestrzegaprawcz³owieka,oczymœwiadcz¹m.in.represjewobec
tych,którzypodaj¹ww¹tpliwoœæsensobecnejpolitykiwobecmniejszo-

Turcja

210

œcikurdyjskiej.Turcjatorównie¿60mlnmuzu³manów,przedktórymi
Uniamusia³abyotworzyæswegranice(Turcjaliczyogó³em70mlnmiesz-
kañców).PrzyjêcieTurcji,którapodwzglêdemgospodarczymznacznie
ustêpujenawetbiednympañstwomUnii,oznacza³obyrównie¿prawdopo-
dobnypocz¹tekwielkiejfalimigracji.Uwa¿asiê,¿ekrajeUnii,któreitak
maj¹doœæproblemówznap³ywemimigrantów,wznacznejczêœciprzyby-
³ychzeœwiataislamu,bardzosiêtegoobawiaj¹.Turcjado³¹czy³abyte¿do
gronatychpañstw,którewymagaj¹pomocygospodarczej,aprzyjejtery-
toriumiliczbieludnoœciby³obytodlaUniidu¿eobci¹¿enie.

DlaUEwygodnajestwiêcobecnasytuacja,gdy¿zTurcj¹³¹czyj¹od

1996r.jedynieuniacelna.ToUniaEuropejskabowiemodnios³awiêksze
korzyœcizwzajemnegootwarciarynków.Europejskieksportnarynektu-
reckiroœnieznacznieszybciejni¿wartoœæeksportuTurcji.Wefekcie
wci¹guostatnichdwóchlatdeficythandlowyTurcjiwzrós³dwukrotnie,
do10mlddolarów.JednoczeœnieTurcjaodkilkulatodnotowujesilny
wzrostgospodarczy(2002:+7,8%,2003:+5,9%,2004:+10%).

PolskapolitykawkwestiiprzyjêciaTurcjidoUEstanê³aprzedtrudnym

dylematem.Niesposóbbowiemdziœprzewidzieæ,czyjejprzyjêcieprzy-
spieszy,czyte¿opóŸniprzysz³ecz³onkostwoUkrainywUEiczyzachodzi
miêdzytymiprocesamijakakolwiekzale¿noœæ.

Trzebate¿pamiêtaæ,¿eodroku2007weFrancjikoniecznebêdzieprze-

prowadzaniereferendumozgodênarozszerzeniaUEonowepañstwa.

UniaEuropejska–osobowośćprawna,definicjaicele

Waktualnienajnowszymtraktacieunijnym,czyliwTraktacieNicejskim,
nieznalaz³siêprzepismówi¹cyoosobowoœciprawnejUniiEuropejskiej.
Wdyskusjinadzmianamitraktatowymi(jeszczeprzedprzyjêciemTrakta-
tuAmsterdamskiego)pojawi³siêprojektartyku³uATraktatuoUniiEuro-
pejskiej,którymówi³,¿eUniakorzystaæbêdziezosobowoœciprawnej
wstopniukoniecznymdorealizacjijejcelów.Wpraktycesprowadza³oby
siêtodotego,¿eUniawystêpowa³abyjakosamodzielnypodmiotprawa
miêdzynarodowegojedyniewzakresiefilaruII(WspólnaPolitykaZagra-
nicznaiBezpieczeñstwa)ifilaruIII(WymiarSprawiedliwoœciiSprawy
Wewnêtrzne).TraktatzAmsterdamunierozstrzygn¹³wiêcproblemu
mnogoœcipodmiotówreprezentuj¹cychWspólnotêijejPañstwaCz³on-
kowskie, atak¿e praktycznej kwestii akredytacji przedstawicielstw Pañstw

UniaEuropejska–osobowośćprawna

211

Cz³onkowskichikrajówtrzecich(formalniemog¹onenadalbyæakredy-
towaneprzyWspólnotachEuropejskich,alenieprzyUniiEuropejskiej).

Traktatustanawiaj¹cyKonstytucjêdlaEuropyprzewidujenatomiast,i¿

Uniaposiadaæbêdzieosobowoœæprawn¹.Nadaljednakwobecnymstanie
prawnymosobowoœci¹tak¹dysponuj¹jedynieWspólnotaEuropejskaoraz
EuropejskaWspólnotaEnergiiAtomowej(Euroatom).Wtejsytuacji
przyjmujesiêzaprawnikamikonstrukcjêpolegaj¹c¹natym,i¿UniaEuro-
pejskanieposiadazdolnoœcidobyciastron¹traktatów(mimowyj¹tków
odtejzasady)ikorzystazosobowoœciprawnejWspólnotyEuropejskiej
(WspólnotEuropejskich).

Doformalnegopowo³aniaUniidosz³ozmocyTraktatuzMaastricht,

którywszed³w¿ycie10latpóŸniej,tj.1listopada1993r.UniaEuropej-
skaniejestpañstwemzwi¹zkowym,lecznowymtypemzwi¹zkumiêdzy
pañstwami.G³ównymzadaniemUniiEuropejskiejjestorganizacjawspó³-
pracymiêdzykrajamicz³onkowskimiimiêdzyichmieszkañcami.Unia
sta³asiêzwi¹zkiemrównoprawnychuczestników,anieprocesempodpo-
rz¹dkowywaniajednychdrugim.

Donajwa¿niejszychcelówUniinale¿yzapewnieniebezpieczeñstwa,

postêpugospodarczegoispo³ecznegoorazochronawolnoœci,prawiinte-
resówobywateli.UniaEuropejskarespektujeto¿samoœænarodow¹Pañstw
Cz³onkowskich,ichhistoriê,tradycjêikulturê.UniaEuropejskatogwa-
rancja:pokoju,demokracji,prawcz³owieka,prywatnejw³asnoœciiwolne-
gorynku.UniaEuropejskatorównie¿wspólnotainteresówiwspó³zale¿-
noœci,ag³ównymzasadniczymzadaniemjestzapewnienieobywatelom
PañstwCz³onkowskichdobrobytuipostêpucywilizacyjnego.Uniawspie-
rasiênatrzechfilarach–trzechprzestrzeniachprawnych.Pierwszy,ocha-
rakterzegospodarczym,todwieWspólnotyEuropejskie:WspólnotaEuro-
pejska(WE–dawnaEWG)orazEuropejskaWspólnotaEnergiiAtomowej
(Euratom).Filartenopierasiêna

→

RynkuWewnêtrznymorazUniiGo-

spodarczejiWalutowejatak¿euniicelnej.Uniacelnaobejmujeca³¹wy-
mianêtowarow¹orazzakaznak³adaniamiêdzyPañstwamiCz³onkowski-
mice³przywozowychiwywozowychorazop³atmaj¹cychtensamskutek;
wprowadzarównie¿wspóln¹taryfêceln¹wstosunkachzpañstwamitrze-
cimi.Wpierwszymfilarzeistniej¹tak¿eelementypolityczne,jaknp.in-
stytucja

→

obywatelstwaUE.DrugimfilaremjestWspólnaPolitykaZagra-

nicznaiBezpieczeñstwa.TrzecifilarobejmujezadaniazzakresuWspó³-
pracyPolicjiiS¹dówwSprawachKarnych.

UniaEuropejska–osobowośćprawna

212

UniaEuropejska–uniapolityczna–finałintegracji
europejskiej(finalitépolitique)

Integracjaeuropejskatoprocesrozwijaj¹cysiêdynamicznie,pe³enwzlo-
tówikryzysównaprzemian.Czyistniejeostatecznykrestegoprocesu–
kiedyulegnieon„wype³nieniu”izostanieuznanyzazakoñczony?Czy
Uniastaniesiêwprzysz³oœcijednolit¹struktur¹polityczn¹,czyte¿,jak
wielus¹dzi,bêdziedryfowa³awkierunkustrefywolnegohandlu?

UniaEuropejskajestjednakbezw¹tpieniawspólnot¹wartoœci.S¹ni-

midemokracjaiwolnoœæjednostki,przywi¹zaniedorz¹dówprawaispo-
³eczeñstwaobywatelskiego.Wartoœciamispo³eczeñstwPañstwCz³onkow-
skichs¹tak¿epokójisolidarnapomocs³abszymorazró¿norodnoœæich
to¿samoœcinarodowychitradycjikulturowych

UniaEuropejska,chocia¿dbaozapewnieniepokoju,niejestjednak

wspólnot¹obronn¹.Istnia³apróbajejutworzenia,leczpomys³tenupad³
wroku1954.UEswoj¹ochronêmilitarn¹znalaz³aformalniewNATO–
afaktyczniewUSA.Preambu³ydotraktatówza³o¿ycielskichmówi¹o„co-
razœciœlejszej”UniinarodówEuropy.Takiestwierdzenieotwiera³obyper-
spektywêfederalistyczn¹.Trudnodziœjednakoniejmówiæ,skorosama
UEnieposiadanawetosobowoœciprawnejipos³ugujesiêwtymcelu
Wspólnot¹Europejsk¹.CzywiêcUEbêdziekiedyœwstaniekszta³towaæ
politykêœwiatow¹narównizUSA,ChinamiczyRosj¹?Wydajesiê,¿e
„corazœciœlejszaUnia”narodówEuropyrozwijasiêg³ówniewkierunku
dowewn¹trz,wkierunkuwspólnotowym–aniezewnêtrznym.Przyczym
kierunekdowewn¹trzdotyczyg³ównieswobódekonomicznych.S³abo
wykszta³conainstytucja

→

ObywatelstwaUniiwspierastwierdzenie,¿e

niemamydoczynieniazUni¹Polityczn¹.Dziœjestniedowyobra¿enia
jednolityogólnounijnysystempolitycznyb¹dŸogólnoeuropejskiepartie
polityczne.Obecnieniemanawetzgodynajednolit¹ordynacjêwyborcz¹
do

→

Parlamentu Europejskiego. Podjêta po odrzuceniu konstytucji euro-

pejskiejwroku2005propozycja,byprzysz³yprojektkonstytucjiby³
przyjmowanywogólnounijnymreferendum,pomijazwi¹zan¹ztymko-
niecznoœæodpowiednichzmiankonstytucjiwwieluPañstwachCz³onkow-
skich wcelu dopuszczenia takiego ogólnounijnego referendum. Zatem je-
dynieintegracjaekonomicznawsensieswobódirównegotraktowania
podmiotów–jejcz³onków,obywateliiprzedsiêbiorstw–jestdziœmoto-
remUE.

UniaEuropejska–uniapolityczna

213

NatomiastnarodyEuropynies¹zainteresowanepozycj¹wielkomocar-

stwow¹naœwiecie,zaœniektórePañstwaCz³onkowskiewol¹prowadziæ
indywidualn¹politykêzagraniczn¹.Dodatkowospo³eczeñstwanowych
PañstwCz³onkowskichzEuropyWschodniejiŒrodkowo-Wschodniejs¹
bardzowyczulonenapunkcieniezale¿noœci,suwerennoœciiprawadosa-
mostanowienia.

Projekt

→

KonstytucjiUniiEuropejskiejmówiokulturowych,religij-

nychihumanistycznychtradycjachEuropy.Projekt„integracjieuropej-
skiej”jestprojektemograniczonymgeograficznie.Jednakjejwartoœcisiê-
gaj¹wieledalejpozageograficznegraniceEuropy.

Zatemniemajednoznacznejodpowiedzinapytanie,jakibêdzieosta-

tecznykszta³tUniiEuropejskiej.Zbytdu¿es¹bowiemró¿nicepogl¹dów
wœród Pañstw Cz³onkowskich wkwestii formy UE, rzeczywistego w³¹cze-
niawjejprogrampolitykizagranicznej,wkwestiisystemupodzia³ukom-
petencji.Wwarunkach,wktórychZjednoczoneKrólestwowidziprzy-
sz³oœæUEwrozbudowanejUniiCelnej,FrancjaoperujewkategoriachEu-
ropyOjczyzn,aRFNpreferujefederacyjnymodelpañstwazwi¹zkowego
–niejestmo¿liweokreœleniewprzewidywalnejprzysz³oœciwspólnego,fi-
nalnegomodeluprzysz³ejUniiEuropejskiej.

Podsumowuj¹c wiêc: integracja europejska siêga swymi instrumentami

dointegracjiekonomicznej.Podtymwzglêdemodnios³aonabezdyskusyj-
nesukcesy.Natomiastjakrozwiniesiêdalejwaspekciegeograficznym
ipolitycznym,niejestiniemo¿ebyædziœokreœlone.Przysz³ybowiem
kszta³tUniiEuropejskiejmusibyæwynikiemszerokiegoprocesudyskusji
izgodnoœcicodojejdocelowegokszta³tu.

UsługifinansowewUniiEuropejskiej.Dyrektywa
Bolkensteina:dyrektywawzakresierynkuusług

Us³ugifinansowewUniiEuropejskiejzwi¹zanes¹zeswobodnymprzep³y-
wemkapita³u,któryjestczêœci¹rynkuwewnêtrznego.Liberalizacjaus³ug
finansowychuzale¿nionajestjednakodliberalizacjiprzep³ywukapita³ów
ip³atnoœci.Dotrzechnajwa¿niejszychzasadintegracjirynkuus³ugfinan-
sowych zalicza siê: sprawowanie kontroli przez kraj macierzysty instytucji
finansowych;jednolitalicencja,którapozwalainstytucjifinansowejzare-
jestrowanejwjednymkrajucz³onkowskimnadzia³alnoœæwinnympañ-

Usługifinansowe

214

stwieUniiEuropejskiej;wzajemneuznanie.Wœródus³ugfinansowychna-
le¿ywymieniætrzygrupy:us³ugibankowe,ubezpieczenioweiinwestycyj-
ne.Istniejeju¿mo¿liwoœæza³o¿eniabankuwca³ejUniiEuropejskiejza
zgod¹uzyskan¹tylkowjednymzPañstwCz³onkowskichUniiEuropej-
skiej.Wzakresieus³ugubezpieczeniowychprzyk³ademjestwspólnotowy
systemjednolitejzgodyzarównonazak³adaniefirmubezpieczeniowych
iichfilii,jakte¿œwiadczenieus³ugubezpieczeniowych.Wprzypadku
us³uginwestycyjnychpodobniejakwus³ugachbankowychiubezpiecze-
niowychwprowadzonosystemtzw.zgodyjednolitejdlapodmiotówinwe-
stycyjnych,któredzia³aj¹nagie³dzie.

Skomplikowane regulacje, dotycz¹ce wwielu pañstwach UE œwiadcze-

niaus³ugprzezprzedstawicieliwolnychzawodów,utrudniaj¹woln¹kon-
kurencjê.Regulacjetedotycz¹m.in.architektów,adwokatów,ksiêgowych
inotariuszy,przyczymkrajowelegislacje,przepisysamorz¹dówzawodo-
wychiokreœlonepraktykihamuj¹wpe³niwoln¹konkurencjê.Mimo
przyjêcia wroku 2000 Strategii Lizboñskiej, wiele Pañstw Cz³onkowskich
nieprzek³adajejcelównapraktykêtak,byuda³osiêzjawiskutemuprze-
ciwdzia³aæ.

KomisjaEuropejska,araczejjejs³u¿bypodkierownictwemkomisarza

Bolkensteina,przygotowa³awiêcprojektdyrektywy,któramia³azmusiæ
PañstwaCz³onkowskiedozniesieniaregulacjiutrudniaj¹cychkonkurencjê
wzakresietransgraniczengoœwiadczeniaus³ug.Projekttenzostalprzed-
stawionywstyczniu2004r.iby³winteresiePolski.Wtraktacieakcesyj-
nymnieprzewidzianobowiemokresuprzejœciowegonaœwiadczenieus³ug
zwyj¹tkiemniektórychkategoriius³ug,np.budowlanychwstosunkach
zNiemcamiiAustri¹.Jednak¿ewParlamencieEuropejskim,zapropono-
wanodoniej1500poprawek,tymsamymj¹os³abiaj¹c!

Kontrowersyjnyelementpierwotnejwersjidyrektywyous³ugachto

tzw.„zasadapañstwapochodzenia”.Stanowiona,i¿dostawcyus³ugmo-
g¹czasowopodlegaæprawupañstwa,zktóregopochodz¹,anieprawu
kraju,wktórymuslugajestœwiadczona.Zdaniemprzeciwnikówdyrekty-
wyBolkensteina,zasadataotwieradrogêdospirali„dumpingusocjalne-
go”dlani¿szychstandardówus³ugiwynagrodzeñpracowniczych.Za-
miastzasadypañstwapochodzeniajejprzeciwnicyproponuj¹„zasadê
wzajemnegouznania”,któradajepañstwom,wktórymus³ugajestœwiad-
czona,wiêksz¹swobodêwzakresienadzoruiswobodyregulacjiœwiadcze-
niadanejus³ugi.

Usługifinansowe

215

ZdaniemKomisji,tekrajecz³onkowskie,któreposiadaj¹strukturalny

programreformregulacjious³ugach–takiejakDania,Niderlandyczy
ZjednoczoneKrólestwo,lepiejradz¹sobiezliberalizacj¹dostêpudous³ug
przezus³ugodawcówzinnychPañstwCz³onkowskich.

WalkazprzestępczościąwUniiEuropejskiej

Dog³ównychmiêdzynarodowychkonwencjidotycz¹cychwalkizprze-
stêpczoœci¹nale¿¹m.in.

•EuropejskaKonwencjaoekstradycji,Pary¿1957r.;
•DrugiProtokó³EuropejskiejKonwencjioekstradycji,Strasburg

1973r.;

•Protokó³EuropejskiejKonwencjiowzajemnejpomocywsprawach

karnych,Strasburg1978r.;

•Konwencjaorewizjachpraniudochodówuzyskanychnadrodze

przestêpstwaiichkonfiskacie,Strasburg1990r.;

•Konwencjaowzajemnejpomocyw³adzcelnychzza³¹czonymPro-

toko³em,Neapol1967r.;

•Porozumieniewsprawienielegalnegohandlumorskiegowprowa-

dzaj¹cew¿ycieart.17KonwencjiONZozwalczaniunielegalnego
handlunarkotykamiisubstancjamipsychotropowymi,Strasburg
1995r.,

•Konwencjawsprawiezwalczanianielegalnegohandlunarkotykami

isubstancjamipsychotropowymi,Wiedeñ1988r.;

•Europejska Konwencja ozwalczaniu terroryzmu, Strasburg 1977 r.;
•Konwencjaouproszczonejprocedurzeekstradycjipomiêdzypañ-

stwamicz³onkowskimiUniiEuropejskiej;

•Konwencjaodzia³alnoœciEuropolu;
•KonwencjaoochronieinteresówfinansowychWspólnotEuropejskich;
•Konwencjaostosowaniutechnologiiinformatycznychprzezs³u¿by

celne;

•Konwencjadotycz¹caekstradycjipomiêdzyPañstwamiCz³onkow-

skimiUniiEuropejskiej.

SytuacjawPañstwachCz³onkowskichUEjestszczególna;ka¿dyoby-

watelUniiEuropejskiej,korzystaj¹czeswychuprawnieñmaprawodo
swobodnegoporuszaniasiêiprzebywanianaobszarzePañstwCz³onkow-
skich.Wzwi¹zkuztympowinienmieæmo¿liwoœæskorzystaniarównie¿

Walkazprzestępczością

216

zpomocyUniiEuropejskiejiPañstwCz³onkowskichwsytuacji,gdystaje
siêofiar¹przestêpstwa.Zdrugiejstronypañstwacz³onkowskiegodz¹siê
naswobodnyprzep³ywosóbprzezgranice,muszawiêckorzystaæzmo¿-
liwoœci,bywyrównaædeficytbezpieczeñstwapowsta³ywskutekprzep³y-
wuprzezotwartegranicetak¿eprzestêpców.

UniaEuropejskazainicjowa³awspó³pracêpolicjiwcelachprewencyj-

nychjakte¿walkizterroryzmem,znielegalnymhandlemnarkotykami
iinnymiformamimiêdzynarodowejprzestêpczoœci.Ztymzagadnieniem
zwi¹zanes¹nastêpuj¹ceinstytucjeiinicjatywy:Europol,OLAF,Prokura-
turaEuropejska,EuropejskaSieæS¹dowa.

Dlarealizacjiswychcelówwdwalatapowejœciuw¿ycieTUE,26lip-

ca1995r.przyjêtazosta³akonwencjamiêdzynarodowa,ustanawiaj¹ca
EuropejskieBiuroPolicji(Europol)zsiedzib¹wHadzeJegopowo³anie
poprzedzi³outworzenie3stycznia1994r.EuropejskiejJednostkiNarko-
tykowejEDU.

KonwencjaoEuropolupotrwaj¹cymponadtrzylataprocesieratyfi-

kacyjnymwesz³aw¿ycie1paŸdziernika1998r.Formalnie1lipca1999r.
Europolosi¹gn¹³pe³n¹zdolnoœædorealizacjiswychzadañ,wtymudzia-
³uwzwalczaniuterroryzmu,przestêpczoœcizorganizowanejifa³szerstw
pieniêdzy.

EuropejskieBiuroPolicjidzia³awceluzwiêkszeniaefektywnoœcidzia-

³aniaiusprawnieniawspó³pracypomiêdzyw³aœciwymiw³adzamiwPañ-
stwachCz³onkowskichwzakresieprewencjiizwalczaniapowa¿nych
formmiêdzynarodowejprzestêpczoœci.DomisjiEuropolunale¿yte¿
wspieraniedzia³añprawnychpodejmowanychprzezsam¹UniêEuropej-
sk¹ijejinstytucjeprzeciwkowszelkimformomzorganizowanejprzestêp-
czoœci.EuropolwspieraPañstwaCz³onkowskiepoprzez:

•u³atwianiewymianyinformacjipomiêdzyoficerami³¹cznikowymi

delegowanymidoEuropoluprzezPañstwaCz³onkowskiewcharak-
terzeprzedstawicielikrajowychorganówœcigania;

•udostêpnianieanalizoperacyjnychdlawspieraniadzia³añpodejmo-

wanychwPañstwachCz³onkowskich;

•przygotowywaniesprawozdañstrategicznych(np.ocenzagro¿enia)

ianalizkryminalistycznychnapodstawieinformacjiiwynikówdzia-
³añœledczychprzekazanychprzezkrajecz³onkowskie,opracowa-
nychprzezEuropollubpozyskiwanychzinnychŸróde³;

Walkazprzestępczością

217

•udostêpnianiewiedzyfachowejiwsparciatechnicznegodladocho-

dzeñioperacjiprowadzonychwkrajachUE;

•analizêformprzestêpczoœciorazharmonizacjêmetoddochodze-

niowych.

WramachEuropoludochodziwiêcdo:
•wspó³pracyoperacyjnejpolicjiwzakresieprewencji,wykrywania

ibadaniaprzestêpstw;

•zbierania,przechowywania,analizyiwymianyinformacji;
•organizacjiszkoleñpolicji;
•wymianyoficerów³¹cznikowych;
•wymianysprzêtu.
Wsytuacjinp.kradzie¿ysamochodupolicjajednegozkrajówUniiEu-

ropejskiejmo¿e:

•zwróciæsiêbezpoœredniodopolicjikraju,wktórymmo¿eznajdo-

waæsiêskradzionypojazdlub(i)jegoz³odziej;

•zwróciæsiêopomocdoEUROPOL-u(zapoœrednictwemswegoofi-

cera³¹cznikowegobêd¹cegonasta³eprzedstawicielemkrajucz³on-
kowskiegoUniiEuropejskiejwEUROPOL-u)je¿elinieznanyjest
kraj,wktórymmo¿eznajdowaæsiêskradzionypojazdlubz³odziej.

Walk¹zprzestêpczoœci¹naszkodêWspólnotEuropejskichzajmujesiê

OLAF–EuropejskiUrz¹ddosprawZwalczaniaNadu¿yæFinansowych
zsiedzib¹wBrukseli,powo³any28kwietnia1999r.przezKomisjêEuro-
pejsk¹.Decyzjêtêpopar³formalnieParlamentEuropejskiiRadaUE.
OLAFzast¹pi³dzia³aj¹c¹od1988r.GrupêZadaniow¹„Koordynacja
ŒrodkówZwalczaniaNadu¿yæ”,tzw.UCLAF(franc.:

UnitédeCoordina-

tiondelalutteAntiFraude)funkcjonuj¹c¹przySekretariacieGeneralnym
Komisji.OLAFw³¹czonyzosta³wpozatraktatowysystemkontroliintere-
sówfinansowychWspólnotEuropejskich,uregulowanyprzezPañstwa
Cz³onkowskiewspecjalnieprzyjêtejkonwencji,atak¿ewaktachustano-
wionychprzezinstytucjeUE.

OLAFuzyska³pe³n¹autonomiê,³¹czniezgwarancj¹prawawniesienia

skargidoTrybuna³uSprawiedliwoœciwsytuacjinaruszeniajegoniezale¿-
noœci.Kluczow¹rolêodgrywatuspecjalnyKomitetNadzoruj¹cy,dlaktó-
regoprzewidzianorolêkuratoraprawid³owegowykorzystywaniaszero-
kichkompetencjiOLAF.ZadaniemKomitetujestregularnebadaniespo-
sobuprzeprowadzaniakontroli,copoci¹gazasob¹obowi¹zkisprawoz-
dawczedyrektoraUrzêdu.Najegownioseklubzw³asnejinicjatywy

Walkazprzestępczością

218

cz³onkowie Komitetu mog¹ zaj¹æ stanowisko dotycz¹ce dzia³alnoœci Urzê-
du,jednakbezmo¿liwoœciingerencjiwtocz¹cesiêpostêpowaniakontro-
lne.Jesttokolejnywyrazdalekoid¹cejniezale¿noœciOLAF.Wsk³adKo-
mitetus¹powo³ywaneosobyniezwi¹zanez¿adn¹wspólnotow¹instytu-
cj¹aniorganemispe³niaj¹cewarunkidoobjêciawswoichkrajachwyso-
kichfunkcjipowi¹zanychzzakresemdzia³alnoœciOLAF.

EuropejskiUrz¹dds.ZwalczaniaNadu¿yæFinansowych,pozaupraw-

nieniamikontrolnymi,dysponujete¿kompetencjamidochodzeniowymi.
Zakresjegodzia³añwykraczapozaobszarochronnyinteresówfinanso-
wychiobejmujetak¿einneprzedsiêwziêciazwi¹zanezochron¹wspólno-
towychinteresówprzeciwbezprawnymdzia³aniom,mog¹cympodlegaæ
sankcjomadministracyjnymikarnym.

Nowainstytucjaunijnazajmuj¹c¹siêwalk¹zprzestêpczoœci¹toEuro-

just.Powo³anieEurojustuzapowiada³ykonkluzjeRadyEuropejskiej
zTamperez1999r.Zapisynajegotematznalaz³ysiêrównie¿wTrakta-
cieNicejskim,któryposzerza³zakreswspó³pracypañstwcz³onkowskich
wobszarze œcigania przestêpczoœci transgranicznej, szczególnie zorganizo-
wanej.Zajegopowo³aniemkryjesiêformalnainicjatywakilkupañstw:
Niemiec,Portugalii,Francji,SzwecjiiBelgii.

Eurojustby³najpierwtymczasow¹instytucj¹Unii,aodlutego2002r.

(mimo,¿eproceduryratyfikacyjneTraktatuNicejskiegojeszczetrwa³y),
przekszta³conogowsta³¹agendêUnii.Wsk³adEurojustuwchodzipiêt-
nastureprezentantówPañstwCz³onkowskich(oddelegowanychprzez
ka¿depañstwoUEkrajowychprokuratorówisêdziówlubwyposa¿onych
wpodobneprerogatywyfunkcjonariuszypolicji).Zajmuj¹siêonikoordy-
nacj¹wprostzBrukseliœledztwobejmuj¹cychterytoriumconajmniej
dwóchpañstwUE.Eurojustmo¿ewyst¹piædoPañstwaCz³onkowskiego
owszczêcie postêpowania karnego wdanej sprawie ichoæ pañstwo to ma
prawoodmówiæ,zobowi¹zanejestjednakuzasadniæswoj¹odmowê.Ra-
daUEzmocypostanowieñtraktatowychpomagawrealizacjiœcis³ej
wspó³pracymiêdzyEurojustemaEuropejsk¹Sieci¹S¹dow¹(ang.:

Euro-

peanJudicialNetwork),wszczególnoœciwzakresieudzielaniapomocys¹-
dowejirealizacjiwnioskówoekstradycjê.

Traktatustanawiaj¹cyKonstytucjêdlaEuropywzmacniaEurojust,za-

k³adaj¹cpowo³anieprzynimUrzêduProkuraturyEuropejskiej(ang.:

Eu-

ropeanPublicProsecutor’sOffice).Decyzjêwtejsprawiepozostawiono
RadzieMinistrów,któraprzes¹dzimaotymwdrodzeustawyeuropej-

Walkazprzestępczością

219

skiej,g³osuj¹cjednomyœlnie,powczeœniejszymzyskaniuzgodyParlamen-
tuEuropejskiego.ProkuraturaEuropejskabêdziemia³azazadaniew³¹cze-
niesiê(wraziepotrzebywspó³pracuj¹czEuropolem)wwalkêzprzestêp-
czoœci¹owymiarzetransgranicznymorazwœciganieprzestêpstwnaszko-
dêinteresówUE.Uznanojejw³aœciwoœæwzakresiedochodzenia,œcigania,
wnoszeniaoskar¿eniaprzeciwosobom,którejakosprawcylubwspó³-
sprawcypope³ni³ywy¿ejwymienioneprzestêpstwa.ProkuraturaEuropej-
skabêdziete¿kompetentnadownoszeniapublicznegooskar¿eniaprzed
w³aœciwymis¹damiPañstwCz³onkowskich.

EuropejskaSieæS¹dowa(ESS)powo³anazosta³anapodstawieposta-

nowieñRadyEuropejskiejz1987r.(ang.:

ActionPlantoCombatOrga-

nisedCrime).Formalniepowo³anoj¹,uchwalaj¹cwspólnedzia³anie
98/428/WSiSW,przyjêteprzezRadêwdniu29czerwca1998r.ESSjest
systememwzajemnejpomocyprawnej.PrzedstawicieleSieciudzielaj¹s¹-
dompomocywformu³owaniuwnioskówiwprzyœpieszeniuichrozpatry-
wania.Wramachsiecidzia³ate¿systeminformacjielektronicznej.

WsparcieUniiEuropejskiejdlakrajówrozwijającychsię

Wramachunijnejpolitykiwzakresierozwojupopieranyjesttrwa³yroz-
wójgospodarczyispo³ecznykrajówrozwijaj¹cychsiê.Politykatazak³ada
walkêzubóstwemorazp³ynn¹istopniow¹integracjêtychkrajówzgo-
spodark¹œwiatow¹,konsolidacjêdemokracji,rz¹dówprawaorazposza-
nowanie praw cz³owieka ipodstawowych wolnoœci. Wrealizacji tych am-
bitnychcelówuczestniczyEuropejskiBankInwestycyjny(EBI).

UniaEuropejskaijejPañstwaCz³onkowskiewnosz¹dobud¿eturocz-

nie30mldeuronapomocwzakresierozwoju.Wroku2006sumatama
wynieœæ36mld.Podobniejakinnepañstwarozwiniête,pañstwaUEzo-
bowi¹za³ysiêdowydatkowania0,7%PKBnapomocwzakresierozwoju.
JednakjedynieDania,Szwecja,NiderlandyiLuksemburgosi¹gnê³yten
cel.ŒredniadlaUEwynosizaledwie0,34%,alejestonaitakwy¿szani¿
pomoczeStanówZjednoczonychlubJaponii.Wroku2006Polskazamie-
rzawydatkowaænapomocwzakresierozwoju0,1%PKB.

Wpraktyceobecnawspó³pracazpañstwamirozwijaj¹cymiopierasiê

naumowachregionalnychorazbilateralnych(np.zMeksykiemczyChi-
le).Najwa¿niejszewtymobszarzes¹postanowieniaKonwencjizJaunde
zroku1964,aod1975r.czteryrazynowelizowanaKonwencjazLomé,

WsparcieUniiEuropejskiej

220

zawartazkrajamitzw.AKP–Afryki,KaraibówiPacyfiku.Relacjemiêdzy
Uni¹Europejsk¹akrajamiAKPs¹szczególniewa¿nymaspektempolityki
UEwzakresierozwojuipolitykizewnêtrznej.Obecnienajbardziejaktual-
n¹umow¹jestumowazCotonou,albowiemzmianynaareniemiêdzyna-
rodowej,wyzwaniaglobalizacjiiwzrostbiedyskutkuj¹cybrakiemstabil-
noœciipotencjalnymiorazrzeczywistymikonfliktamiwymusi³ywspó³pra-
cênadnowymirozwi¹zaniami.

WygaœniêcieKonwencjiLomé–IVwlutym2000r.stworzy³ookazjê

dogeneralnegoprzeformu³owaniaprzysz³ychrelacjiAKP-UE.Woparciu
ointensywn¹ debatê publiczn¹ iró¿ne dokumenty analityczne rozpoczêto
wewrzeœniu1998r.negocjacjezakoñczonesukcesemnapocz¹tkulutego
2000r.NoweporozumienieAKP-WEzosta³opodpisane23czerwca
2000r.wCotonou(Benin).Zosta³oonozawarteprzezWEz77krajami
AKPnaokresdwudziestulat:odmarca2000r.dolutego2020r.

UmowazCotonouwprowadzaradykalnezmianywdotychczasowej

25.wspó³pracymiêdzyAKPadzisiejsz¹UE.Umowaopierasiênapiêciu
niezale¿nychfilarach–celemka¿degojestwalkazbied¹:

1)szerokiwymiarpolityczny(dialog,wspieraniepokoju,przestrzega-

nieprawcz³owieka),

2)wzrostpartycypacjispo³eczeñstwa–nowemo¿liwoœcidlasektora

NGO’s,

3)strategiczny wk³ad do wspó³pracy ukierunkowanej na redukcjê biedy,
4)noweramypartnerstwaekonomicznegoihandlowego,
5)wzmocnionaizreformowanawspó³pracafinansowa.
WartoœæpomocyzEuropejskiegoFunduszuRozwojuprzewidzianejdo

roku2005wynios³a13,5mldeuro,orazœrodkiprzyznanewczeœniejtj.
9,9mldorazpomocfinansowazEuropejskiegoBankuInwestycyjnego
wwysokoœci1,7mld.

UmowazCotonouzawieraklauzulêrewizyjn¹,zgodniezktór¹nastê-

pujeregularnyprzegl¹dtegotraktatuwodstêpachcopiêælat.Napodsta-
wietejklauzulirozpoczêtowmaju2004r.negocjacjenadrewizj¹poro-
zumienia,zakoñczonoje23lutego2005r.G³ównymcelemtejrewizjiby-
³owzmocnienieefektywnoœciijakoœcipartnerstwaUE–AKP.

PolitykaUEwzakresierozwojudotyczyte¿kwestiistowarzyszeniasiê

innychni¿AKPkrajówiterytoriówzamorskich,któreutrzymuj¹szczegól-
nestosunkizBelgi¹,Francj¹,W³ochami,NiderlandamiiZjednoczonym
KrólestwemWielkiejBrytanii.

WsparcieUniiEuropejskiej

221

Instrumentemwsparciadlakrajówrozwijaj¹cychsiêjestEuropejski

FunduszRozwoju.Powsta³onju¿w1957r.Zjegoœrodkówfinansowa-
nes¹projektys³u¿¹cepopieraniurozwojupañstwobszaruAfryki,Kara-
ibówiPacyfiku(jakorezultatczterechKonwencjizLomépodpisanych
przezWspólnotyzpañstwamitegoobszaru).Funduszprzeznaczaczêœæ
swoichœrodkówfinansowychnastabilizacjêdochodówzeksportuztymi
krajami.Eksporttenobejmujeponad40surowcówrolnych.Wprzypad-
kuzmniejszeniasiêdochodówzeksportuwskutekspadkucensurowców
lubspadkuprodukcji,Funduszpokrywawynikaj¹cyztegopowodudefi-
cyt.Bud¿etEuropejskiegoFunduszuRozwojuwroku2000wyniós³2mld
euro.

WspólnaPolitykaRolna(CAP),prawodawstworolneUnii
Europejskiej,dotacjeUEdlagospodarstwrolnych,kwoty
produkcyjne

Politykarolna–zgodniezTraktatemoWspólnocieEuropejskiejWspólna
PolitykaRolna(WPR,ang.skrótCAPod

CommonAgriculturePolicy)

obejmujerolnictwoihandelproduktamirolnymi.Politykarolnaopiera
siênatrzechzasadach:

•jednoœcirynkowejoznaczaj¹cejswobodnyobróttowarowyproduk-

tamirolnymimiêdzyPañstwamiPz³onkowskimi,

•preferencjidlaproduktówrolnychPañstwCz³onkowskichUnii

wstosunkudotowarówimportowanychzpañstwtrzecich,oraz

•solidarnoœcifinansowej.Wmyœltejzasadykosztywspólnejpolityki

rolnejponosz¹wszystkiePañstwaCz³onkowskieniezale¿nieodwa-
gijak¹przyk³adaj¹dorozwojurolnictwawew³asnejgospodarce.

CelemWPRjestzwiêkszeniewydajnoœcirolnictwaorazzapewnienie

odpowiedniegopoziomu¿yciaspo³ecznoœciwiejskiejorazregulacjapozio-
muzatrudnieniawrolnictwie.Wramachpolitykirolnejprowadzisiête¿
dzia³anianarzeczstabilizacjirynków,zagwarantowaniabezpieczeñstwa
dostawiodpowiednichcendlakonsumentów.Istotnes¹tak¿ewspólne
dzia³aniawzakresie:koordynacjiszkoleniazawodowego,badañnauko-
wych,upowszechnianiawiedzyrolniczej,promocjispo¿yciapewnych
produktów.RozwójWPRwminionychlatachdoprowadzi³dowypraco-
waniasystemupomocydlawiêkszoœcisektorówrolnictwapolegaj¹cego

WspólnaPolitykaRolna

222

nainterwencyjnychzakupachnadprodukcji,wprowadzeniutaryfochron-
nychidotacjidlaprodukcjieksportowej.

Wceluzmniejszenianadprodukcjirolnicy,którzy15%swojejpo-

wierzchnirolnejpozostawi¹od³ogiem,otrzymuj¹odUEwyrównanieza
utratêdochodu.Systemtenuwzglêdniaokolicznoœæ,i¿zbytdu¿apoda¿
artyku³ówrolnychmawp³ywnaspadekceny.Zekologicznegopunktuwi-
dzeniaod³ogowanaziemiamo¿eodpocz¹æodintensywnejgospodarki,
gruntyiwodapitnas¹mniejobci¹¿anenawozamiitruj¹cymiœrodkami
ochronyroœlin,adzikiezwierzêtaotrzymuj¹dodatkoweoazywolnejprzy-
rody.

KosztWspólnejPolitykiRolnejstanowi48,8%ca³egobud¿etuUniiEu-

ropejskiej.OdwielulatpodnaciskiemzarównoniektórychPañstwCz³on-
kowskich,np.ZjednoczonegoKrólestwaorazWTO,ma³ymikrokami
przeprowadzana jest reforma Wspólnej Polityki Rolnej, szczególnie wczê-
œcidotycz¹cejinterwencjonizmuwtymzakresie.ReformaWspólnejPoli-
tykiRolnejwi¹¿esiêpoœredniozrozszerzeniemUniiEuropejskiejokraje
stowarzyszonezEuropyŒrodkowo-Wschodniej.Wnegocjacjachakcesyj-
nychpriorytetemdlaPolskiby³ope³neotwarcierynkówUniidlapolskich
produktów.Ju¿pierwszemiesi¹cecz³onkostwapokaza³y,i¿nieograniczo-
nydostêppolskichproduktówrolnychdounijnegorynkuokaza³siêwiel-
kimsukcesem.Niestety,nieuda³osiêuzyskaæpe³nejwysokoœcitzw.do-
p³atbezpoœrednich,czylidodatkowegodochodudlarolnikówp³aconego
zbud¿etuUEniezale¿nieodwielkoœciprodukcjirolnej.

SystemregulacjiprawnejrolnictwaUniiEuropejskiejmo¿napodzieliæ

nadwieczêœci:

1.Systemgwarancyjno-cenowyto:regulacjaprawnasystemucengwa-

rantowanychnaproduktyrolneobjêteWspóln¹Polityk¹Roln¹,sys-
temop³atwyrównawczych(op³atpobieranychodrolnospo¿yw-
czychtowarówimportowanychzpañstwtrzecich),systemmaksy-
malnychkwotprodukcyjnychnaposzczególneproduktyorazregu-
lacjaekonomicznejodpowiedzialnoœciproducentów,którzyprze-
kroczylidozwolonegraniceprodukcji.Takisystemniewystêpowa³
przed1maja2004r.wpolskimustawodawstwierolnym.

2.Tzw.prawodawstwostrukturalne–jestonobardziejrozwiniêteni¿

odpowiednieustawodawstwapañstwniecz³onkowskich.WUnii
Europejskiejistniej¹dwamodelegospodarstwarolnego:gospodar-
stworodzinneigospodarstworozwojowe.

WspólnaPolitykaRolna

223

WPolscekwestiêtêuregulowa³anowoprzyjêtaKonstytucja,która

wart.23stanowi,i¿„podstaw¹ustrojurolnegopañstwajestgospodar-
stworodzinne”.Ustawodawstwoeuropejskied¹¿ydowspomaganiapro-
cesukoncentracjigruntówwrolnictwie.Równoczeœniechroni¿ywotnoœæ
iracjonalnerozmiaryistniej¹cychgospodarstwrolnych.WPolscepo
1990r.praktyczniezrezygnowanozprawnejkontroliprzemianstruktu-
ralnychwrolnictwie.PrawodawstwostrukturalneUniioddzia³ujerów-
nie¿naprocesyistosunkidemograficznenawsi–chodziowspieranie
tzw.wielofunkcyjnoœciwsi.

GospodarstwarolnewUniiEuropejskiejmog³ydotejporyubiegaæsiê

oró¿negorodzajuformywsparciafinansowego,przeznaczonegona:

•modernizacjêizmianyinfrastrukturalne–warunkiemjegootrzyma-

niajestposiadaniekwalifikacjirolniczych,prowadzenierachunko-
woœcirolnejwgospodarstwiebêd¹cymg³ównymŸród³emutrzyma-
niaorazprzedstawienieplanumodernizacyjnego.Inwestycjenie
mog¹wywo³aæwzrostuprodukcjiwdziedzinach,wktórychistnie-
jenadprodukcja¿ywnoœci;

•podnoszeniekwalifikacjiidokszta³canie–dotowaniespecjalistycz-

nychkursów,atak¿efinansowanieprac,którychcelemjestmoder-
nizacjagospodarstwa;

•wsparcierolnictwapo³o¿onegonaterenachgórskich,pustynnych

lubzdewastowanychprzezprzemys³.Rolnicyztychterenówotrzy-
muj¹dop³atyalbokorzystaj¹zpreferencjikredytowych;

•zalesienie–dotacjeobejmuj¹kosztynowychzalesieñ.Wgrêwcho-

dzi te¿ przywracanie potencja³u produkcji leœnej zniszczonego natu-
raln¹katastrof¹i/lubpo¿aremorazwprowadzanieodpowiednich
instrumentówzapobiegawczych;

•wsparciedlam³odychrolników–np.namodernizacjêgospodar-

stwa;

•rozwójdoradztwarolniczegoorazpomocdlarolnikówkorzystaj¹-

cychzdoradztwarolniczego;

•prowadzenierachunkowoœcirolnej;
•grupowe(wspólne)u¿ytkowaniemaszynisprzêturolniczegooraz

inn¹

•dzia³alnoœæzespo³ow¹;
•pomocdlaproducentówokreœlonychproduktów(np.oliwazoli-

wek,pszenicatwarda);

WspólnaPolitykaRolna

224

•produkcjêchmielu,jedwabników,roœlinw³óknistych;
•zmianêprzeznaczeniaproduktówwystêpuj¹cychwnadmiarze,np.

zbo¿aicukru(wprzemyœlechemicznym);

•podnoszeniekonkurencyjnoœciproduktów¿ywnoœciowychUniiEu-

ropejskiejnarynkuœwiatowym;

•poprawêprzetwórstwaimarketinguartyku³ówrolnych;
•scalaniegruntów;
•zachowanieiochronêdziedzictwakulturowegonawsi:
•gospodarowanierolniczymizasobamiwodnymi;
•postêpbiologicznywprodukcjiroœlinnejizwierzêcej,
•zwalczaniechoróbzakaŸnychzwierz¹t,
•ochronêroœlin;
•rolnictwoekologiczne.
Kwotyprodukcyjnestanowi¹jedenznajwa¿niejszychelementów

funkcjonowaniaWspólnejPolitykiRolnej.S¹typowymelementempro-
tekcjonizmuwspólnotowego,któryobejmujerównie¿polskichproducen-
tówrolnych).Kwotytepodzielonezosta³ynadwieg³ównegrupy:

1.Kwotycukrowe.S¹onerozdzielanemiêdzyPañstwaCz³onkowskie

Unii,którezkoleidziel¹jemiêdzycukrownie.Ka¿dyplantator
otrzymujeprzydzia³,wed³ugktóregos¹skupowaneburaki.Nad-
wy¿kicukruponadkwotys¹sprzedawanenarynkuœwiatowym,
akosztyró¿nicycenponosz¹plantatorzyicukrownie.

2.Kwotymleczne.Ustalasiêjenaokresod1kwietniado31marcaro-

kunastêpnego.Ka¿dyproducentmlekaotrzymujelimitprodukcji.
Zadostawyprzekraczaj¹cewyznaczon¹wielkoœæskupuproducent
otrzymujecenêpomniejszon¹oprocentowyudzia³wprzekroczeniu
ustalonejkwoty.Abyzachêciærolnikówdozmianykierunkupro-
dukcjizmlecznegonamiêsny,wprowadzonododatkowepremie,
za:
–wykorzystywaniewyprodukowanegomlekajakopaszydlazwie-

rz¹t;

–zmianêprofiluprodukcjibyd³azmlecznegonamiêsny;
–utrzymywanietzw.mamek,którychmlekowca³oœciprzeznaczo-

nejestnaopasciel¹t.

WspólnaPolitykaRolna

225

WspólnaPolitykaZagranicznaiBezpieczeństwa(WPZiB)
UniiEuropejskiej

Uniaosi¹gacelezzakresuWspólnejPolitykiZagranicznejiBezpieczeñ-
stwa(czylitzw.IIFilaruUE)poprzez:

•okreœleniezasadorazogólnychwytycznychWPZiB;
•decydowanieowspólnychstrategiach;
•podejmowaniewspólnychdzia³añ;
•przyjmowaniewspólnychstanowisk;
•umacnianieregularnejwspó³pracypomiêdzypañstwamicz³onkow-

skimiwprowadzeniupolityki.

ZgodniezTraktatemoUniiEuropejskiej–WspólnaPolitykaZagra-

nicznaiBezpieczeñstwaobejmujewszelkiekwestieodnosz¹cesiêdobez-
pieczeñstwaUnii.Traktatprzewidujete¿progresywnekszta³towanie
wspólnejpolitykiobronnej,któramo¿ewprzysz³oœcidoprowadziædo
wspólnejobronnoœci,jeœliRadaEuropejskatakzdecyduje

.Wtymprzy-

padkuzalecaonapañstwomcz³onkowskimprzyjêcietakiejdecyzjizgod-
niezichodpowiednimiwymaganiamikonstytucyjnymi.

TraktatAmsterdamskiwprowadzi³dostrukturyWPZBm.in.:
•WysokiegoPrzedstawicielaUEdosprawIIfilaru;
•KomórkêdosprawAnaliz,PlanowaniaiWczesnegoOstrzegania;
•mo¿liwoœætzw.konstruktywnegowstrzymaniasiêodg³osuwRa-

dzieUE.

NaszczyciewHelsinkachwdniachod10do11grudnia1999r.Ra-

daEuropejska(szefowiepañstwirz¹dówUE)proklamowa³aoficjalnie
ustanowienieEuropejskiejPolitykiBezpieczeñstwaiObrony.

WostatnichdziesiêciulatachUEinterweniowa³aœrodkamimilitarny-

miwró¿nychczêœciachœwiata(Ba³kany,TimorWschodni,Kongo).Takie
interwencjebêd¹tak¿enieuniknionewprzysz³oœci–Europastoiprzedro-
sn¹c¹odpowiedzialnoœci¹zato,codziejesiêwœwiecie.

WspólnotyEuropejskie:zjednoczeniwróżnorodności

DeklaracjaRobertaSchumanaog³oszonawmaju1950r.by³apotwierdze-
niemakceptacjistopniowej,ewolucyjnejintegracjieuropejskiej(tzw.me-
todaJeanaMonneta),któr¹przyjê³yFrancja,RepublikaFederalnaNie-
miec,W³ochy,Belgia,NiderlandyiLuksemburg.Wyra¿a³asiêonawpo-

WspólnaPolitykaZagraniczna

226

wo³aniuw1951r.EuropejskiejWspólnotyWêglaiStali,anastêpniew1952
r.EuropejskiejWspólnotyPolitycznejiEuropejskiejWspólnotyObronnej
(obatraktatyz1952r.niewesz³yw¿ycie)iw1957r.EuropejskiejWspól-
notyGospodarczejiEuropejskiejWspólnotyEnergiiAtomowej.

I.EuropejskaWspólnotaWêglaiStali(EWWiS)
Wspólnotatapowsta³aw1951r.namocyTraktatuParyskiego,który

podpisanonaokres50lat(okresjegowa¿noœciup³yn¹³23lipca2002r.).
Inspiratoremjejpowstaniaby³francuskiministersprawzagranicznych
RobertSchuman.Istot¹jejdzia³aniaby³oustanowieniewspólnegorynku
pañstwcz³onkowskichnasurowceiproduktyprzemys³uwêglowegoista-
lowego.Dotyczy³otoprzedewszystkim:regularnychdostaw,jednako-
wych warunków dostêpu do Ÿróde³ produkcji, racjonalnej eksploatacji su-
rowcóworazkontrolipoziomuzatrudnieniawbran¿ystalowejiwêglo-
wej.Ustanowionorównie¿swobodêprzep³ywupracownikówtejbran¿y.
Najwa¿niejszymorganemEWWiSby³aWysokaW³adza,którejkompeten-
cjaprzejê³apóŸniejKomisjaEuropejska.OpróczRady,sk³adaj¹cejsiê
zministrów,istnia³równie¿wstrukturzeEuropejskiejWspólnotyWêgla
iStaliinnyciekawyorgan–KomitetKonsultacyjny.Sk³ada³siêze108re-
prezentantówproducentówipracownikóworazsprzedawcówikonsu-
mentówbran¿ywêglaistali.KomisjaEuropejska,awczeœniejWysoka
W³adza,zwraca³asiêdoKomitetuKonsultacyjnegowsprawiewydania
opiniinatematyzwi¹zanezdzia³alnoœci¹EWWiS.KomisjaEuropejskain-
formowa³ate¿Komitetm.in.ozasadachicelachrozwojuEWWiSoraz
osprawachinwestycyjnychifinansowych.

EWWiSju¿dziœnieistnieje,zmala³ate¿rolasektorawêglowegoista-

lowegowekonomiiipolityceeuropejskiej.

II.EuropejskaWspólnotaObronna
PowstanietejWspólnotypoprzedzi³oprzygotowanieplanujejutwo-

rzeniaprzedstawionego24paŸdziernika1950r.przezfrancuskiegopoli-
tykaRenéPlevena.Francjamusia³awówczasznaleŸæodpowiedŸnapro-
pozycjêszybkiejremilitaryzacjiNiemiec,zktór¹StanyZjednoczonewy-
st¹pi³ykilkatygodnipowybuchuwojnywKorei.RenéPlevenpropono-
wa³restauracjêarmiiniemieckiejwramacharmiieuropejskiej,podleg³ej
wspólnyminstytucjompolitycznym.

Negocjacje za³o¿ycielskie rozpoczêto 15 lutego 1951 r.wPary¿u, a27

maja1952r.podpisanotraktatpowo³uj¹cyEuropejsk¹WspólnotêObron-

WspólnotyEuropejskie

227

n¹. Gdy wBelgii, Niderlandach, Luksemburgu, RFN iwe W³oszech przy-
st¹pionodoratyfikacjiparlamentarnychtegotraktatu,weFrancjirozgo-
rza³ostryspórideologicznyipolityczny,którypodzieli³wiêkszoœætamtej-
szychpartii.LudowyRuchRepublikañski,podprzywództwemRoberta
Schumana,walczy³oratyfikacjêtraktatu.Wydawa³siêonbowiemdecy-
duj¹cym ogniwem wtworzeniu federalnej jednoœci Europy oraz œrodkiem
mog¹cymniedopuœciædoodrodzeniasiêniemieckiegonacjonalizmu.Par-
tia komunistyczna ibliskie genera³owi de Gaulle’owi Francuskie Zgroma-
dzenie Ludowe – przeciwnie, zjednoczy³y swe wysi³ki, zwalczaj¹c projekt.
Prowadzi³on–ichzdaniem–donadmiernegoograniczeniasuwerennoœci
Francji.Opinieradyka³ów,socjalistówipolitykówniezale¿nychby³ypo-
dzielone.30sierpnia1954r.francuskieZgromadzenieNarodoweodrzu-
ci³owniosekoratyfikacjêtraktatu319g³osami(g³osów„za”by³o264).
„Zbrodnia30sierpnia”,jakokreœlilitofederaliœci,po³o¿y³anad³ugiczas
krespolitycznejdynamiceeuropejskiejintegracji.DopierowMessynie,
wczerwcu1955rokupodjêtonamniejwra¿liwejp³aszczyŸnieekono-
micznej,wysi³kinarzeczintegracji.Doprowadzi³yonedowynegocjowa-
niaw1957r.TraktatuRzymskiego,powo³uj¹cegoEuropejsk¹Wspólnotê
Gospodarcz¹.Wkilkamiesiêcyrozstrzygniêtosporn¹kwestiêremilitary-
zacji Niemiec. Na mocy Uk³adów Paryskich Republika Federalna Niemiec
przyst¹pi³adoNATOiUniiZachodnioeuropejskiej.

III.EuropejskaWspólnotaPolityczna(EWP)
10wrzeœnia1952r.szeœciuministrówsprawzagranicznychwczasie

spotkaniajakoRadaEuropejskiejWspólnotyWêglaiStali(EWWiS)posta-
nowi³o,¿erozszerzoneZgromadzenieEWWiSma,jakoorganEWWiS,
doraŸneopracowaækonstytucjêEuropejskiejWspólnotyPolitycznej.Ta
kolejna(obokEuropejskiejWspólnotyObronnej)projektowanawspólno-
tamia³adecydowaæokwestiachdotycz¹cychkoordynacjipolitykizagra-
nicznejpomiêdzypañstwamicz³onkowskimi.Ministrowiepostanowili
równie¿,i¿istniej¹caju¿EWWiSorazprojektowanaEuropejskaWspólno-
taObronnamia³yzostaæw³¹czonedoEuropejskiejWspólnotyPolitycznej.
10marca1952r.ZgromadzenieEWWiSprzed³o¿y³oRadzieEWWiSpro-
jekttraktatuoEWP.Zawiera³onregulacjedotycz¹ce:

•utworzeniadwuizbowegoparlamentu,radywykonawczej,radymi-

nistrównarodowych,trybuna³uorazradygospodarczejispo³ecznej;

•zwi¹zaniaEWWiSiEWO;
•koordynacjiwspólnotowejpolitykizagranicznej.

WspólnotyEuropejskie

228

Wsierpniu1954r.Traktatopowo³aniuEuropejskiejWspólnoty

Obronnejzosta³odrzuconyprzezfrancuskieZgromadzenieNarodowe.
Tymsamymstraci³sw¹podstawêprojektutworzeniaEuropejskiejWspól-
noty Politycznej. Gdyby uda³o siê powo³aæ Europejsk¹ Wspólnotê Obron-
n¹,awkonsekwencjitak¿eeuropejsk¹WspólnotêPolityczn¹,wspó³czesna
Europawygl¹da³abydzisiajzupe³nieinaczej.

IV.EuropejskaWspólnotaEnergiiAtomowej(Euratom)
Wspólnotatapowsta³anamocyTraktatuRzymskiegow1957r.Ra-

zemzeWspólnot¹Europejsk¹(dotychczasEWG)orazEuropejsk¹Wspól-
not¹WêglaiStali(EWWiS)ustanowi³yonewroku1993„pierwszyfilar”
UniiEuropejskiej.

CelemEuratomujestpokojowewykorzystanieenergiij¹drowejpo-

przez:rozwijaniebadañ,ustanawianiejednolitychnormbezpieczeñstwa
ikontroli,zapewnianieszerokichrynkówzbytuidostêpudomateria³ów
rozszczepialnych,koordynowanieinwestycjiprzemys³owychorazzak³a-
daniewspólnychprzedsiêbiorstwwdziedzinieenergiiatomowej.Istotna
wjejpracachjestpomoctechnicznawzakresiepokojowegowykorzysta-
niaenergiiatomowejdlakrajówrozwijaj¹cychsiê.

V.EuropejskaWspólnotaGospodarcza(EWG)
25marca1957r.wRzymieministrowiesprawzagranicznychpañstw

cz³onkowskichEuropejskiejWspólnotyWêglaiStalipodpisaliTraktat
outworzeniuEuropejskiejWspólnotyGospodarczej.Wszed³onw¿ycie
1stycznia1958r.ZmocyTraktatuoUniiEuropejskiejzMaastrichtzmie-
niononazwêtejWspólnoty.Od1listopada1993r.nosionanazwê:
WspólnotaEuropejska.

ZadaniemEWG,zgodniezTraktatemza³o¿ycielskim,jest:
•ustanowieniewspólnegorynku(dziœRynkuWewnêtrznego)oraz

UniiGospodarczejiwalutowej;

•realizacjawspólnychpolitykidzia³añprzyczyniaj¹cychsiêdohar-

monijnego,zrównowa¿onegoitrwa³egorozwojudzia³añgospodar-
czych;

•osi¹gniêciewysokiegopoziomuzatrudnieniaiochronysocjalnej,

równoœcipomiêdzykobietamiimê¿czyznami,trwa³egoinieinfla-
cyjnegowzrostu,wysokiegostopniakonkurencyjnoœciizbie¿noœci
przedsiêwziêægospodarczych;

WspólnotyEuropejskie

229

•osi¹gniêciewysokiegopoziomuochronyipoprawyjakoœciœrodowi-

skanaturalnego;

•podnoszenie standardu ijakoœci ¿ycia, spójnoœci gospodarczej ispo-

³ecznejorazsolidarnoœcimiêdzyPañstwamiCz³onkowskimi.

Zczasemuzupe³nionotewspólnotê(obecnanazwa:WspólnotaEuro-

pejska)opewneelementypolitycznejaknp.instytucjêobywatelstwaUE.

WspółpracakrajówEuropyŚrodkowo-Wschodniej

Wspó³pracapañstwEuropyŒrodkowo-Wschodniejjestbardzoistotna

dlawypracowaniasilnejpozycjitychkrajówwunijnychprocesachdecyzyj-
nych.Najbardziejreprezentatywneprzyk³adytejaktywnejwspó³pracyto:

1.CEFTA(ang.:

CentralEuropeanFreeTradeAgreement)

StronamitegoPorozumienias¹Czechy,Polska,S³owacja,S³owenia,

Rumunia,Bu³garia,ChorwacjaiWêgry.Przyjêtownimprzedewszystkim
harmonogramredukcjistawekcelnychibarierpozataryfowychwewza-
jemnymhandlu.CEFTAzak³ada³apowstanieca³kowiciewolnejstrefywy-
mianyhandlowejmiêdzypañstwami-stronamiporozumieniawokresieod
5do 8lat. Okres przejœciowy zakoñczy³ siê 1stycznia 2001 roku. Aby zo-
staæ cz³onkiem CEFTAnale¿y byæ pañstwem po³o¿onym wEuropie, mieæ
akceptacjêinnychpañstw–stronCEFTA,posiadaæumowêostowarzysze-
niuzUEorazbyæcz³onkiemŒwiatowejOrganizacjiHandlu.

2.InicjatywaŒrodkowoeuropejska
Taformawspó³pracyregionalnejpañstwEuropyPo³udniowejiŒrodko-

wo-Wschodniejpowsta³azinicjatywyW³och;zwanaby³awczeœniejPenta-
gonalealiczyobecnieju¿17pañstw.Genezaprojektusiêgaroku1989iwy-
nikazpotrzebywspó³pracypolitycznejwnowejEuropie.Jejdzia³aniakon-
centruj¹siêprzedewszystkimnakoordynacjiwspó³dzia³aniamiêdzyPañ-
stwamiCz³onkowskimiwzakresieinfrastruktury(transportu,telekomuni-
kacji),ochronyœrodowiska,œrednichima³ychprzedsiêbiorstworazkultury
inauki.Polskazosta³acz³onkiemtejInicjatywywroku1991.Kierujetam
pracamiGrupyRoboczej(jednejzczternastu)dosprawRolnictwa.

3.GrupaWyszehradzka
GrupaWyszehradzkanigdynieby³aorganizacj¹miêdzynarodow¹,

anazwa ta nie jest nazw¹ oficjaln¹. Istnienie Grupy opiera siê na podpisa-

WspółpracakrajówEuropyŚrodkowo-Wschodniej

230

nej15lutego1991r.deklaracjiowspó³pracyPolski,WêgieriCzechos³o-
wacjiwd¹¿eniudointegracjieuropejskiejicz³onkostwatychkrajów
wUniiEuropejskiej.Zobowi¹zujeonapañstwaGrupy(dziœRepublika
Czeska, S³owacja, Wêgry iPolska) przede wszystkim do zharmonizowania
dzia³añnarzeczintegracjizestrukturamieuropejskimi,konsultacji
wsprawachdotycz¹cychbezpieczeñstwatychpañstw,wolnegoprzep³ywu
kapita³uisi³yroboczej,zniesieniabarierwkontaktachosobowychoraz
pomiêdzyinstytucjamiiorganizacjamispo³ecznymi.DeklaracjaWyszeh-
radzkazak³adarównie¿,i¿wspó³pracawramachGrupyodbywaæsiêbê-
dziewtrybiespotkañikonsultacjiprzeprowadzanychnaró¿nychszcze-
blachiwró¿nychformach.

NajwiêkszymsukcesemGrupyby³opodpisanieŒrodkowoeuropejskie-

go Porozumienia oWolnym Handlu (CEFTA) wgrudniu 1992 r.Za spra-
w¹Rep.CzeskiejioœwiadczeniapremieraKlausaosamodzielnejdrodze
CzechdoUniiEuropejskiejorazskomplikowanejsytuacjipolitycznejna
S³owacjiGrupanieprzekszta³ci³asiêwsilnysystemintensywnej,cztero-
stronnej–politycznejiekonomicznejwspó³pracyregionalnejtychpañstw.
Dlategote¿wspó³pracawyszehradzkaniemog³abyæuznawanazajak¹kol-
wiekalternatywêdlaintegracjitychpañstwzUni¹Europejsk¹.Nierealne
by³yte¿oczekiwania,¿ekrajetebêd¹intensywniewspieraæsiêwtokune-
gocjacjizUE.Dowiod³ytegowtokunegocjacjim.in.ustêpstwaRepubli-
kiCzeskiejiWêgierwzakresienabywanianieruchomoœci,czyte¿swobo-
dyprzep³ywupracowników.KryzyswrozwojuGrupyWyszehradzkiej
prze³amanopodkonieclat90.ub.wieku–utworzonowówczasm.in.
MiêdzynarodowyFunduszWyszehradzki,finansuj¹cywspólneprojekty
orazustalonozasadyprezydencji.

WspółpracapaństwbasenuMorzaBałtyckiego

Instytucjonaln¹form¹wspó³pracypañstwbasenuMorzaBa³tyckiegojest
kilkaorganizacji:RadaBa³tycka,RadaPañstwMorzaBa³tyckiego,Miê-
dzynarodowaKomisjaRybo³ówstwaMorzaBa³tyckiego.

RadaBa³tycka,wsk³adktórejwchodz¹:Estonia,Litwai£otwa(tzw.

krajeba³tyckie)niemajednolitegostatutu.Zastêpujegozespó³regulacji
tworzonychodrêbniedlaka¿dejzinstytucjiwchodz¹cychwsk³adRady.
Jejcelemjestwspó³pracatrójstronnaEstonii,Litwyi£otwy.Sta³ymiorga-
namiRadyBa³tyckiejs¹:Ba³tyckaRadaPrezydentów,Ba³tyckaRadaMi-

WspółpracapaństwbasenuMorzaBałtyckiego

231

nistróworazZgromadzenieBa³tyckie(forumparlamentarzystów).Wspó³-
pracawymienionychpañstwba³tyckichmapodstawyhistoryczne.Wla-
tach1934–1940pañstwatedzia³a³ywspólniezorganizacjionazwieEn-
tentaBa³tycka.Istnia³aonadomomentuaneksjipañstwba³tyckichprzez
ZSRRw1940r.ZmianypolitycznewZSRRspowodowa³y,¿ew1989r.
mo¿liwesta³osiêspotkanieprzewodnicz¹cychRadNajwy¿szychtych
trzechpañstwwPoniewie¿unaLitwie.Spotkanietoporazpierwszyna-
zwanoRad¹Ba³tyck¹iterminemtymzaczêtookreœlaæwspó³pracêLitwy,
£otwyiEstonii.Wydarzeniaroku1991przynios³ypañstwomba³tyckim
faktyczn¹niepodleg³oœæ,przyœpieszaj¹ctymsamympostêpywichwza-
jemnejwspó³pracy.G³ównymtematemdzia³añRadysta³osiêuregulowa-
niestosunkówzRosj¹iWspólnot¹Niepodleg³ychPañstw,wspó³praca
zNATOiUni¹Europejskaorazwspólnaintegracjagospodarcza.Rada
Ba³tyckawspó³pracujete¿aktywniezRad¹Nordyck¹ipañstwamiBene-
luksu.

NatomiastRada Pañstw Morza Ba³tyckiegopowo³ana zosta³a zinicja-

tywyniemiecko-duñskiejwmarcu1992r.wtrakciespotkaniaministrów
sprawzagranicznychDanii,Estonii,Finlandii,Litwy,£otwy,Niemiec,
Norwegii,Polski,RosjiiSzwecji.Radajestregionalnymforumwspó³pra-
cyikoordynacjipomiêdzypañstwamibasenuMorzaBa³tyckiego.Wra-
machstrukturyorganizacyjnejcorocznieodbywasiêsesjaRadyPañstw
MorzaBa³tyckiegonaszczebluministrówsprawzagranicznychzudzia³em
przedstawicielaKomisjiEuropejskiej.Sesjatazwo³ywanajestwkraju
sprawuj¹cymwdanymrokuprzewodnictwoRady.Miêdzysesjamidocho-
dzidospotkañKomitetuWy¿szychUrzêdników(6–8razywroku).Komi-
tet na bie¿¹co omawia problemy zwi¹zane ze wspó³prac¹ wramach Rady,
inicjujenoweprzedsiêwziêciaiprzygotowujesesjeministerialne.Prace
Komitetuwspieraorgannieformalny,tzw.Trójka,wsk³adktórejwchodz¹
by³y,obecnyiprzysz³yprzewodnicz¹cyRadyPañstwMorzaBa³tyckiego.
Ustanowionorównie¿stanowiskoKomisarzaRadydosprawinstytucjide-
mokratycznychiprawcz³owieka.Dog³ównychzadañRadyPañstwMo-
rzaBa³tyckiegonale¿ym.in.rozwijanielicznychpowi¹zañ,zw³aszczago-
spodarczychitransportowychszczególniezUni¹Europejsk¹.Du¿¹wagê
Radaprzywi¹zujedorozwojuinfrastrukturywzakresieenergetykiitrans-
portu,zarównodrogowegoimorskiego.Znacz¹cemiejscewdzia³aniach
organizacjizajmuj¹sprawyochronyœrodowiskanaturalnegoBa³tyku.

WspółpracapaństwbasenuMorzaBałtyckiego

232

Podobne kompetencje posiada równie¿Miêdzynarodowa Komisja Ry-

bo³ówstwaMorzaBa³tyckiego(IBSFC),nazywanapotocznieKomisj¹
Ba³tyck¹.Taorganizacjamiêdzynarodowazosta³autworzonawwykona-
niutzw.KonwencjiGdañskiejz1973r.iposiadam.in.kompetencje
wdziedzinieustalaniakwotpo³owowych,czyliiloœcirybdanegogatunku,
jakiewdanymrokuwolnojestod³owiæwskazanympañstwom.Wzwi¹z-
kuzpowiêkszeniemterytorialnymWspólnotyEuropejskiejorazprzejmo-
waniemprzezni¹kompetencjiwdziedziniepolitykirybo³ówstwaod
PañstwCz³onkowskichfaktycznymicz³onkamiKomisjiBa³tyckiejs¹dziœ
jedynieWspólnotaEuropejskaorazRosja.

WyborypowszechnedoParlamentuEuropejskiego

Podstawowymprawemobywatelskimwspólnymdlawszystkichobywateli
UEjestprawowyborudeputowanychdoParlamentuEuropejskiego.Na
mocyTraktatuoUniiEuropejskiej(zMaastricht)obywatelePañstwCz³on-
kowskichuzyskaliuprawnieniedoczynnegoibiernegoprawawyborczego
wzakresiewyborówdoParlamentuEuropejskiego(atak¿ewzakresiewy-
borówkomunalnych)bezwzglêdunamiejsceswegozamieszkanianatery-
toriumca³ejUniiEuropejskiej.DyrektywaRadyUniiEuropejskiejz1993r.
wzwi¹zkuzwyboramidoParlamentuEuropejskiegozak³ada,i¿czynne
ibierneprawauzyskujeobywateljednegoPañstwaCz³onkowskiegoUnii
Europejskiejprzebywaj¹cynaterytoriuminnegoPañstwaCz³onkowskiego
Unii,spe³niaj¹cywarunkiokreœloneprawemwspólnotowym.

Dyrektywaprzewidujezasadêjednegomiejscakorzystaniazprawwy-

borczych.Wyborcamusiwiêczdecydowaæ,wktórymzkrajówchcesko-
rzystaæ ze swych praw wyborczych: czy bêdzie to kraj, którego jest obywa-
telem(krajpochodzenia),czykrajpobytu(krajzamieszkania).Kolejnym
warunkiemjestwymógzamieszkiwaniaprzez„pewienminimalnyokres
czasu”naterytoriumwyborczymtegopañstwa,gdzieobywatelUniiEuro-
pejskiejchceskorzystaæzeswychprawwyborczych.Wtakimprzypadku
pañstwomiejscapobytumusijednakzaliczyænapoczetwymaganegoter-
minuokres,jakiuprawnionyzamieszkiwa³winnymPañstwieCz³onkow-
skimUniiEuropejskiej.Odwyborcówniebêd¹cychobywatelamipañstwa
Unii,naterytoriumktóregoprzebywaj¹wymagasiê,abydlauzyskania
wpisunalistêuprawnionychdog³osowaniadostarczylitzw.formaln¹de-
klaracjê. Okreœla ona obywatelstwo wyborcy, jego adres na terytorium wy-

Wyborypowszechne

233

borczympañstwamiejscazamieszkania,nazwêokrêguwyborczegowpañ-
stwiepochodzenia,gdzieporazostatniuprawnionyby³zarejestrowany,
orazoœwiadczenie,¿ebêdzieong³osowa³tylkowpañstwiemiejscaza-
mieszkania.PañstwoUniiEuropejskiej,naktóregoterytoriumobywatel
UniiEuropejskiejchceskorzystaæzeswychuprawnieñwzakresiewyboru
deputowanychdoParlamentuEuropejskiegomo¿edomagaæsiête¿w³¹cze-
niadodeklaracjiwa¿negodowoduto¿samoœciiwskazaniadaty,odkiedy
jestmieszkañcemwtymlubinnymPañstwieCz³onkowskim.

Wkwestiibiernegoprawawyborczego–obywatelUniiEuropejskiej,

kandyduj¹cdoParlamentuEuropejskiego(niewkrajupochodzenia,
awkrajuzamieszkania)musiz³o¿yædeklaracjêformaln¹.Deklaracjata
musizawieraæ:stwierdzenieoobywatelstwiewyborcy,adresnateryto-
riumwyborczympañstwamiejscazamieszkania,oœwiadczenie,¿eosoba
niekandydujewinnymPañstwieCz³onkowskimorazokreœlenieokrêgu
wyborczegowpañstwiepochodzenia,gdzieporazostatniuprawnionyby³
zarejestrowany.Zainteresowanypozaproœb¹owpisanienalistêwyborcz¹
musite¿do³¹czyæatestpañstwapochodzeniaope³niprawwyborczych
lubstwierdzaj¹cy,¿e¿adneokolicznoœciwy³¹czaj¹ceprawokandydowania
nies¹znane.Ponadtopañstwomiejscazamieszkaniamo¿edomagaæsiêod
kandydatanadeputowanegodoParlamentuEuropejskiegowa¿negodo-
kumentuto¿samoœciiwskazaniadaty,odkiedyjestobywatelemktórego-
kolwiekPañstwaCz³onkowskiego.BiernegoprawawyborczegodoParla-
mentuEuropejskiegomo¿ezostaæpozbawionaosoba,którautraci³ato
prawowwynikuorzeczenias¹dowego(cywilnegolubkarnego)wpañ-
stwiemiejscapochodzenialubzamieszkania.Tak¿epañstwomiejscaza-
mieszkaniakandydatamo¿epodj¹æstosowneczynnoœcisprawdzaj¹ce.

Zgodniezdyrektyw¹wsprawiewyborówdoParlamentuEuropejskie-

go,ka¿dePañstwoCz³onkowskieUniiEuropejskiejmusipoinformowaæ
wyborcêlubkandydataodecyzjioprawieskorzystaniazprawwybor-
czychluboodmowieskorzystania.Wprzypadkuodmowyprzys³uguj¹mu
takiesameœrodkiprawne,jakimidysponuj¹obywatelepañstwaprzyjmu-
j¹cego(pañstwaaktualnegozamieszkania).

WyborysamorządowewUniiEuropejskiej

WoparciuoTraktatoUniiEuropejskiej(zMaastricht)wroku1994Ra-
daUniiEuropejskiejwyda³adyrektywêdotycz¹c¹szczegó³owychzasad

Wyborysamorządowe

234

korzystaniazprawwyborczychwwyborachkomunalnychnaterytorium
UniiEuropejskiej(PañstwCz³onkowskichUnii).Postanowieniatejdyrek-
tywypowielaj¹wwiêkszoœcirozwi¹zaniaprawnezastosowanewdyrekty-
wiedotycz¹cej

→

wyborówdoParlamentuEuropejskiego,szczególnie

wzakresiekrêguuprawnionych.Wdyrektywieznalaz³ysiêrównie¿po-
stanowieniaspecyficznetylkodlawyborówsamorz¹dowych.Pañstwa
Cz³onkowskieuzyska³yprawodozastrze¿enia,¿epewnestanowiskaob-
sadzanewdrodzewyborów(przewodnicz¹cego,zastêpcylubcz³onkaza-
rz¹dugminy)niebêd¹dostêpnedlaobywateliinnychPañstwCz³onkow-
skich. Poza tym ka¿de Pañstwo Cz³onkowskie Unii Europejskiej mo¿e po-
stanowiæ,i¿wymienioneosoby,wybranedoorganuprzedstawicielskiego,
niebêd¹mog³yuczestniczyæaniwdesygnowaniudelegatówdoparlamen-
tukrajowego,anite¿wichwyborze.Ztakiejmo¿liwoœciskorzysta³aFran-
cja,wprowadzaj¹cnp.doswejkonstytucjizapisstwierdzaj¹cy,¿eobywa-
teleinnychPañstwCz³onkowskichniebêd¹moglikandydowaænastano-
wisko mera lub jego zastêpcy – nie mog¹c tym samym uczestniczyæ wwy-
borachdoSenatu.

DyrektywawsprawiewyborówkomunalnychwUniiEuropejskiejza-

k³adarównie¿,¿eszczególneograniczeniacodoczasuzamieszkiwania
mog¹byæprzewidzianewtychPañstwachCz³onkowskichUnii,wktórych
liczbaosóbniemaj¹cychobywatelstwakrajuzamieszkaniawynosiponad
20%ca³kowitejliczbyuprawnionychdog³osowania.Wprzypadkuczyn-
negoprawawyborczegowymaganyokresminimalnegopobytuniemo¿e
przekraczaæczasurównegookresowikadencjiorganuprzedstawicielskie-
go,zaœwprzypadkuprawabiernegoniemo¿eonprzekroczyæpodwójnej
jegod³ugoœci.

Wodró¿nieniuoddyrektywywsprawiewyborówdoParlamentuEu-

ropejskiego,uprawnionywwyborachsamorz¹dowychniemaobowi¹zku
dostarczenia deklaracji formalnej. Deklaracji tej jednak mo¿e domagaæ siê
pañstwoprzyjmuj¹ce.WdeklaracjiwyborcypowinnoznaleŸæsiê:po-
twierdzenieobywatelstwa,adresuzamieszkania,dokumentuto¿samoœci.
Deklaracjakandydatapowinnazawieraæ:adreswpañstwiepochodzenia
ipañstwiezamieszkania,oœwiadczenieope³niprawwyborczychoraz
oœwiadczenie,¿edanaosobaniepe³niurzêdu,któregopiastowanieby³o-
bysprzeczneznow¹funkcj¹.

Wyborysamorządowe

235

WymiarSprawiedliwościiSprawyWewnętrzne
UniiEuropejskiej(dziś:współpracapolicjiisądów
wsprawachkarnych)

UniaEuropejskazajmujesiêtymzagadnieniemwramachsystemu,który
wtrakciejejtworzeniawMaastrichtnazwanoWspó³prac¹wdziedzinie
WymiaruSprawiedliwoœciiSprawWewnêtrznych(tzw.trzecifilarUnii
Europejskiej).ZadaniadlaUniiEuropejskiejwtymzakresiewynikaj¹
zkonsekwencjiwprowadzeniaswobodnegoruchuosobowegoobywateli
jejPañstwCz³onkowskich.Zadaniates¹realizowanepoprzezd¹¿enie
Pañstw Cz³onkowskich Unii do koordynacji iharmonizacji polityki azylo-
wej,wspólnychstandardówkontroliprzekraczaniazewnêtrznychgranic
Unii Europejskiej (w tym wspó³pracy administracji celnych), harmonizacji
politykiimigracyjnejipolitykidotycz¹cejobywatelikrajówtrzecich(np.
zasadywjazduipobytunaterytoriumUnii).WramachWymiaruSprawie-
dliwoœciiSprawWewnêtrznychzak³adasiêrównie¿prowadzeniewalki
znielegaln¹imigracj¹,nielegalnympobytemiprac¹naterytoriumUnii
Europejskiej,walkêzprzestêpczoœci¹inarkomani¹,wspó³pracês¹dow¹
wsprawachcywilnychikarnych.Istotnejestrównie¿wspó³dzia³aniepo-
licji (wraz zsystemem wymiany informacji wramach Europejskiego Biura
Policji–Europol).Wspó³pracaPañstwCz³onkowskichwzakresiebezpie-
czeñstwawewnêtrznegojestkontynuacj¹powsta³ejju¿w1976r.tzw.
GrupyTREVI.Zajmowa³asiêonaproblemamizwalczaniaterroryzmu,
ekstremizmówiprzestêpczoœcimiêdzynarodowej.

Wwynikuwejœciaw¿ycieTraktatuzAmsterdamu(1maja1999r.)–

teoretyczniepostanowieniaIIIFilaruznajduj¹siêobecniezarównowIFi-
larze(TraktatoWspólnocieEuropejskiej,Tytu³IV,„Wiza,azyl,imigracja
orazinnepostanowieniadotycz¹ceswobodnegoprzep³ywuosób”)jak
równie¿w„starym”IIIFilarze(TraktatoUniiEuropejskiej,Tytu³VI,„Re-
gulacjedotycz¹cepolicjiiwspó³pracys¹dowejwsprawachkarnych”).Po-
jawiaj¹cysiêwTraktacieAmsterdamskimtermin„Obszar(przestrzeñ)
wolnoœci,bezpieczeñstwaisprawiedliwoœci”jestbardziejadekwatny
wodniesieniudoobszaruWymiarSprawiedliwoœciiSprawyWewnêtrzne,
czy te¿ terminu III Filar, jednak¿e oba ostatnie terminy s¹ doœæ powszech-
niestosowanewymiennie.

WymiarSprawiedliwości

236

ZakupyaprawoUniiEuropejskiej

Ka¿dyobywatelUniiEuropejskiejmo¿ebezprzeszkódpodró¿owaæpo
krajachUniiEuropejskiejidokonywaætamzakupów.Niepodlegaj¹one
jakimkolwiekdodatkowymop³atom(np.granicznym)tylkowtedy,je¿eli
przeznaczones¹dou¿ytkuw³asnego.Istniej¹tujednakwyj¹tki.Pierwsz¹
grupêwyj¹tkówtworz¹nowesamochody(oprzebieguni¿szymni¿
6000kmlubgdyniemin¹³jeszczeokres6miesiêcyodpierwszegodo-
puszczeniasamochodudoruchu).Takisamochódoczywiœciemo¿nakupiæ
wka¿dymkrajuUniiiprzywieŸægodokrajuswegozamieszkania,leczna-
le¿yuiœciæpodatekodwartoœcidodanej(VAT)wtymkraju.Komisjaba-
daobecniezgodnoœæzprawemwspólnotowymprzepisówowysokich
op³atachrejestracyjnychb¹dŸospecjalnympodatkuodautu¿ywanych,ja-
kiestosujesiêwniektórychPañstwachCz³onkowskich,wtymwPolsce.

Istniej¹ponadtospecjalneprzepisydotycz¹ceartyku³ówtytoniowych

ialkoholu.ZkrajuUEdokrajuUEniewolnoprzewoziæwiêcejni¿800
papierosów,400cygaretek,200cygar,1kgtabakidopalenia,10litrów
alkoholuwysokoprocentowego,90litrówwina,110litrówpiwaoraz
20litrówwinawzbogaconegoalkoholem(np.portolubsherry).Specjal-
neregu³yobowi¹zuj¹przyzakupachwkrajachskandynawskich(szczegól-
niewzakresiealkoholu).Wartotak¿epamiêtaæ,i¿dokoñca2008roku
zPolskidoinnegoPañstwaCz³onkowskiegowolnowwieŸætylko200
sztukpapierosów.

Je¿elinatomiastobywatelUEwje¿d¿adoUEzkrajutrzeciego(niebê-

d¹cegocz³onkiemUnii),mo¿ezabraæzesob¹naswew³asnepotrzebyibez
¿adnychop³atniewiêcejni¿:200papierosów(alboalternatywnie100cy-
garetek,50cygaralbo250gtabakidopalenia),1litrspirytualiówzza-
wartoœci¹ponad22%alkoholu)albo2litryinnychspirytualiówlubwina;
50gperfumi0,25litrawodytoaletowej.

Przywóztowarówzpañstwtrzecichniepodlegaocleniunatowarydo

wartoœci175.Finlandiazezwalawramachtejkwotynawwózjedynie16
litrówpiwanaosobê.

Reklamacjimo¿napoddaæka¿dytowarkupionywUE,nawet,gdyzo-

sta³onzakupionywjednymkraju,au¿ytkowanyjestwinnymkrajuUnii
Europejskiej.Od1985r.producentwsposobjednolitynaterenieca³ejUE
odpowiadazateszkody,któreproduktspowodujeukonsumenta.Ciê¿ar
dowoduspoczywanaproducencie.Wspó³odpowiedzialnis¹zarówno

ZakupyaprawoUniiEuropejskiej

237

poddostawcy,jakiquasi-producenci,podaj¹cysiêzaproducentów(sieci
handlowe),jakrównie¿importerzyidostawcywstêpni.Normywspólno-
toweprzewiduj¹tak¿eodszkodowaniezaszkodywprzypadkuuszczerb-
kunazdrowiuosóborazuszkodzeñrzeczowychwzakresieprywatnym.

ZamówieniapublicznewUniiEuropejskiej

Zamówieniapublicznetoumowynadostawy(zakuptowarów),us³ugilub
robotybudowlanezawieranezwykonawcamiprzezpodmiotyzobowi¹za-
nedostosowaniaprocedurzwi¹zanychzudzieleniemzamówieniapu-
blicznego,g³ównieinstytucjepubliczne(rz¹doweisamorz¹dowe).Trakta-
tyza³o¿ycielskieWspólnotiUniiniezawieraj¹szczególnychprzepisów
ozamówieniachpublicznych.Odpocz¹tkuintegracjieuropejskiejby³o
jednakjasne,zesektortenpodlegaæmusiregu³omWspólnegoRynku.
Wniektórychobszarachgospodarkizamówieniapublicznestanowi¹zna-
cz¹cyprocentca³egorynku;wca³ejUErynekzamówieñpublicznychto
16,3%produktukrajowegobrutto.Zdrugiejstrony,s¹producenci,któ-
rzywyspecjalizowalisiêwdostawachwy³¹czniedlasektorapublicznego.
Wzwi¹zkuztymsektortenpodlegatak¿ezasadomWspólnegoRynku,
wszczególnoœciprzepisomoswobodzieprzep³ywutowaróworazoswo-
bodzieprzedsiêbiorczoœciorazswobodzieœwiadczeniaus³ug.

Mimotokoniecznaokaza³asiêakcjalegislacyjnaEWG–by³aonaod-

powiedzi¹nainwencjêPañstwCz³onkowskichwzakresieskutecznych
próbdyskryminacjidostawcówius³ugodawcówzinnychPañstwCz³on-
kowskich.St¹dte¿napocz¹tkulat90.ub.wiekuprzyjêtodyrektywyodo-
stawach,us³ugachorazous³ugachbudowlanych.Przyjêtotak¿edyrekty-
wyodostawachius³ugachwtzw.sektorachu¿ytecznoœcipublicznej,czy-
liobejmuj¹cezaopatrzeniewwodê,energiê,telekomunikacjêoraztrans-
portpubliczny.Wreszcieprzyjêtodyrektywyoprocedurachodwo³aw-
czych,wtymtak¿es¹dowych.Dyrektywydotycz¹tylkozamówieñpu-
blicznychpowy¿ejokreœlonychwartoœciprogowych.Drobniejszezamó-
wienianiepodlegaj¹tymprzepisom,ales¹nadalobjêteprzepisamitrak-
tatu.

Dokodyfikacjiwspólnotowegoprawazamówieñpublicznychdosz³o

wiosn¹2004roku.Terminimplementacjinowychdyrektywwporz¹d-
kachprawnychPañstwCz³onkowskichup³yn¹³31stycznia2006r.

Zamówieniapubliczne

238

CelemtychregulacjijestprzymuszeniePañstwCz³onkowskichdoza-

pewnieniaprzejrzystoœciprocedurprzetargowych,doeliminacjiwszelkiej
mo¿liwejdyskryminacjiorazdozapewnieniaskutecznejkontroliiodwo-
³añ.Wefekciemasiêpog³êbiækonkurencjamiêdzydostawcamiius³ugo-
dawcamiorazwzrosn¹æprocentudzia³uproducentówidostawcówzin-
nychPañstwCz³onkowskichwsektorzepublicznymUE.

Rozwójwspólnotowegorynkuzamówieñpublicznychjesttrosk¹Ko-

misjiEuropejskiej.Komisjaopracowa³ate¿wspólnotowys³ownikzamó-
wieñpublicznych–CPV(ang.:

CommonProcurementVocabulary),który

klasyfikujeprzedmiotzamówieñpublicznychjednakowodlawszystkich
PañstwCz³onkowskich.Komisjaopracowa³ate¿projektSIMAP,s³u¿¹cy
wykorzystaniutechnologiiinformatycznychprzezzamawiaj¹cych.Dziêki
temumo¿naoczekiwaæwiêkszejiloœciofertiwiêkszejkonkurencjimiedzy
nimi,comas³u¿yæwybraniuofertynajbardziejatrakcyjnej–zkorzyœci¹
dlakieszenipodatnika.

Zamawiaj¹cymaj¹obowi¹zekpublikowaniawunijnym

Dzienniku

Urzêdowym(seriaS)informacjiozamówieniachpublicznychobjêtychdy-
rektywami.Informacjeteznajduj¹siêtak¿ewelektronicznejbaziedanych
TED.

WPolsceimplementacjeprzepisówunijnychozamówieniachpublicz-

nychzapewniaUstawazdn.29stycznia2004r.–Prawozamówieñpu-
blicznych(Dz.U.Nr19,poz.177zezm).

ZwiązkizawodowewUniiEuropejskiej

UniaEuropejskanieposiadageneralnejregulacjiustanawiaj¹cejprawa
iobowi¹zki zwi¹zków zawodowych. Istniej¹ natomiast ogólnoeuropejskie
organizacjezwi¹zkowe,np.:

EuropejskaKonfederacjaZwi¹zkówZawodowych(ang.:

European

TradeUnionConfederation–ETUC)powsta³aw1973roku.Obecnie
ETUCskupiazarównonarodowekonfederacjezwi¹zkówzawodowych
(m.in.NSZZ„Solidarnoœæ”),jakrównie¿europejskiezwi¹zkibran¿owe;
³¹czniereprezentujeinteresyponad60milionówzwi¹zkowcówz34
pañstwEuropyZachodniej,CentralnejiWschodniej.

ETUCzapewniareprezentowanieinteresówswoichcz³onkówwsto-

sunkachzeuropejskimiorganizacjamipracodawców,Uni¹Europejsk¹,
Rad¹Europy,EFTAiinnymiorganizacjamieuropejskimi,którychprace

Związkizawodowe

239

mog¹wp³ywaænasytuacjêpracowników.Pozwalatonatworzenielep-
szychpodstawdladialoguspo³ecznego.WprzypadkuUniiEuropejskiej
ETUCd¹¿yprzedewszystkimdowp³ywanianaosobyiinstytucjepodej-
muj¹cedecyzjedotycz¹cepolitykispo³ecznejigospodarczejUE.Niebez
znaczeniajesttak¿eg³osKonfederacjiwtakichsprawach,jakrozszerzenie
UniiokrajeEuropyŒrodkowejiWschodniej.

Dotychczasnajwiêkszymosi¹gniêciemETUCjestumieszczenie

wTraktacie Amsterdamskim przepisów reguluj¹cych kwestie zatrudnienia
(Traktatwszed³w¿ycie1maja1999roku).

Najwy¿szymorganemETUCjestKongres.Rozmowyzpracodawcami

europejskimiprowadziwimieniuETUCjegoKomitetWykonawczy.Wtej
pracyjestwspieranyprzezKomitetSteruj¹cy.

KomitetRolniczychOrganizacjiZawodowych(fr.:

ComitédesOrgani-

sationsProfessionellesAgricolesdelaCE–COPA).Komitetskupia53za-
wodoweorganizacjerolniczez25PañstwCz³onkowskichUE,5organiza-
cjistowarzyszonychzBu³gariiiRumuniioraz7organizacjipartnerskich
zIslandii,Norwegii,SzwajcariiiTurcji.COPAwp³ywawistotnysposób
nakszta³towanieWspólnejPolitykiRolnej–g³ównympartneremnies¹
wiêcpracodawcy,leczKomisjaEuropejska.SekretariatCOPA,zatrudnia-
j¹cy45osób,organizujerocznieok.300spotkañ.

EuropejskiSekretariatWolnychZawodów(ang.:

EuropeanCoucilof

theLiberalProfessions,CEPLIS).Powsta³w1974rokuzinicjatywyKomi-
sjiEuropejskiej–wówczaspos³ugiwanosiêskrótemSEPLIS.CEPLISjest
niezale¿n¹organizacj¹iskupia18zwi¹zkówbran¿owychi11zwi¹zków
miêdzysektorowych.Reprezentujeinteresywolnychzawodówikadrykie-
rowniczejœredniegoiwy¿szegoszczebla.Zajmujesiêprzedewszystkim
sprawamipoprawyefektywnoœcidialoguspo³ecznegoorazpodnoszeniem
kwalifikacjikadryzarz¹dzaj¹cej.Najwa¿niejszympartneremCEPLIS
wœródinstytucjiwspólnotowychjestKomitetEkonomiczno-Spo³eczny.

ŹródłainformacjioUniiiWspólnotachEuropejskich

Wszyscyzainteresowaniproblematyk¹integracjieuropejskiejmaj¹dodys-
pozycjiwielemo¿liwoœcidostêpudopotrzebnychinformacjiidanych.Do
najwa¿niejszychnale¿¹:

1.BiuroWymianyInformacjinaTematPomocyTechnicznej(TAIEX)
Jest to instytucja doradcza iinformacyjna stworzona w1996 roku ma-

Źródłainformacji

240

j¹cazazadaniepomocdawnympañstwomkandyduj¹cymdoUniiEuro-
pejskiejwprzystosowywaniuprzepisówprawnychdoprawawspólnoto-
wegozgodniezwymogamiRynkuWewnêtrznego.TAIEXsk³adasiê
z24-osobowej grupy przedstawicieli Komisji Europejskiej iekspertów na-
rodowych.

http://www.taiex.cec.eu.int/

2.BazaEur-lex
Systematycznieuaktualnianawielojêzycznabazadanychaktówpraw-

nychUniiEuropejskiej.Opróczoficjalnegodorobkuprawnegozawiera
tak¿edokumentyKomisjiEuropejskiej,interpelacjeparlamentarzystów
europejskich,opinieTrybuna³uObrachunkowego.

http://www.europa.eu.int/eur-lex/pl/index.html

3.CentraEuro-Info
Centrateobokfunkcjiinformacyjnejpe³ni¹tak¿erolêdoradcz¹dla

przedsiêbiorców.Podlegaj¹bezpoœrednioKomisjiEuropejskiej.Obecnie
wEuropiedzia³aponad300takichoœrodkóww46krajach,wtymwPol-
scedzia³aj¹w:Bia³ymstoku,Gdañsku,Kaliszu,Katowicach,Kielcach,
Krakowie,Lublinie,£odzi,Opolu,Rzeszowie,Szczecinie,Toruniu,Wa³-
brzychu iWarszawie. Uzupe³niaj¹ je tzw. Centra Korespondencyjne, które
dostarczaj¹informacjiowarunkachdzia³aniaprzedsiêbiorstwnaterenie
UniiEuropejskiej,u³atwiaj¹wspó³pracêzfirmamiorazinstytucjami
wPañstwachCz³onkowskichUnii.CentraKorespondencyjnekorzystaj¹
te¿ zbezpoœredniego kontaktu zKomisj¹ Europejsk¹, zdostêpu do facho-
wychpublikacjiorazbazdanych.CentraEuro-Infocorokuodpowiadaj¹
na360tys.pytañ,g³ównieodma³ychiœrednichprzedsiêbiorstw.

http://www.euroinfo.org.pl/

4.CentrumInformacjiEuropejskiej(CIE)
CIEtoinstytucjask³adaj¹casiêzsieciplacówekpowo³anych,bys³u¿yæ

informacjaminatemat:

•konsekwencjicz³onkostwaPolskiwUE;
•historiiintegracjieuropejskiejirozszerzaniaUE;
•funkcjonowaniainstytucjiwspólnotowych,wtymorganówWspól-

notiUE;

•politykiregionalnejUE;
•wspólnotowychdzia³añnarzeczokreœlonychsektorówgospodarki

(m.in.WspólnejPolitykiRolnej,WspólnejPolitykiHandlowej),czy

Źródłainformacji

241

innychobszarówaktywnoœcijaknp.WspólnaPolitykaZagraniczna
iBezpieczeñstwa–programówpomocowychPhareifunduszy
przedakcesyjnych,atak¿efunduszystrukturalnychdlaPañstw
Cz³onkowskich.

WCentrummo¿naotrzymaæbezp³atnie:
•publikacjeinformacyjneCIE(broszury,informatory,foldery,ulotki

itp.);

•tekstyaktówprawawspólnotowego;
•informacjeostaniedostosowaniapolskiegoprawado

acquiscom-

munautaire.

PracownicyCIEs³u¿¹pomoc¹wznalezieniu:
•specjalistycznychpublikacjipoœwiêconychtematyceeuropejskiej,
•placówekrealizuj¹cychprogramyPhareiprogramyprzedakcesyjne,
•wy¿szychuczelniprowadz¹cychkierunkieuropejskie,
•adresówplacówekwkrajuizagranic¹,któredzia³aj¹narzeczinte-

gracjieuropejskiej,

•adresówinternetowychinstytucjiinformuj¹cychoUE.CentrumIn-

formacjiEuropejskiejUrzêduKomitetuIntegracjiEuropejskiejmie-
œcisiênaul.Kruczej38/42wWarszawie.
http://www.ukie.gov.pl

5.CentraDokumentacjiEuropejskiej
PowstanieCDEby³owynikiemporozumieniazawartegopomiêdzy

Komisj¹Europejsk¹aplacówkamiedukacyjnymi(wtymakademickimi),
prowadz¹cymikursyb¹dŸbadanianatematintegracjieuropejskiej.Cen-
trateotrzymuj¹regularnieibezp³atniekompletydokumentacjiipublika-
cjiwydawanychprzezWspólnotyEuropejskiezapoœrednictwemOffice
forOfficialPublicationsoftheEuropeanCommunities(Urzêdud/sUrzê-
dowychPublikacji)wLuksemburgu.ZadaniemCentrówDokumentacji
Europejskiej(CDE)jestumo¿liwienieotwartegodostêpuwszystkimzain-
teresowanymdoinformacjint.integracjieuropejskiejorazfunkcjonowa-
niaUniiEuropejskiej.

6.DziennikUrzêdowyUniiEuropejskiej
DziennikUrzêdowyUniiEuropejskiej(Dz.U.)tojedynyperiodykjaki

ka¿degodniaroboczegoukazujesiêwewszystkich20.oficjalnychjêzy-
kachUniiEuropejskiej.Sk³adaj¹siênaniegodwiepowi¹zanetematycznie
serie(L,czylilegislacja,orazC–informacjeiog³oszenia),atak¿eDoda-

Źródłainformacji

242

tek (S – zamówienia publiczne). Istnieje równie¿ sekcja elektroniczna serii
C,znanajakoDz.U.CE.Dokumenty,publikowanewDz.U.CE,ukazu-
j¹siêjedyniewformieelektronicznej

http://publications.eu.int/general/oj_pl.html

7.AdresyprzydatnychstroninternetowychnatematUniiEuropejskiej
PodstawoweinformacjeoUniiEuropejskiej
•Stronag³ównaUniiEuropejskiej

http://europa.eu.int

•MinisterstwoSprawZagranicznych

http://www.msz.gov.pl

•Urz¹dKomitetuintegracjiEuropejskiej

http://www.ukie.gov.pl

•CentrumInformacjiEuropejskiej

http://www.cie.gov.pl

•Uniabeztajemnic–rz¹dowyportal

http://www.infoeuropa.gov.pl/

•BazadokumentówiaktówprawnychUEEur-lex

http://www.europa.eu.int/eur-lex

•ABCUniiEuropejskiej

http://www.perspektywy.pl/europa

•sekretariatEuropejski

http://www.kie.gov.pl/uk.nsf/2/index

•EuroPAP–serwis

http://euro.pap.com.pl/cgi-bin/europap.pl

•SejmRP,OœrodekInformacjiiDokumentacjiEuropejskiej–

http://libr.sejm.gov.pl

•KatalogBibliotekiCentralnejKomisjiEuropejskiejwBrukseli

http://europa.eu.int/eclas

InstytucjeEuropejskie:
•ParlamentEuropejski–EuropeanParliament

http://www.europarl.eu.int/

•KomisjaEuropejska–EuropeanCommission

http://europa.eu.int/comm/index.htm

•RadaUniiEuropejskiej–EuropeanCouncil

http://ue.eu.int/en/summ.htm

Źródłainformacji

243

•EuropejskiTrybuna³Sprawiedliwoœci–EuropeanCourtofJustice

http://www.europa.eu.int/cj/

•Trybuna³Obrachunkowy–CourtofAuditors

http://www.eca.eu.int/

•EuropejskiBankCentralny–EuropeanCentralBank

http://www.ecb.int/

•EuropejskiBankInwestycyjny–EuropeanInvestmentBank

http://eib.eu.int/

•KomitetRegionów–CommitteeoftheRegions

http://www.cor.eu.int/

•KomitetEkonomiczno-Spo³eczny–EconomicandSocialCommittee

http://www.esc.eu.int/

•EuropejskiRzecznikPrawObywatelskich–TheEuropeanOmbud-

sman
http://www.euro-ombudsman.eu.int/

•Urz¹dStatystycznyWspólnotEuropejskich–EUROSTAT

http://europa.eu.int/comm/eurostat/

•WydawnictwoWspólnotEuropejskich–OOPEC

http://eur-op.eu.int/

•AkademiaPrawaEuropejskiego–AcademyofEuropeanLaw

http://www.iue.it/AEL/

•EuropejskiInstytutAdministracjiPublicznej–EuropeanInstituteof

PublicAdministration
http://www.eipa.nl

•Zwi¹zekMiastiRegionówEuropy–CouncilofEuropeanMunici-

palitiesandRegions
http://www.ccre.org/

•CouncilofEurope–RadaEuropy

http://www.coe.fr/

•EuropejskiBankRozbudowyiRozwoju–EuropeanBankforRe-

constructionandDevelopment
http://www.ebrd.com/

•EuropejskiTrybuna³PrawCz³owieka–EuropeanCourtofHuman

Right
http://www.dhcour.coe.fr/

•OœrodekBadañPo³¹czonychUE–JointResearchCentre

http://www.jrc.org/

Źródłainformacji

244

•EuropejskiUrz¹dPatentowy–EuropeanPatentOffice

http://www.european-patent-office.org/

•RadaEuropejska

http://ue.eu.int/en/info/eurocouncil/

•EuropejskiRzecznikPrawObywatelskich

http://www.euro-ombudsman.eu.int/home/pl/default.htm

•ParlamentEuropejski

http://www.europarl.eu.int/news/public/default_pl.htm

Naza³¹czonejdo

Vademecump³ycieCD-ROMzamieszczonokilkaset

kolejnych linków do stron internetowych zinteresuj¹cymi materia³ami na
tematinstytucjiiprogramówUniiEuropejskiej.

Źródłainformacji

OFundacjiim.FriedrichaEberta

Fundacjaim.FriedrichaEberta(FES)zosta³aza³o¿onaw1925roku
namocyzapisutestamentowegopierwszegodemokratyczniewybranego
prezydentaNiemiecFriedrichaEberta.

ObecnieFundacjaim.FriedrichaEbertazsiedzib¹wBerlinie

iwBonnzatrudniaok.600pracowników,utrzymujeprzedstawicielstwa
wponad90krajachidzia³awponad100pañstwachnaca³ymœwiecie.

G³ównymitematamipodejmowanymiprzezFESs¹:
•spójnoœæspo³ecznaipolitykareform,
•kulturademokracji,spo³eczeñstwoobywatelskieinowoczesne

pañstwo,

•innowacjeizabezpieczenienaprzysz³oœæ,
•wp³ywnaglobalizacjêwduchusolidarnoœci.
Jednymznajwa¿niejszychkrajów,wktórychFESprowadzi

swoj¹dzia³alnoœæjestPolska.Od1990rokudzia³aprzedstawicielstwo
FESwWarszawie.

Wramachswojejdzia³alnoœciwPolsceFundacjapodejmuje

wspó³pracêzró¿nymipartnerami:

•ministerstwamiiinnymiurzêdamicentralnymi,
•parlamentem,
•uczelniamiioœrodkamibadawczymi,
•organizacjamipozarz¹dowymi.
•organamisamorz¹dowymi,
•bran¿owymiiregionalnymistrukturamizwi¹zkówzawodowych

orazorganizacjipracodawców.

Dzia³aj¹cnarzeczrozwojudialoguspo³ecznegoispo³eczeñstwa

obywatelskiego,umacnianiademokracjiipluralizmu,integracjizUE
orazgospodarczegoispo³ecznegopostêpu,Fundacjaprzyczyniasiê
dointensyfikacjipartnerskiejwspó³pracymiêdzyPolsk¹aNiemcami.

Fundacjaim.FriedrichaEberta
PrzedstawicielstwowPolsce
ul.Podwale11
00-252Warszawa
www.feswar.org.pl

246

Bibliografia

Wprzygotowaniu

Vademecumbardzoprzydatneokaza³ysiêwymienioneponi¿ej

publikacje.S³u¿y³yonepomoc¹wzakresiewprowadzonychdotreœci

Vademecum

cytatów(cozewzglêdunaspecyfikê

Vademecumniezosta³ouwzglêdnionewtre-

œciopracowania)lubte¿by³yinspiracj¹doanalizyiopisuwybranychproblemów
zesferyintegracjieuropejskiejzawartychwniniejszym

Vademecum.

I.INFORMATORY,ENCYKLOPEDIE,S£OWNIKI,ZBIORYDOKUMENTÓW

AntoszewskiA.,HerbutR.,(red.),

Leksykonpolitologii,Wroc³aw1995.

BainbridgeT.,TeasdaleA.,

LeksykonUniiEuropejskiej,Kraków1998.

Biuletyn – Unia Europejska, (opr.) J. Mêkos, lipiec 2003, Ministerstwo Spraw Za-

granicznych,DepartamentSystemuInformacji.Tekstpobranozestronyinter-
netowej:www.msz.gov.pl.

BrandstetterG.,

ChronologischesLexikondereuropäischenIntegration.

1945–1995,Wien1996.

CzachórZ.,

202trudnepytaniaoUniiEuropejskiej,Warszawa2000.

CzachórZ.,

VademecumEuropaodWroc³awdoZ,Warszawa2002.

CzachórZ.,Mojsiewicz.Cz.,

LeksykonUniiEuropejskiej,Wroc³aw2002.

CzachórZ.,Mojsiewicz.Cz.,WallasT.,

S³ownikwiedzyoUniiEuropejskiej,Wro-

c³aw2002.

CzachórZ.,

S³owniczekeuropejski,Warszawa1998.

DokumentyEuropejskie,TomI–V,wopracowaniuA.Przyborowskiej-Klimczak

iE.Skrzyd³o-Tafelskiej,Lublin1999–2004.

Duma³aA.,

AgencjewsystemieUniiEuropejskiej,(w:)A.Duma³a(red.),Agencje

UniiEuropejskiej.Informator,Warszawa2002.

Europejskiestrukturywspó³pracy.Informator,pracazbiorowapodred.S.Parzy-

miesa,Warszawa1998.

Finansowaniebud¿etuogólnegoUE.Materia³dostêpnynastronieinternetowej:

http://europa.eu.int/eur-lex/budget/data/AP2006

247

FontaineP.,MalosseH.,

S³ownikinstytucjiiterminówUniiEuropejskiej,Warsza-

wa1997.

InformatoryCentrumInformacjiEuropejskiejUKIE:

–

UniaEuropejska.Informator.

–UniaEuropejska.Informatordlarolników.
–UniaEuropejska.Informatordlaprzedsiêbiorców.
–InformatoroUniiwalutowej.

LeonardD.,

PrzewodnikpoUniiEuropejskiej,Warszawa1998.

MojsiewiczCz.(red.),

Leksykonwspó³czesnychmiêdzynarodowychstosunkówpo-

litycznych,Wroc³aw2000.

MyszonaK.,

PrzewodnikpoProjekcieTraktatuustanawiaj¹cegoKonstytucjêdla

Europy,KancelariaSejmu,Warszawa2003.

NomenklaturaJednostekTerytorialnychdlaCelówStatystycznychwPolsceiin-

nychkrajachkandyduj¹cych,SerwisPolskichEksporterów.Tekstdostêpnyna
stronieinternetowej:
http://www.exporter.pl/zarzadzanie/ue/6stat_NUTS.html.

NowaEncyklopediaPowszechnaPWN.Tom3,Warszawa1997.
Organizacjewstosunkachmiêdzynarodowych.Istota,mechanizmydzia³ania,za-

siêg,podred.T.£oœ-Nowak,Wroc³aw1998.

Polska–UniaEuropejska.Problemyprawneiekonomiczne,pracazb.podred.

K.Gawlikowskiej-Hueckel,Sopot1998.

RuszkowskiJ.,GórniczE.,¯urekM.,

Leksykonintegracjieuropejskiej,Warszawa

1998inastêpnewydania.

SzymczakM.(red.),

S³ownikJêzykaPolskiegoPWN,TomR-Z,Warszawa1998.

Vademecum–Ÿród³ainformacjioUniiEuropejskiej,opr.A.Kierzkowska,E.£a-

wor,A.Kowalska,E.Majewska,UKIE,Warszawa2003.

WeidenfeldW.,WesselsW.,

EuropaodAdoZ.Podrêcznikintegracjieuropejskiej,

Gliwice1998inastêpnewydania.

ZächR.,

GrundzügedesEuropäischenWirtschaftsrechts,Zürich1996.

II.MONOGRAFIEIOPRACOWANIA

AhltM.,

Prawoeuropejskie,Warszawa1998.

AmbroziakA.A.,

Standardyudzielaniapomocypañstwadlama³ychiœrednich

przedsiêbiorstwweWspólnocieEuropejskiej(w:)Z.Czachór,Standardyeuro-
pejskie,Wroc³aw2001.

AminS.M.,

Wspó³pracawzakresiewymiarusprawiedliwoœciisprawwewnêtrz-

nychwUniiEuropejskiej.Zaryszagadnienia,Toruñ2002.

Bachmann K.,

Konwent oprzysz³oœci Europy. Demokracja deliberatywna jako me-

todalegitymizacjiw³adzywwielop³aszczyznowymsystemiepolitycznym,
Bruksela2004(tekstroboczy).

Bibliografia–monografieiopracowania

248

BankowiczM.,

SysteminstytucjonalnyUniiEuropejskiej,(w:)A.Mania,B.P³on-

ka(red.),

DojakiejUniizmierzamy.PolitykaigospodarkaUniiEuropejskiej,

Kraków2001.

BarczJ.,KoliñskiA

.,JednolityAktEuropejski.Zagadnieniaprawneiinstytucjonal-

ne,Warszawa1991.

BarczJ.,

Rolaparlamentuwkrajowymprocesiedecyzyjnymwsprawachintegra-

cyjnych.Wnioskidlaparlamentupolskiego,(w:)J.Barcz,S.Puzyna(red.),Ro-
laparlamentównarodowychwperspektywieposzerzaniaUniiEuropejskiej
orazKonferencjiMiêdzyrz¹dowej2004,Warszawa2002.

BarczJ.,

TraktatzNicei.Zagadnieniaprawneiinstytucjonalne,Warszawa2003.

BartoszewskiW.,

Ponadpodzia³ami.Wybraneprzemówieniaiwywiady,lipiec–

grudzieñ2000r.,Warszawa2001.

BartoszewskiW.,

Przysz³ykszta³tUniiEuropejskiej.Polskipunktwidzenia,(w:)

J.Barcz,K.¯ukrowska(red.),

Przysz³oœæUniiEuropejskiej.Polskipunktwi-

dzenia,Warszawa2001.

BieleñS.,

Procesinstytucjonalizacjimiêdzynarodowychstosunkówpolitycznych,

(w:)J.Kuku³ka(red.),

Zmiennoœæiinstytucjonalizacjastosunkówmiêdzynaro-

dowych,Warszawa1988

CiamagaL.,LatoszekE.,Micha³owska-GorywodaK.,OrêziakL.,TeichmannE.,

UniaEuropejska.Podrêcznikakademicki,Warszawa1997.

CzachórZ.,

Integracjaeuropejska(w:)W.Malendowski,Cz.Mojsiewicz(red.),

Stosunkimiêdzynarodowe,Wroc³aw2000.

CzachórZ.,

KoncepcjeikierunkidalszegorozwojuUniiEuropejskiej,(w:)J.Fiszer

(red.),

Pañstwanarodoweweuroatlantyckichstrukturach,Poznañ-Warszawa

1996.

CzachórZ.,

PrzygotowaniadoKonferencjiMiêdzyrz¹dowej2004.Analizapodsta-

wowych pojêæ zpunktu widzenia supranarodowego rozwoju Unii Europejskiej,
(w:)Z.Czachór(red.),

UniaEuropejskapoTraktacieNicejskim,Warszawa2002.

CzachórZ.,

TraktatzNicei–pocz¹tekkoñcareformowaniaUniiEuropejskiej.

Analizazapisówtraktatowych(w:)Z.Czachór(red.),UniaEuropejskapoTrak-
tacieNicejskim,Warszawa2002.

CzapliñskiW.,

Cz³onkostwowUniiEuropejskiejasuwerennoœæpañstwowa–za-

rysproblemu,(w:)E.Pop³awska(red.),Konstytucjadlarozszerzaj¹cejsiêEu-
ropy,Warszawa2000.

CzapliñskiW.,

Konstytucjaeuropejskawprocesietworzenia,(w:)J.Serwañski

(red.),

Prawopublicznenaprze³omie.JedenasteNiemiecko–PolskieKolo-

kwiumPrawnikówAdministratywistów,Jena22–25wrzeœnia1999roku.Re-
feratyidyskusja,Poznañ2001.

CzapliñskiW.,

WybraneregulacjeObszaruBezpieczeñstwa,WolnoœciiSprawiedli-

woœci,(w:)J.Barcz(red.)PrawoUniiEuropejskiej,Warszawa2004.

DruesneG.,

PrawomaterialneipolitykiWspólnotiUniiEuropejskiej,Warszawa

1996.

Bibliografia–monografieiopracowania

249

EvansA.,FalkP.,

Prawointegracjieuropejskiej,Warszawa1996.

FriesF.,

SpóroEuropê,Warszawa1998.

GalsterJ.,MikC.,

Podstawyeuropejskiegoprawawspólnotowego.Zaryswyk³adu,

Toruñ1995/1998.

GalsterJ.,

Wymiarsprawiedliwoœci:konotacjesupranacjonalneizasadykreuj¹ce,

(w:)C.Mik

(red.),

WymiarsprawiedliwoœciwUniiEuropejskiej,Toruñ2001.

GraœA.,

DylematyWspólnejPolitykiRybo³ówstwa,(w:)C.Mik(red.),Prawogo-

spodarczeWspólnotyEuropejskiejnaproguXXIwieku,Toruñ2002.

GraœA.,

ReformainstytucjonalnaUniiEuropejskiejwkontekœciejejrozszerzania

(zeszczególnymuwzglêdnieniemKomisji),(w:)C.Mik(red.),PolskaaUnia
EuropejskawprzededniuMaastrichtII,Toruñ1996.

Graœ A.,

Nak³adanie kar finansowych na pañstwa cz³onkowskie UE przez Europej-

skiTrybuna³Sprawiedliwoœci,(w:)C.Mik(red.),Wymiarsprawiedliwoœci
wUniiEuropejskiej,Toruñ2001.

GruszczakA.,

IIIfilarUniiEuropejskiejpoTraktacieNicejskim,(w:)A.Podraza

(red.),

TraktatNicejski,Lublin2001.

GrzelakA.

UniaEuropejskaaprawokarne,Warszawa2002.

Hali¿akE.,

Regionalizmwstosunkachmiêdzynarodowych,(w:)E.Hali¿ak,R.

KuŸniar (red.),

Stosunki miêdzynarodowe. Geneza, struktura, funkcjonowanie,

Warszawa1994

JakubiszynK.,KarskiB.,RybiñskaD

.,EURO–nowawaluta,Warszawa1999.

JasiñskaA.,

OsobowoœæmiedzynarodowoprawnaUniiEuropejskiej–praceKon-

wentuanajnowszapraktykastosowaniaart.24iart.38TraktatuoUniiEu-
ropejskiej,(w:)UniaEuropejskawdobiereform;KonwentEuropejski–Traktat
Konstytucyjny–Bia³aKsiêgawsprawierz¹dzeniaEurop¹,Toruñ2004.

JasiñskiF.,RakowskiP.,Walkazprzestêpczoœci¹zorganizowan¹iterroryzmem,

(w:)F.Jasiñski,K.Smoter(red.),

Obszarwolnoœci,bezpieczeñstwaisprawie-

dliwoœciUniiEuropejskiej.Geneza,staniperspektywyrozwoju,Warszawa2005.

JesieñL

.,PoAmsterdamie,przedrozszerzeniem.PanoramapolitycznaUniiEuro-

pejskiej,Warszawa1998.

Ka³amarzW.,

Swobodnyprzep³ywosóbipolitykawizowa,(w:)F.Jasiñski,K.Smo-

ter(red.),

Obszarwolnoœci,bezpieczeñstwaisprawiedliwoœciUniiEuropej-

skiej.Geneza,staniperspektywyrozwoju,Warszawa2005.

KnyplZ.,

Wprowadzeniedoprawaeuropejskiego,Warszawa1997.

KolasaJ.,

PrawowewnêtrzneWspólnotEuropejskich.Zarysproblemu,(w:)J.Ko-

lasa(red.),

WspólnotyEuropejskie.Wybraneproblemyprawne.CzêœæI,Wro-

c³aw1994.

KonopackiS.,

IntegracjaEuropywdobiepostmodernizmu,Poznañ1998.

KranzJ.,

WspólnotyiUnia:ponadnarodowoœæ,federalizm,subsydiarnoœæisuwe-

rennoœæ,(w:)KranzJ.,J.Reiter(red.),DrogidoEuropy,Warszawa1998.

Bibliografia–monografieiopracowania

250

KrukM.,

ParlamentEuropejskiwsystemieorganówUE,(w:)M.Kruk,E.Pop³aw-

ska(red.),

Parlamentyaintegracjaeuropejska,Warszawa2002.

KurczewskaU.,Molêda-ZdziechM.,

LobbingwUniiEuropejskiej,Warszawa

2002.

LenaertsK.,NuffelP.,

Podstawyprawaeuropejskiego,Warszawa1998.

£oœ-Nowak T.,

Stosunki miêdzynarodowe. Teorie – systemy – uczestnicy, Wroc³aw

2000.

MalendowskiW.RatajczakM.,

Euroregiony.Pierwszykrokdointegracjieuropej-

skiej,Wroc³aw1998.

Marsza³ekA.,

Suwerennoœæaintegracjaeuropejskawperspektywiehistorycznej.

Spóroistotêsuwerennoœciiintegracji,£ódŸ2000.

Micha³owska-GorywodaK.,

PodejmowaniedecyzjiwUniiEuropejskiej,Warszawa

2002.

MikC.,

Europejskieprawowspólnotowe.Zagadnieniateoriiipraktyki.TomI,

Warszawa2000.

MikC.,

KartaPrawPodstawowychUniiEuropejskiej.Zagadnieniapodstawowe,

(w:):A.Podraza(red.)

TraktatNicejski,Lublin2001.

MikC.,

Koncepcjedalszejintegracjieuropejskiejiichwp³ywnakszta³towaniesiê

UniiEuropejskiejiprawawspólnotowego,(w:)C.Mik(red.),PolskaaUnia
EuropejskawprzededniuMaastrichtII,Toruñ1996.

MikC.,

TraktatAmsterdamski.OcenawynikówKonferencjiMiêdzyrz¹dowejUnii

Europejskiej1996–1997(tzw.MaastrichtII),Informacjanr573,BiuroStu-
diówiEkspertyzKancelariiSejmu,Warszawa1997.

MikC.,

Wk³adUniiEuropejskiejwrozwójprawamiêdzynarodowegopublicznego

(zarysproblematyki),(w:)C.Mik(red.),Pokójisprawiedliwoœæprzezprawo
miêdzynarodowe.Zbiórstudiówzokazjiszeœædziesi¹tejrocznicyurodzinProfe-
soraJanuszaGilasa,Toruñ1997.

MikC.,

Wzmocnionawspó³pracawœwietlenicejskiejreformyUniiEuropejskiej.

Polskipunktwidzenia,(w:)J.Barcz,R.KuŸniar,H.Machiñska,M.Popowski
(red.),

TraktatzNicei.WnioskidlaPolski,Warszawa2001.

MilczarekD.,

PozycjairolaUniiEuropejskiejwstosunkachmiêdzynarodowych.

Wybraneaspektyteoretyczne,Warszawa2003.

MolleW.,

Ekonomiaintegracjieuropejskiej.Teoria,praktyka,polityka,Gdañsk

1995.

NajderZ.,

PorozumieniewSchengenawschodnis¹siedziPolski,(w:)JaworskiP.

(red.),

PolskadrogadoSchengen.Opinieekspertów,Warszawa2001.

NiedŸwiedŸM.,

Wp³ywWTOnapolitykêhandlow¹WspólnotyEuropejskiej,(w:)

C.Mik(red.)

PrawogospodarczeWspólnotyEuropejskiejnaproguXXIwieku,

Toruñ2002.

ParzymiesS.,

Konwentwsprawieprzysz³oœciEuropy,(w:)E.Hali¿ak,R.KuŸniar

(red.),

Prawo,instytucjeipolitykawprocesieglobalizacji,Warszawa2003.

Bibliografia–monografieiopracowania

251

PietraœZ.J.,

UniaEuropejskajakosystemtransnarodowy,(w:)J.Fiszer,C.Mojsie-

wicz(red.),

Suwerennoœæipañstwanarodowewintegruj¹cejsiêEuropie–prze-

¿ytekczyprzysz³oœæ,Poznañ–Warszawa1995.

PodrazaA.,

UniaEuropejska,Lublin1999.

PodrazaA.,

WspólnaPolitykaZagranicznaiBezpieczeñstwa:UniaEuropejskapo-

têg¹militarn¹?,(w:)A.Podraza(red.),TraktatNicejski,Lublin2001.

PopowiczK.,P

odstawyinstytucjonalno-prawneUniiEuropejskiej,Warszawa1998.

PopowskiM.,

TraktatzAmsterdamu.Omówienieikomentarz.Opracowanie

PrzedstawicielstwaRPprzyUniiEuropejskiej,Bruksela1997.

RokickaK.,

Wzmocnionawspó³pracawwymiarzesprawiedliwoœciisprawachwe-

wnêtrznychUE,(w:)F.Jasiñski,K.Smoter(red.),Obszarwolnoœci,bezpieczeñ-
stwaisprawiedliwoœciUniiEuropejskiej.Geneza,staniperspektywyrozwoju,
Warszawa2005.

SmoterK.,

Zewnêtrznywymiarobszaruwolnoœci,bezpieczeñstwaisprawiedliwo-

œci,(w:)F.Jasiñski,K.Smoter(red.),Obszarwolnoœci,bezpieczeñstwaispra-
wiedliwoœciUniiEuropejskiej.Geneza,staniperspektywyrozwoju,Warszawa
2005.

StarzykJ.,

WspólnaPolitykaZagranicznaiBezpieczeñstwa,Warszawa2001.

Wojciechowski J.A.,

Instytucje iporz¹dek prawny Wspólnot Europejskich, Warsza-

wa1995.

WróbelI.,

PolitykaUniiEuropejskiejwdziedziniewymiarusprawiedliwoœci

isprawwewnêtrznych,Wroc³aw2002.

III.ARTYKU£Y

Autorzy

Vademecumkorzystalizinformacjiiartyku³ówzawartychprzede

wszystkimw„GazecieWyborczej”(autorstwam.in.K.Niklewicza,D.Pszczó³-
kowskiej,R.So³tykaiJ.Pawlickiego)orazw„Rzeczpospolitej”(autorstwam.in.
J.BieleckiegoiA.Stankiewicza).

BartolA.,

Organizacjepozarz¹dowewUniiEuropejskiej,„BiuletynAnalizUKIE”

2002,nr9.Artyku³pobranozestronyinternetowej:www.biuletyn.ukie.gov.pl.

BieleckiJ.,

Brukselaniechceci¹æbud¿etu,„Rzeczpospolita„,9stycznia2004.

BieleckiJ.,

Niejesteœmypuczystami,„Rzeczpospolita”,30kwietnia2003.

BieleckiJ.,

Wzrostwa¿niejszyoddeficytu,„Rzeczpospolita”,2lipca2003.

BurasP.,CichockiM.A.,OsicaO.,ReiterJ.,

PolskaaUniapolityczna,„Unia–Pol-

ska”,nr5(57),19marca2001.

CichockiM.A.,

Broñmyswego,alewUnii,„GazetaWyborcza”,19listopada

2003.

CichockiM.A.,OsicaO.,

„ListydoJaimeGamy”.Stanowiskakrajówkandyduj¹-

cychdoUniiEuropejskiejwobecKonferencjiMiêdzyrz¹dowej2000,Centrum
StosunkówMiêdzynarodowych,„RaportyiAnalizy”2000,nr4/00.

Bibliografia–artykuły

252

CichockiM.A.,

Zawczeœnienapogrzeb,„Rzeczpospolita”,20–21lipca2002.

FormuszewiczR.,

EuropejskiUrz¹dds.ZwalczaniaNadu¿yæ,„Przegl¹dZachod-

ni”2000,nr3(296).

GraœA.,

EuropaZachodniapoMaastricht.Analizaprawna,„Przegl¹dZachodni”

1994,nr2.

GrzeszczakR.,

RolaparlamentównarodowychwprocesieintegracjiwramachUnii

Europejskiej,„WspólnotyEuropejskie”2000,nr9(109).

HamburaS.,MuszyñskiM.,

Instytucjedowypo¿yczenia,„Rzeczpospolita”,7lip-

ca2003.

JasiñskiF.,MikC.,

Wtrosceowspóln¹to¿samoœæ,„Rzeczpospolita”,27–28grud-

nia2003.

JasiñskiF.

SystemInformacjiSchengen,„WspólnotyEuropejskie”2002,nr4(127).

Koszel,B.,Przysz³oœæzjednoczonejEuropywkoncepcjachNiemieciFrancji,

„Przegl¹dZachodni”2004,nr3.

KukierK.,

LobbyingwUniiEuropejskiej,„BiuletynAnalizUKIE”1999,nr1.

Kurczewska U.,

Lobbing wUnii Europejskiej, „Biuletyn Polskiego Instytutu Spraw

Miêdzynarodowych”2001.

KwaœniewskiA.,

ProcesBoloñski:dok¹dzmierzaeuropejskieszkolnictwowy¿sze?,

Warszawa2004.Pobranozestronyinternetowej:www.menis.gov.pl.

MenkesJ.,

KartaPrawPodstawowychUniiEuropejskiejakonstytucjaEuropy,

„StudiaEuropejskie”2001,nr2.

RonkowskiP.,

ParlamentEuropejskiwewspólnotowymsystemieinstytucjonal-

nym,„BiuletynAnalizUKIE”2002,nr10.

Serwatowski W.,

Gwiazdy Europy, gwiazdy Apokalipsy, ”Rzeczpospolita”, 8grud-

nia1994r.,CentrumFlagiZiemi.

So³tykR.,

Europejskak³ótniaopakt,„GazetaWyborcza”,12wrzeœnia2003.

So³tykR.,

Europrzekrêty,„GazetaWyborcza”,1lipca2003.

IV.STRONYINTERNETOWE

Wprzygotowaniu

Vademecumwykorzystanomateria³ydostêpnenanastêpu-

j¹cychstronachinternetowych:

1.UniiEuropejskiej:www.europa.eu.int,www.europa.eu.int/eur-lex
2.UrzêduKomitetuIntegracjiEuropejskiej:www.ukie.gov.pl
3.MinisterstwaSprawZagranicznych:www.msz.gov.pl
4.MinisterstwaGospodarkiiPracy:www.mgip.gov.pl,www.funduszestruktu-

ralne.gov.pl

5.ReprezentacjiKomisjiEuropejskiejwPolsce:www.europa.delpol.pl
6.PolskiejAgencjiPrasowej:www.pap.com.pl

Bibliografia–stronyinternetowe

253

Pobierz cały dokument
Czachór Z, Graś A Vademecum Europa od A do Z wyd 2.pdf
Rozmiar 875,2 KB

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Europa od Napoleona do Wiosny Ludów
Historia Od, Do, Europa w przedeń Wiosny Ludów
Europa od Napoleona do Wiosny Ludów (notatka)
Angus McLeod Blogi od A do sławy i pieniędzy
przepisy rozne od 7 do miesiaca
Scenariusz zajęć Alfabet od H do K
Ilustrowana encykopedia Polski od A do Z
HIGIENA JAMY USTNEJ DZIECI W WIEKU OD 3 DO 5 LAT
Liczby od 1 do 10 kolorowanka (eng)
rozdział 9 Projekt Europa, Wstęp do filozofii współczesnej A.Nogal
mity od 1 do 50, ODK, Ikonografia Brus, Mity
Die Negation tworzenie przeczen, ✔ GRAMATYKA W OPISIE OD A DO Z
Homonimy, ✔ GRAMATYKA W OPISIE OD A DO Z
Wspomaganie rozwoju dziecka z Mózgowym Porażeniem Dziecięcym w wieku od 3 do 7 lat
KARTY KLASYCZNE OPISY OD 7 DO AS
KARTA MIERZENIA POSTĘPU USPOŁECZNIENIA SIĘ DZIECKA OD 7 DO LAT WG UKŁADU PROF
od a do zet
Wełna od A do Z
ROZWÓJ DZIECKA W WIEKU PRZEDSZKOLNYM OD 3 DO 7 ROKU ŻYCIA

więcej podobnych podstron